امین تارخ؛ مارلون براندوی ایران

رضا آشفته | امین تارخ، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایران، قصد دارد بعد از گذشت ۱۰ سال از آخرین تجربه حضور خود بر صحنه تئاتر، در نمایش «مارلون براندو» به نویسندگی و کارگردانی مهران رنجبر به ایفای نقش بپردازد. امین تارخ پیش‌تر در نمایش‌های متعددی، از جمله نمایش «گالیله»، به کارگردانی داریوش فرهنگ به ایفای نقش پرداخته است که سال ۸۸ در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر اجرا شد.

بعد از گذشت ۱۰ سال، امین تارخ با حضور در نمایش «مارلون براندو» که قرار است در تماشاخانه سپند اجرا شود، به صحنه تئاتر بازمی‌گردد. مهران رنجبر، بازیگر و کارگردان تئاتر نیز پیش از این نمایش «استیو جابز» را کارگردانی و اجرا کرده است.

اهل شیراز
امین تارخ متولد سال ۱۳۳۲ در شیراز است و پس از گذراندن دوران تحصیلات ابتدایی و دبیرستان از سال ۵۰ به تهران می‌آید که در دانشکده هنر‌های زیبا در رشته تئاتر ادامه تحصیل دهد. او در سال ۵۶ در مقطع لیسانس فارغ‌التحصیل و در سال ۶۳ موفق به گرفتن مدرک کارشناسی‌ارشد در رشته مدیریت فرهنگی می‌شود.

او با آنکه بازی در تئاتر را در مدارس شیراز آغاز کرده بود، اما با آمدن به تهران از دهه ۵۰ در این نمایش‌ها بازی کرد: ۱۳۵۲ - لورنزو چو/ ۱۳۵۲ - هنری چهارم/ ۱۳۵۴ - اتللو/ ۱۳۵۵ - لازارتی/ ۱۳۵۵ - زن نیک سچوان/ ۱۳۵۸ - مرگ یزدگرد/ ۱۳۵۸ - بکت/ ۱۳۷۲ - تنبورنواز/ ۱۳۷۶ - شاعر/ گالیله- ۱۳۸۸.

علاقه‌مندی‌ها
او هم مثل هر نوجوان ایرانی علاقه‌مندی‌اش به هنر بازیگری از رفتن به سینما و فیلم‌دیدن شروع شد و محمدعلی فردین یکی از آن تأثیرگذار‌ها بود که قبل از فیلم‌های فردین، فیلم‌های وسترن و هرکول تا تاریخی را می‌دید. همه به دنبال این بودند که این فیلم‌ها را ببینند و وقتی به گذشته برمی‌گردد، تقریبا همه تئاتر‌هایی که کار کرده، تاریخی و کلاسیک بوده که در آن‌ها موفق هم بوده است.

به نظر تارخ، دو شهرستان در دهه ۴۰ در زمینه تئاتر با هم رقابت داشتند؛ یعنی مشهد و شیراز. یادش هست به‌عنوان بهترین بازیگر تئاتر شیراز به اردوی رامسر برای مسابقه رفت که گروه‌های قدر در آنجا مشهدی‌ها بودند. محی‌الدین لایق، در آن زمان مسئول تئاتر دانش‌آموزی شیراز بود که همه به او اقتدا می‌کردند و سمت استادی بر همه داشت.

«ولپن» بن جانسون را در محضرش بازی کرد. از دبیرستان که تئاتر را شروع کرد، با مجید افشاریان، حمید مظفری، جمشید اسماعیل‌خانی و مجید جعفری کار کرد.

دانشگاه
او برای ورود به تئاتر کنکور داد که علاوه‌بر آن، هم مصاحبه و هم امتحان عملی را نیز پشت‌سر گذاشت. در سال تحصیلی ۵۱- ۵۰ قبول شد و دکتر پرویز ممنون و هرمز فرهت استادش بودند.

آموخته‌هایی از استادان شهرستانی داشت، اما وقتی به‌گونه‌ای تلمذگونه کار می‌کنید و بعد به دانشگاه می‌آیید، همه‌چیز برایتان بهتر قابل لمس می‌شود و به‌اصطلاح سهل‌پنداری‌ای که در دبیرستان داشتید از بین می‌رود و به سخت‌گیری تبدیل می‌شود و اینکه می‌فهمید بیان، بدن و صدا باید تربیت شود.

استادانی که داشت بسیار خوب بودند؛ پرویز پرورش، دکتر محمد کوثر و به‌خصوص حضور بهرام بیضایی بسیار اثرگذار بود. دکتر کوثر را بیشتر در تئاتر مولوی می‌دید که به نظرش می‌رسد بخش عمده یادگیری‌اش از آن دوران آغاز شد.

