شناسایی یک سیاهچاله جدید که بادهایی با سرعت حیرتآور ایجاد میکند
یک سیاهچاله به جرم ۳۰ میلیون برابر خورشید، بادهایی معادل یکپنجم سرعت نور تولید کرده و دانشمندان را شگفتزده کرده است.
فرادید|ستارهشناسان یک سیاهچاله فوقعظیم را شناسایی کردهاند که بادهایی کیهانی با سرعت بیسابقه ایجاد میکند. این سیاهچاله که در فاصله ۱۳۵ میلیون سال نوری از زمین و در مرکز کهکشان مارپیچی NGC ۳۷۸۳ قرار دارد، توجه پژوهشگران را پس از انتشار یک فوران عظیم پرتوی ایکس به خود جلب کرد. پس از فروکش کردن این فوران، بادهایی با سرعت بیش از ۶۰.۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه (معادل یکپنجم سرعت نور) در پی آن وزید.
به گزارش فرادید، لیئی گو، ستارهشناس سازمان تحقیقات فضایی هلند و سرپرست این تحقیق، در بیانیهای گفته: «در گذشته هرگز شاهد ایجاد باد با چنین سرعتی توسط یک سیاهچاله نبودهایم.»
گو و همکارانش در حال مطالعه هسته فعال کهکشان NGC ۳۷۸۳ (AGN) بودند؛ منطقهای درخشان و پرتراکم که پیرامون سیاهچاله فوقعظیم تغذیهکننده کهکشان قرار دارد. این مناطق ناگهانی فوران کرده و بادهایی از مواد مختلف و گاز را به فضا پرتاب میکنند. پژوهشگران معتقدند فوران شدید پرتوی ایکس و بادهای پرسرعتی که پس از آن مشاهده کردند، ناشی از میدان مغناطیسی درهمتنیده سیاهچاله بوده شده که ناگهان باز شد.
تیم تحقیق این فرآیند را با نحوه ایجاد فورانهای عظیم پلاسمایی خورشید زمین که به آنها فورانهای تاجی یا CME گفته میشود مقایسه کرد؛ فورانهایی که پس از درهمپیچیدگی و گسستن خطوط میدان مغناطیسی خورشید رخ میدهند. اما در این مورد، سیاهچاله فوقعظیم جرم ۳۰ میلیون خورشید را دارد که سبب میشود فورانها و پرتابهای آن «در مقیاسی غیرقابل تصور» باشد. برای مقایسه، بادهای حاصل از یک فوران تاجی اخیر تنها ۱.۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه بودند.
این کشف با استفاده از تلسکوپهای فضایی پرتو ایکس XMM-Newton و XRISM آژانس فضایی اروپا انجام شد. تیم گو از این دو تلسکوپ همزمان استفاده کرد؛ ابتدا فوران اولیه را با مانیتور نوری XMM-Newton رصد کرده و سپس بادهای حاصل را با ابزار Resolve تلسکوپ XRISM تحلیل کردند. پژوهشگران امیدوارند از همین روش همکاری در بررسی سایر هستههای فعال کهکشان استفاده کنند.
آنها همچنین معتقدند که مطالعه هستههای فعال کهکشان و فورانهای شدید آنها میتواند به درک بهتر روند تکامل کهکشانها کمک کند.
کامیلا دییِز، اخترفیزیکدان و پژوهشگر آژانس فضایی اروپا که بخشی از تحقیق بود، گفته: «از آنجا که این پدیدهها بسیار اثرگذار هستند، شناخت بهتر مغناطیس هستههای فعال کهکشان و چگونگی ایجاد بادهایی مانند این، کلید درک تاریخچه کهکشانها است.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
