(تصاویر) بیوگرافی، عکس های شخصی و زندگی خصوصی محمدرضا لطفی؛ استاد برجسته تار و سه‌ تار

محمدرضا لطفی متولد ۱۷ دی ماه ۱۳۲۵ در گرگان است که در سال ۱۳۹۳ دارفانی را وداع گفت. او یکی از موثر‌ترین شخصیت‌های موسیقی سنتی ایران و نوازنده تار و سه تار و آهنگساز و پژوهش گر موسیقی ایرانی بود.

کد خبر : ۲۱۴۶۳۹

۲۴ آبان ۱۴۰۳ - ۱۱:۳۳

بازدید : ۳۳

کمتر کسی است که آهنگ جاودان و ماندگار “ایران ای سرای امید” و “شعر از خون جوانان وطن“را نشنیده باشد. تا به حال از خود پرسیده‌اید آهنگساز این اثر کیست؟ خالق این اثر کسی نیست جز محمدرضا لطفی. برای آشنایی بیشتر با بیوگرافی محمدرضا لطفی با ما همراه شوید.

بیوگرافی محمدرضا لطفی

زنده یاد محمدرضا لطفی زاده‌ی ۱۷ دی ۱۳۲۵ در گرگان است.

او یکی از چهره‌های برجسته‌ی موسیقی ایرانی، آهنگساز، موسیقی دان، ردیف دان، نوازنده و مدرس تار و سه تار بوده است.

محمدرضا لطفی در خانواده‌ای فرهنگی تربیت و بزرگ شد. پدرش اهل خلخال و مادرش از گرگان بود و هر دو معلم بودند. مادرش معلم قرآن بود و حرفه‌اش را ادامه داد، ولی پدرش پس از مدتی شغل معلمی را رها می‌کند و به تجارت و زراعت می‌پردازد. محمدرضا پدر و مادرش را در اثر بیماری وبا از دست می‌دهد. به همین دلیل پس از آن در کنار یکی از اقوامش در رودسر بزرگ شده و دوران نوجوانی و جوانی را به معلمی می‌پردازد.

پس از آن به دلیل فرمان رضاشاه که گفته بود معلمان مجرد باید ظرف مدت سه ماه متاهل شوند مجبور به ازدواج شده و در مدت ۱۵ سال خود و همسرش در ترکمن صحرا به معلمی مشغول بودند.

به گفته خود محمدرضا لطفی، خانواده‌اش دوستدار و علاقمند به موسیقی بوده و پدر و برادرش تار می‌نواختند. همچنین پدرش دستی در خوانندگی هم داشته است. او معتقد بود که صدای پدرش به صدای رضاقلی‌میرزا ضِللّی شباهت داشته‌است، اما با زنگ بیشتر.

تحصیلات

محمدرضا تحصیلات پایه و عمومی خود را در شهر گرگان گذراند و سپس برای فراگیری تار به تهران رفت و در کلاس‌های شبانه‌ی هنرستان موسیقی ثبت نام کرد. پس از آن به دوره‌ی روزانه راه یافت و با حسین علیزاده و داریوش طلایی (ردیف دان موسیقی ایرانی) آشنا شد.

به مدت پنج سال زیر نظر اساتید علی اکبر شهنازی و حبیب‌الله صالحی موسیقی فرا گرفت. در دوره‌ی هنرستان بود که حسین دهلوی او را به عنوان نوازنده‌ی تار به ارکستر صبا دعوت کرد و در سال ۱۳۴۳ جایزه‌ی نخستین موسیقی دان جوان را دریافت نمود.

پس از آن وارد دانشگاه شد و در سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۳ با رساله‌ی موسیقی آوازی ایران – مکتب اصفهان و تبریز – زیر نظر محمد تقی مسعودیه، مدرک کارشناسی‌اش را از دانشکده هنر‌های زیبای تهران دریافت کرده و در همانجا مشغول به تدریس شد. محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۳ عضو هیئت علمی و مدیر گروه دانشکده موسیقی تهران شد و در نهایت خودش استعفا داد.

محمدرضا لطفی پس از ورود به دانشگاه به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی راه یافت و فراگیری ردیف‌های آوازی و سازی را نزد نورعلی برومند، عبدالله دوامی و سعید هرمزی شروع کرد.

لطفی مدتی را به موسیقی کلاسیک غرب پرداخته و فراگیری ویولن را شروع می‌کند، اما پس از مدت‌ها باز به سراغ سه تارش می‌رود. از او در این رابطه نقل شده است که: “همین که دوتا ناخن به آن زدم، اشک از چشمانم سرازیر شد. دیدم که موسیقیِ غرب چنین حالتی را هیچ وقت به من نمی‌دهد”.

