از رؤیا تا واقعیت؛ خواب بازتابی از زندگی؟!

ما امروزه به کمک تحلیل‌های رایانه‌ای روی رؤیاها، اطلاعات بیشتری از چیز‌هایی که در خواب می‌بینیم و ارتباط آن با واقعیت داریم.

اینکه رؤیا‌ها حاوی یک معنای پنهان هستند ایده‌ای باستانی است و در آثار مختلفی به آن اشاره شده است. آثار مختلفی در مورد تعبیر رؤیا‌ها نوشته شده است و داستان‌های تاریخی زیادی در مورد رؤیا‌ها و تعبیر شدنشان وجود دارد.

اما واقعیت این است که تا قبل از کتاب زیگموند فروید با عنوان «تفسیر رؤیا» رؤیا‌ها مورد بررسی علمی قرار نگرفته بودند. فروید بر ناخودآگاه و فرایند‌های سرکوب تأکید می‌کرد و معتقد بود که رؤیا تحقق آرزو‌های سرکوب شده در بیداری است.

هرچند امروزه این نگاه به رؤیا قدیمی و حتی به نظر برخی غیر علمی به نظر می‌رسد، اما برخی از ایده‌های این کتاب همچنان پا برجا است. ایده‌هایی از این قبیل که رؤیا‌ها حاوی تصاویری فشرده و تلفیقی از تجارب روزمرۀ انسان هستند و یا خاطرات دوران‌های مختلف زندگی را بازتاب می‌دهند، همچنان پر اهمیت محسوب می‌شود.

رؤیا‌ها به نوعی تکرار واقعیت تجربه شده هستند. دانشمندان شباهت بین رؤیا‌ها و واقعیت را فرضیۀ تداوم می‌نامند که شواهد زیادی برای تأییدش وجود دارد هرچند این شواهد بر اساس مطالعه روی افراد سالم به دست آمده است.

برای آزمایش مدل‌های مختلف خواب مقیاس‌هایی وجود دارد که دو مورد از معروف‌ترین‌ها مقیاس هال Hall و همچنین مقیاس van de castell. این مقیاس حاصل گزارش‌هایی افراد از شخصیت‌های ظاهر شده در خواب، الگوی تعامل با آن‌ها و سایر محتوا‌های گزارش شدۀ در رؤیاهایشان است.

بر اساس این داده‌ها شاخص‌هایی ساخته می‌شود که میزان تعاملات عاطفی، پرخاشگری و نسبت‌های دوستانۀ موجود در خواب را اندازه‌گیری می‌کنند. سپس با کمک طراحی یک الگوی زبانی این شاخص‌ها مورد پردازش قرار می‌گیرند.

برای انجام این تحلیل محققان به یک بانک رؤیا مراجعه کردند که حاوی ۲۴۰۳۵ رؤیا است که در دانشگاه کالیفرنیا، سانتاکروز نگهداری می‌شوند. این گزارش‌ها همه به زبان انگلیسی هستند که در بازۀ زمانی ۱۹۱۰ تا ۲۰۱۷ گزارش شده‌اند و بیشتر آن‌ها از ایالات متحده هستند.

هر گزارش خواب حاوی سن، جنس و یک گزارش مختصر از زندگینامۀ نویسنده رؤیا و همچنین محتوای رؤیا است. یافته‌های حاصل از تحلیل کامپیوتری این رؤیا‌ها نشان داد که رؤیا‌ها با افزایش سن تغییر می‌کنند و تجارب فرد در طول زندگی رؤیا دیدن او را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

میزانی از پرخاشگری که در طول روز ادراک می‌کنیم در هنگام رؤیا هم تکرار می‌شود. همچنین مشخص شد که مردان رؤیا‌های خشن‌تری نسبت به زنان می‌بینند.

این پژوهش به طور خاص روی ۴۳۵۲ رؤیا متمرکز شد که زنی ناشناس به نام ایزی در فاصلۀ ۱۲ تا ۲۵ سالگیش ثبت کرده بود.

یافته‌ها نشان داد که رؤیا‌های ایزی از ۱۴ تا ۱۷ سالگی نشان دهنده تعاملات اجتماعی منفی و اضطراب‌آور او است و از ۱۸ تا ۲۵ سالگی رؤیا‌های او دوستانه‌تر می‌شوند که می‌تواند نشانۀ اثر بلوغ عاطفی و رشد روانی بر تعاملات اجتماعی باشد. حتی داده‌ها نشان دادند که یک معلول جنگ ویتنام رؤیا‌هایی خشن می‌دید.

در مقابل رؤیا‌های نابینایان دوستانه‌تر و کمتر حاوی تعاملات خشونت‌بار بود که به مدل ارتباطی این افراد با جهان اطراف آن‌ها باز می‌گردد.

یکی از یافته‌های جالب این تحقیق مطالعه روی مدل خواب‌ها بر اساس دهه‌ها بود. یافته‌ها نشان داد که رؤیا‌ها در دهۀ ۱۹۶۰ از رؤیا‌های سایر دهه‌های ثبت‌شده در بانک رؤیا، خشن‌تر بودند و بعد از آن تاریخ دهه به دهه از شدت خشونت رؤیا‌ها کاسته شد.

ایالات‌متحده در آن دهه درگیر منازعات هسته‌ای، تهدید به ترور، جنگ ویتنام و رویداد‌هایی پر تنش بود. این موضوع می‌تواند روی محتوا و مدل رؤیا دیدن مردم این سرزمین اثرگذار بوده باشد. این یافته‌ها همه تأییدی است بر این مسئله که خواب دیدن ما تداوم الگوی تجارب ما در بیداری است.