نگاهی به فعالیت بازیگران زن که به مستند سازی روی آوردند؛ به سمت حقیقت
از روز سه‌شنبه دوم بهمن فیلم مستند «آواز باد» به کارگردانی سودابه بیضایی در گروه هنر و تجربه روی پرده رفت. مستند دیگر بیضایی با نام «کسری آنلاین» هم در همین چند روز اخیر در جشنواره داکای بنگلادش به نمایش درآمده. سودابه بیضایی سال‌ها ست که به عنوان بازیگر در سینما و تلویزیون مشغول فعالیت است و حالا چند سالی است به کارگردانی مستند روی آورده. مسیر او یادآور دیگر بازیگران زن ایرانی است که در این مسیر قدم گذاشتند.
مستندسازی یکی از حرفه‌های وسوسه‌کننده و البته سخت در سینما است. کاری که علاوه بر پردازش احتیاج به تحقیق و روایت واقعیت دارد. خیلی از کارگردان‌های مهم سینما کار خود را از ساخت مستند شروع کردند. اما گاهی هم کلیشه برعکسی وجود دارد. یعنی بازیگران و کارگردان‌هایی پس از رسیدن به شهرت و سال‌ها کار حرفه‌ای تصمیم می‌گیرند سراغ موضوعاتی بروند و آنها را در ساختار مستند روایت کنند. این موضوع در میان زنان بازیگر ایرانی بارها اتفاق افتاده. بازیگرانی که پس از شهرت و شناخته‌شدن در دنیای بازیگری، سراغ دل‌مشغولی خود از دنیای واقعی رفتند و آن را به شکل مستند روایت کردند. اکران و موفقیت جهانی سودابه بیضایی بهانه‌ای شد تا نگاهی به زنان بازیگر مستندساز سینمای ایران داشته باشیم. فهرست براساس حروف الفبا مرتب شده.
«مردان ارباب جمشید» یکی از مستندهای پگاه آهنگرانی است.
پگاه آهنگرانی
پیش از مستندسازی | پگاه آهنگرانی به واسطه سینمایی بودن پدر و مادرش، جمشید آهنگرانی و منیژه حکمت، از کودکی و با فیلم «گربه آوازخوات» وارد دنیای بازیگری شد. در نوجوانی و با فیلم‌های مادرش از جمله «زندان زنان» و فیلم «دختری باکفش‌های کتانی» ساخته رسول صدرعاملی، به چهره‌ای شناخته شده تبدیل شد و پس از آن مسیر خودش در بازیگری را پیش گرفت و یکی از ستارگان جوان سینمای یاران در دو دهه 80 و 90 بود.
فعالیت مستندسازی | آهنگرانی از سال 1380 و زمانی که تنها 17 سال سن داشت، به صورت تجربی به مستندسازی روی آورد و این مسیر از اواسط دهه 80 برای او جدی شد. «محاکات غزاله علیزاده»، «مردان ارباب جمشید»، «تماشاخانه»، «خانه سینما»، «پدرم» و… تنها بخشی از کارنامه مستندسازی او هستند که در ایران و جشنواره‌های بین‌المللی مورد توجه قرارگرفته‌اند.«ده نمکی‌ها» یکی از مستندهای جنجالی کارنامه این بازیگر و مستندساز است.
پس از مستندسازی | پس از اتفاقات سال 1401، پگاه آهنگرانی برای همیشه به کانادا مهاجرت کرد. او مدتهاست در فیلمی بازی نکرده، اما هنوز مستندسازی برای او جدی‌ترین بخش کارنامه هنری‌اش است.
بهاره افشاری همراه با سردار آزمون سر صحنه مستند «سریک»
بهاره افشاری
پیش از مستندسازی | سال 1381 با نقش کوتاهی در فیلم «ناف» محمد شیروانی فعالیت حرفه‌ای در سینما را شروع کرد. اما با سریال «او یک فرشته بود» و بازی در نقش شیطان به شهرتی رسید که هنوز هم برخی او را همان نقش می‌شناسند. دهه 80 و 90 برای افشاری دهه پرکاری بود و در تلویزیون، سینما، شبکه نمایش‌خانگی و تئاتر حضور داشت.
فعالیت مستندسازی | سال 1396 زمانی که بهاره افشاری در اوج شهرت خود در بازیگری بود و حتی مدتی برند لباس خودش را راه‌اندازی کرده بود، خبر رسید که قرار است مستندی درباره اسب سردار آزمون، بازیکن تیم ملی فوتبال بسازد. نام این مستند «سریک» بود و به دلیل ویژگی‌های این اسب و نگاه متفاوت افشاری، مورد توجه قرار گرفت.
پس از مستندسازی | 7 سال از ساخت «سریک» می‌گذرد و هنوز خبری درباره ساخت مستندی دیگر از افشاری رسانه‌ای نشده. او در این سال‌ها مشغول بازی در سریال‌های شبکه نمایش‌خانگی و فیلم‌های سینمایی بوده.
مهناز افضلی مستند «کارت قرمز» را براساس پرونده شهلا جاهد جلوی دوربین برد.
مهناز افضلی
پیش از مستندسازی | مهناز افضلی از اواسط دهه 60 و با فیلم «گزارش یک قتل» ساخته محمدعلی نجفی وارد سینما شد. او بازیگر پرکاری نبود، اما همان نقش‌های پراکنده‌اش در آثاری مثل سریال «محاکمه»، فیلم «پرستار شب»، «اشک و لبخند» و… او را به چهره‌ای شناخته شده در دنیای بازیگری تبدیل کرد.