ازدواج و همسر محمدرضا لطفی

محمدرضا لطفی دوران سربازی خود را با سپاه دانش به سنندج رفته بود و در همین زمان با خانواده کامکار آشنا شد. به‌واسطه همین آشنایی وی با قشنگ کامکار ازدواج کرد که امید لطفی حاصلِ این ازدواج است. البته لطفی و قشنگ کامکار در نهایت در سال ۵۷ از یکدیگر جدا شدند. لطفی پس از آن بار دیگر ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج، فرزند دیگری به نام سرود لطفی است.

فعالیت رسمی لطفی و تشکیل گروه شیدا

محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۰ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد و با حمایت هوشنگ ابتهاج وارد رادیو شده و به پیشنهاد هوشنگ ابتهاج گروهی تشکیل دادند. از آنجا که نخستین کارشان را با ساخته‌های علی اکبر شیدا شروع کردند، نام گروه خود را شیدا گذاشتند.

ابتهاج برای معرفی بهتر کارهای این گروه، در رادیو برنامه‌ای با نامِ «گلچین هفته» را پایه گذاشت که هر جمعه صبح، به پخش کار‌های گروه شیدا می‌پرداخت. همچنین گروه شیدا کنسرت‌هایی را نیز در گرگان، طوس و شیراز اجرا کرد.

محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۴ در جشنواره موسیقی جشن هنر شیراز به همراه محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ‌فر به اجرای راست پنجگاه پرداخت که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
سرانجام در سال ۱۳۵۷ پس از واقعه‌ی ۱۷ شهریور ابتدا لطفی و به دنبالش گروه شیدا و یک روز پس از آن‌ها هوشنگ ابتهاج از رادیو استعفا دادند.

تشکیل کانون فرهنگی و هنری چاووش

همزمان با فروپاشی گروه شیدا گروهی به نام گروه عارف با پشتیبانی هوشنگ ابتهاج و آهنگسازی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان تشکیل شد. پس از چندی اعضای گروه شیدا هم به گروه عارف پیوستند. هوشنگ ابتهاج مکانی را برای تمرین و آموزش در اختیار این گروه قرار داد که نام آن را کانون چاووش گذاشتند.

انحلال کانون و خروج از ایران

در سال ۱۳۶۳ به دستور اماکن کلیه‌ی مراکز و آموزشگاه‌های موسیقی پلمپ شدند و هیچ کس حق برگزاری کنسرت نداشت، حتی به نوازندگان اجازه‌ی حمل ساز هم نمی‌دادند. لطفی که تحمل این وضع برایش دشوار شده بود مجبور به ترک ایران شد و برای برگزاری کنسرت به ایتالیا رفت و پس از آن اقامت اروپا را گرفت.

در این مدت با حسین علیزاده ارتباط داشت و پس از چندی به همراه وی گروه چهار نفره‌ای را تشکیل دادند و برای برگزاری کنسرت به آمریکا رفتند. به محض رسیدن به آمریکا به دنبال راه‌هایی گشت که بتواند در آمریکا بماند. سرانجام در سال ۱۳۶۵ در آمریکا اقامت گزید و تا سال ۱۳۸۵ به ایران باز نگشت. وی در طولِ این سال‌ها، علاوه بر کنسرت‌های متعدد در سراسر آمریکا، مؤسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا را در واشینگتن دی. سی. تاسیس و شعبه‌های دیگر آن را در شهر‌های مختلف جهان از جمله پاریس، زوریخ و ژنو بازگشایی کرد.

بازگشت به ایران

محمدرضا لطفی در سال ۱۳۸۵ به ایران بازگشت و همکاری خود را با مؤسسه آوای شیدا و هنرمندانی، چون عبدالله دوامی، مرضیه، نصرالله ناصح‌پور، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، هنگامه اخوان، صدیق تعریف، زویا ثابت، علیرضا شاه‌محمدی، محمد معتمدی آغاز کرد.

گروه بانوان شیدا

محمدرضا لطفی پس از بازگشت به ایران گروه بانوان شیدا را راه‌اندازی کرد و کنسرت‌هایی را با این گروه اجرا نمود. برخی از اعضای این گروه عبارت بودند از: نازنین بازرگانی، پویا لقایی، کتایون ملک مطیعی، تینا پیرهادی، المیرا نصیری، آزاده شمس، فریما موفقی، هنگامه مشهدی الاصل، ساناز ستارزاده، سپیده مشکی.

شاگردان به نام محمدرضا لطفی

محمدرضا لطفی یکی از بزرگترین مدرسان موسیقی ایرانی بود و شاگردان زیادی را تربیت کرد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
اردشیر کامکار، حمید متبسم، مجید درخشانی، صدیق تعریف، بیژن کامکار، ارشد طهماسبی، مازیار شاهی، هادی منتظری و زیدالله طلوعی.