نقش اول
او در اولین کارش با نقش اول شروع کرد. به وسیله اطلاع‌رسانی در همه دانشکده‌ها، قرار شد برای تئاتر «لورنزو چو» تست بدهند. برای تست از همه دانشکده‌های مختلف آمدند و او هم رفت و خاطره‌اش برایش جذاب است که صبح سر کلاس رفت و دید چند نفر به او تبریک گفتند که یادش نبود!

پرسید: برای چه تبریگ می‌گویید که گفتند برای نقش اول لورنزو چو انتخاب شده و همان‌موقع از سر کلاس بلند شد و باورش نشد که برای نقش اول انتخاب شده و مدام به نقش‌ها و اسم‌ها نگاه می‌کرد. در دانشگاه هم‌کلاسی‌هایش رضا کیانیان، شهرام بختیار و جمال اجلالی بودند و همچنین حمید لبخنده و بیژن امکانیان هم‌دوره بعد از آن‌ها شدند.

او همچنین در نمایش اتللو باز هم به کارگردانی دکتر محمد کوثر بازی درخشانی ارائه داد. به نظرش، واقعا کار درستی بود و به قطع یقین اگر کارگردانی دکتر محمد کوثر نبود، کار این‌چنین نمی‌شد.

هم برای اتللو و هم برای لورنزو چو پیشنهاداتی که می‌داد حرفه‌ای بود و مثل آمپول به مرور تزریق می‌شد و ابعاد مختلف بازیگری‌اش را در بخش‌های بعدی تئاتر به نمایش می‌گذاشت؛ برای مثال دکتر کوثر از آغاز به یک بازیگر کم‌تجربه، ابعاد مختلف لورنزو؛ شاهزادگی، فیلسوف‌بودن و دوجنسیتی را هم‌زمان نمی‌گفت و به مرور این نقش را در او شکل می‌داد.

در اتللو صدایش خیلی جذاب بود. حساسیت دکتر کوثر باعث شد تا صدای تارخ جذاب شود، چون او می‌گفت و هنوز هم معتقد است که صدا مستقیم حرکت نمی‌کند، بلکه دایره‌ای حرکت می‌کند و صدای بازیگر همان‌قدر که از روبه‌رو شنیده می‌شود باید از پشت‌سر هم شنیده شود.

برای اجرای این مدل صدا، باید تنفس درست و تمرین یوگا داشت و بار‌ها تمرین کرد که بعد از مدتی تبدیل به یک صدای مستحکم باس شد و طبیعتا ماندگار و با بالارفتن سن، رساتر و پخته‌تر شده است. گاهی اتفاق می‌افتد که امین تارخ با بازیگرانی همبازی می‌شود که بعد از مدتی دیالوگ‌گفتن، صدایشان خروسک می‌شود که نتیجه عدم تمرین روی صداست و واقعا متأسف است که استادان بازیگری به این نکته توجه نمی‌کنند.

به نظر فریدون جیرانی، کارگردان سینما که بازی تارخ را در نمایش اتللو دیده است، بهترین بازی نمایش اتللو، «یاگو» یی است که تارخ اجرا کرده. به همین ترتیب حضورش در تئاتر همواره با بازی‌های قابل‌تأمل مواجه شده که در همان سال به چندین کار سینمایی و تلویزیونی دعوت شد که اولینش بازی در سریال «شیراز شهر من» بود.

بازی تصویر
تارخ بازیگری را با فیلم سینمایی «مرگ یزدگرد» به نویسندگی و کارگردانی بهرام بیضایی در سال ۱۳۶۰ آغاز کرد که البته پیش از این هم اجرای صحنه‌ای‌اش را در سال ۵۸ پشت‌سر گذاشته بود و در این فیلم در کنار بازیگرانی مانند سوسن تسلیمی، علیرضا خمسه و ... به ایفای نقش پرداخت.

امین تارخ در سال ۱۳۶۳ با بازی در مجموعه تلویزیونی «بوعلی سینا»، به نویسندگی و تدوین و کارگردانی مرحوم کیهان رهگذار به شهرت رسید.

امین تارخ نقش اصلی سریال بوعلی سینا را بازی می‌کند و زنده‌یاد فیروز بهجت‌محمدی، زنده‌یاد جمشید لایق، اسماعیل محرابی، چنگیز وثوقی، سرور نجات‌‏الهی و ... دیگر بازیگران این مجموعه هستند. بوعلی سینا تاکنون بار‌ها از شبکه‌های مختلف سیما پخش شده است.

پس از بازی در فیلم‌های مرگ یزدگرد، سربداران و بوعلی سینا، در سال ۱۳۶۵ در فیلم سینمایی «چمدان» با پروانه معصومی و خواهر خانمش، فرخنده شادمنش، همبازی شد. پس از آن بار‌ها نامزد دریافت جایزه بوده و جوایزی را هم در سینما و تلویزیون دریافت کرده و به‌گونه‌ای همه تجربیات و آموخته‌هایش را در مدرسه بازیگری‌اش صرف آموزش هنرجویان بسیاری کرده است.