فعالیت مستندسازی | افضلی از اواخر دهه 70 وارد دنیای مستندسازی شد. مستند «زنانه» و «کارت قرمز» او که به مسایل زنان و مخصوصا پرونده پر ابهامی مثل شهلا جاهد می‌پرداخت نام را به عنوان یک مستندساز متفاوت سر زبان‌ها انداخت. در دهه 90 قرارگرفتن مهناز افضلی در کنار پروژه کارستان با همکاری رخشان بنی‌اعتماد بار دیگر وجه مستندسازی این بازیگر را بیشتر نمایان کرد.
پس از مستندسازی | مهناز افضلی سال‌هاست که بازیگری را کنار گذاشته و به صورت مستمر مشغول کار مستندسازی است. آخرین مستند او با نام «فریم سوم» که روایتی از اتفاقات سیاسی و احتماعی ایران از سال 1396 تا 1401 است از آثار بحث‌برانگیز این روزهاست.
سودابه بیضایی سر صحنه فیلم «آواز باد»، او علاوه بر کارگردانی ، تصویربرداری و صدابردار ی کارهایش را هم انجام می‌دهد.
سودابه بیضایی
پیش از مستندسازی | سودابه بیضایی از اوایل دهه 80 وارد سینما و تلویزیون شد. او در این سال‌ها در هر ژانری از کمدی و درام گرفته تا تاریخی بهبازیگری پرداخته که نشان از روحیه تجربه‌گرایی او دارد. بازی او در سریال‌هایی مانند «آسمان من» و «ارمغان تاریکی»، مورد توجه قرار گرفت. بیضایی سال 1396 با فیلم «لرد» ساخته محمد رسول‌اف راهی فستیوال کن شد و تجربه حضور در رویدادهای بین‌المللی سینما را هم دارد.
فعالیت مستندسازی | بیضایی از سال ۱۳۹۶ شروع به ساخت مستند و نوشتن فیلمنامه کرد. اولین مستند او «مثل اسمم پگاه» در اولین قدم برای او جایزه بهترین فیلم مستند را از جشن مستقل خانه سینما همراه داشت. پس از این مستند، مسیر مستندسازی برای بیضایی جدی‌تر شد و حتی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که این کار بیشتر از بازیگری روح او را اغنا می‌کند. «آواز باد» دومین مستند او بود که با نگاهی به زندگی یک تنبورنواز ساخته شد و مورد توجه قرار گرفت. سومین مستند سودابه بیضایی «کسری آنلاین» این روزها در فستیوال‌های خارجی شرکت می‌کند. بیضایی حالا تبدیل به یک مستندساز حرفه‌ای شده که بازیگری را هم در کنار این کار ادامه می‌دهد.
پس از مستندسازی | همان‌طور که آثار مستند سودابه بیضایی این روزها مورد توجه است، فیلم کمدی «آریا شهر دو نفر» هم با حضور او بر پرده اکران است و سریال «هشت‌پا» هم با بازی او به تازگی در تلویزیون به پایان رسید. از او تابستان امسال سریال پر مخاطب «طوبی» نیز روی آنتن رفت.
نیکی کریمی کارگردانی را با ساخت مستند «داشتن و نداشتن» آغاز کرد.
نیکی کریمی
پیش از مستندسازی | سال 1370 بازیگر جوانی وارد سینمای ایران شد که بسیار مورد توحه قرار گرفت. نیکی کریمی از همان اولین حضور جدی خود در «عروس» تبدیل به ستاره شد و هنوز هم پس از گذشت 3 دهه از بازیگران محبوب سینماست. موفقیت او تنها به چهره و ستاره بودنش نبود، کریمی با بازی‌های حرفه‌ای که در آثار مهرجویی از خود به جا گذاشت نشان داد که بازیگری متفاوت است.
فعالیت مستندسازی | نیکی کریمی کارگردانی را با مستندسازی آغاز کرد او پیش از اینکه در سال 1383 فیلم «یک شب» را بسازد در اواخر دهه هفتاد و در سال 1378 مستندی با نام «داشتن ونداشتن» را جلوی دوربین برد. در این فیلم کریمی به موضع سقط جنین ورود کرده بود. این مستند 21 سال بعد و در سال 99 مجوز پخش از شبکه خانگی را پیدا کرد. کریمی بعد از ساخت «داشتن و نداشتن» به سمت سینمای داستانی رفت اما در سال 1391 با قرادادی که با فدراسیون فوتبال منعقد کرد مستند «روزی روزگاری فوتبال» را کلید زد. مستندی که قرار بود به شکل سریالی به بررسی حواشی و اتفاقات تیم‌های لیگ برتر بپردازد که البته بعد از ضبط دو قسمت تولید آن متوقف شد.
پس از مستندسازی | نیکی کریمی در ادامه فعابیت‌های خود را در عرصه کارگردانی سینمای داستانی ادامه داد و فیلم‌هایی چون «سوت پایان»، «شیفت شب» و «اتابای» را جلوی دوربین برد که آخری با لستقبال بی‌نظیر مخاطبان و منتقدان مواجه شد. کریمی در کنار فیلمسازی کار تهیه‌کنندگی را هم انجام داد. او در همه این سال‌ها بازیگری را هم به شکل جدی پیگیر بود و در آثار مختلف سینمایی و تلویزیونی به ایفای نقش پرداخت.
منبع: فیلم نیوز
