عکس تولد ۳۰ سالگی تلسکوپ هابل

پرتره هابل از دو سحابی ان جی سی ۲۰۱۴ و ان جی سی ۲۰۲۰

با گذشت سی سال از مستقر شدن تلسکوپ فضایی هابل در مدار زمین، منجمان عکس فوق العاده دیگری از کیهان که با این رصدخانه گرفته شده منتشر کرده اند. این عکس از یک منطقه محل تشکیل ستارگان در نزدیکی کهکشان راه شیری که حدود ۱۶۳ هزار سال نوری از ما فاصله دارد گرفته شده.

توده بزرگتر این تصویر سحابی "ان جی سی ۲۰۱۴" است و همنشین آن "ان جی سی ۲۰۲۰" است. اما منجمان آن را "آب سنگ کیهانی" نام نهاده اند، چون شبیه تپه‌های مرجانی است. اولین تصاویری که هابل بعد از پرتاب گرفت به دلیل عیبی در طراحی آینه‌ها تار بود، اما فضانوردان با نصب تجهیزاتی آن را تعمیر کردند.

در این ۳۰ سال تصاویر فوق العاده این رصدخانه از سیارات، ستارگان و کهکشان‌ها نگاه ما به کیهان را متحول کرده. حتی هستند کسانی که فکر می‌کنند هابل مهم‌ترین ابزار ساخته شده در کل تاریخ علم است؛ و این تسلکوپ هنوز فاصله زیادی با بازنشستگی دارد.

هابل به مناسبت ۲۵ امین سالگرد تولدش این عکس از خوشه عظیم وسترلاند ۲ را گرفته بود

آژانس فضایی آمریکا، ناسا، که این رصدخانه را در همکاری با آژانس فضایی اروپا، اسا، مدیریت می‌کند می‌گوید بودجه مورد نیاز این تلسکوپ تا زمانی که فعال باشد تامین خواهد شد.

داده‌های این تلسکوپ سال پیش به نگارش تقریبا هزار مقاله علمی منجر شد و همچنان در خط مقدم اکتشاف است. مهندسان سلامت سیستم‌های مختلف این تلسکوپ را زیر نظر دارند و خرسند هستند که هر چهار ابزار اصلی آن شامل دو دستگاه تصویربرداری و دو طیف سنج کاملا کار می‌کنند.

پاشنه آشیل این تلسکوپ در گذشته شش ژیروسکپی بوده که جابجایی و نشانه گیری آن را کنترل می‌کنند، تا بتواند در ثبات کامل از نقاط مختلف کیهان عکس بگیرد. این وسایل گهگاهی از کار می‌افتند و در جریان آخرین سرویس آن‌ها در سال ۲۰۰۹ فضانوردان شاتل هر شش ژیروسکوپ را تعویض کردند.

سه عدد از این‌ها بعدا از کار افتادند، اما دکتر جنیفر وایزمن از دانشمندان این پروژه می‌گوید این هنوز مشکلی جدی نیست. او گفت: "ما رسما به سه ژیروسکوپ نیاز داریم، اما به لطف خلاقیت مهندسان حتی می‌توانیم با یک دستگاه (ژیروسکوپ) هم آن را بگردانیم. "

اعتماد زیادی وجود دارد که هابل می‌تواند چندین سال دیگر به کار ادامه دهد. "جانشین" آن یعنی تلسکوپ جیمز وب قرار است سال آینده پرتاب شود، اما حضور رصدخانه تازه در فضا فقط بر توانایی منجمان می‌افزاید و چیزی از ارزش کاری هابل نمی‌کاهد.

چون تلسکوپ تازه طوری طراحی شده که کیهان را در طول موج‌های طولانی‌تر از نور قابل رویت با چشم عادی رصد کند. این دو همدیگر را کامل خواهند کرد و گاه با هم یک جرم را رصد خواهند کرد تا تصویر کامل تری از آن به دست دهند.

یکی از عکس‌های میدان ژرف هابل

خدمات هابل به علوم فضایی
این حرف کمی کلیشه است، اما هابل واقعا یک "ماشین اکتشافی" بوده. اخترشناسان پیش از پرتاب آن در سال ۱۹۹۰ نمی‌دانستند عمر کیهان چقدر است: ۱۰ میلیارد یا ۲۰ میلیارد سال. بررسی ستاره‌های تپنده توسط هابل این محدوده را کوچک کرد و حالا به دقت می‌دانیم که جهان ۱۳.۸ میلیارد سال قدمت دارد.

این رصدخانه نقشی محوری در آشکار کردن انبساط شتاب گیرنده کیهان بازی کرد - کشفی که برای محققان جایزه نوبل به ارمغال آورد - و شواهد قطعی از وجود سیاهچاله‌های عظیم در مرکز کهکشهان را فاش کرد.

شگفت انگیز است اگر به یاد بیاوریم که وقتی هابل پرتاب می‌شد ستاره شناسان هنوز هیچ برون سیاره‌ای را حول سایر ستارگان کشف نکرده بودند. امروزه هابل در خط مقدم تحقیق درباره این سیارات دورافتاده است و اتمسفر آن‌ها را برای ارزیابی ماهیت شان معاینه می‌کند.

هابل آخرین بار سال ۲۰۰۹ سرویس شد و این عکس متعلق به همان ماموریت است

هرچند حالا تلسکوپ‌های کلاس هشت متری در زمین می‌توانند در برخی زمینه‌ها به خوبی هابل یا حتی بهتر عمل کنند، این تلسکوپ فضایی همچنان در گرفتن عکس از عمق کیهان بی همتاست.

عکس‌های "میدان ژرف" هابل که محصول تمرکز بر یک وصله کوچک از آسمان برای چند روز پیاپی است، به فاش شدن کهکشان‌های فوق العاده محو و دورافتاده کمک کرده که از دستاورد‌های بلند علم نجوم است. گرفتن عکس‌ها با نوردهی طولانی بر خلاف زمین در فضا ممکن است، چون اگر نور خورشید سد شود فضا همیشه تاریک است.

این عکس‌ها به ما نشان می‌دهد که کیهان بعد از مهبانگ وقتی فقط چند صد میلیون سال عمر داشت چه شکلی بود. فقط تلسکوپ جیمز وب با ردیاب‌های فروسرخ قادر خواهد بود جایی عمیق‌تر را ببیند.

تلسکوپ جیمز وب در طول موج متفاوتی کیهان را مطالعه خواهد کرد