«الاغ قربانی شدۀ مصری» بعد از ۵ هزار سال در فلسطین کشف شد

فرادید|  بقایای الاغی با سرِ بریده و پاهای بسته‌شده زیر یک خانه عصر برنز در فلسطین کشف شده است. این الاغ و سه الاغ دیگر که نزدیک آن دفن شده‌اند، شاید بخشی از آیینی بوده‌اند که شامل قربانی کردن حیوانات کارگر جوانِ ماده از سرزمین دوردستی مانند مصر باستان می‌شده است. 

به گزارش فرادید، روشن نیست چرا این الاغ‌ها در اوج زندگی خود در عصر برنز اولیه کنعان (حدود سال‌های ۲۹۰۰ تا ۲۵۵۰ پیش از میلاد) کشته شده‌اند، اما پژوهشگران باور دارند ریشه غیرمنتظره مصری این حیوانات نشان می‌دهد صاحبان آن‌ها تاجر و بازرگان بوده‌اند. 

الیزابت آرنولد، نویسنده اصلی این پژوهش و انسان‌شناس و باستان‌شناس محیط‌زیستی گفته: «قربانی کردن چنین حیوانات ارزشمندی، نوعی نمایش اغراق‌آمیز از ثروت یا جایگاه اجتماعی است. انتخاب الاغ‌هایی که تنها از مصر آمده بودند، به احتمال زیاد برای برجسته کردن ارتباط با این شریک تجاری مهم بوده است.»

مصر در آن زمان در دوره پادشاهی قدیم (حدود ۲۶۴۹ تا ۲۱۵۰ پیش از میلاد) بسیار قدرتمند بود، بنابراین برجسته کردن این ارتباط موجب افزایش اعتبار می‌شد. 

انگیزه‌ی یافتن الاغ‌های بیشتر

باستان‌شناسان سال‌هاست بقایای الاغ‌های باستانی را در گاث باستان (تلّ‌الصافی امروزی)، شهری به مساحت تقریبی ۵۹ هکتار در مرکز فلسطین و حدود ۲۰ کیلومتر از ساحل مدیترانه پیدا می‌کنند.  پژوهشگران در سال ۲۰۱۰ از یافتن الاغی با سر بریده بسیار شگفت‌زده شدند. سر این الاغ بریده شده و با دقت روی شکم در جهت مخالف بدن قرار داده شده بود. 

پژوهشگران ایزوتوپ‌های عناصر مختلف موجود در مینای دندان این الاغ را آزمایش کردند؛ این تحلیل شیمیایی می‌تواند نشان دهد هر الاغ بر پایه‌ی غذایی که مصرف کرده و آبی که نوشیده،  در کدام منطقه بزرگ شده است. نتایج منتشرشده در سال ۲۰۱۶ در همان مجله نشان داد این الاغ در دره نیل بزرگ شده بود.

بقایای چهار الاغ دفن‌شده در گاث باستان (تلّ‌الصافی امروزی) در فلسطین 

اما این تنها یک الاغ بود. بنابراین آرنولد کاوشگران را تشویق کرد الاغ‌های بیشتری در گاث باستان پیدا کنند. تیم پژوهشی سه الاغ قربانی‌شده‌ی دیگر را زیر خانه‌های عصر برنز کشف کردند. تحلیل‌های ایزوتوپی نشان داد آن‌ها نیز از مصر آمده بودند. 

پاهای جلویی و عقبی این الاغ‌های تازه کشف‌شده با طناب بسته شده بودند. اگرچه این الاغ‌ها سرِ بریده نداشتند، جمجمه‌های هر چهار الاغ به سمت شرق، شاید به سمت طلوع خورشید قرار داشتند. 

آرنولد گفته: «تمام الاغ‌های سن بالا به این شکلِ ویژه قربانی شده بودند و همه‌ی آن‌ها ماده بودند. الاغ‌های ماده ارزش خاصی برای قربانی کردن داشتند، چون می‌توانستند الاغ‌های بیشتری تولید کنند.» 

نویسندگان مطالعه، الیزابت آرنولد (راست) و تینا گرینفیلد (چپ) در حال کاوش و ثبت محل دفن یکی از الاغ‌های قربانی‌شده

تیم پژوهشی برای مقایسه این چهار الاغ قربانی‌شده با سایر حیوانات باستانی در گاث، تحلیل‌های ایزوتوپی روی بقایای یک الاغ، چند گوسفند و بز انجام داد که در محوطه‌ی یافت شده اما قربانی نشده بودند. این حیوانات، محلیِ گاث باستان بودند، به جز یک بز که ریشه‌ی مصری داشت. 

آرنولد افزود: «فرض ما اینست که این بز به عنوان بخشی از کاروان الاغ‌ها آمده بوده، به عنوان غذای همراه در طول سفر، چون آن زمان یخچال برای تازه نگهداشتن گوشت وجود نداشت، اما تا رسیدن به تل الصافی کشته و خورده نشده بود. این بز به‌شکل عادی و بدون هیچ نوع آیین خاصی دفن شده بود.»

الاغ‌ها و سایر حیوانات از خانواده اسب‌سانان در جهان باستان برای کارهای کشاورزی مانند شخم زدن، درو و کشیدن بارهای سنگین و همچنین برای حمل کالاها و اقلام باارزش تجاری استفاده می‌شدند. 

آرنولد توضیح می‌دهد: «یافتن چهار الاغ قربانی‌شده نشان می‌دهد این حیوانات نه تنها در اقتصاد و تجارت، بلکه در جایگاه اجتماعی و آیین‌های مذهبی در خاور نزدیک باستان نقش حیاتی داشتند.»

مترجم: زهرا ذوالقدر