معمای حل‌نشدۀ تپه‌های واشنگتن؛ آیا کار موش‌هاست؟!
یخچال طبیعی، موش‌های دالان ساز یا زمین لرزه؟ پس از بیش از یک قرن حفاری، دانشمندان درباره این که چه چیزی سبب شکل گیری یکی از عجیب‌ترین اشکال زمین‌شناسی در جهان شده است، به توافق نرسیده اند.
فرادید| در سایه دو آتشفشان فعال، ناحیه‌ای از زمین در ایالت واشنگتن وجود دارد که در آن، زمین دارای برآمدگی‌های عجیب است.
به گزارش فرادید، در منطقه حفاظت شده طبیعی «تپه‌های میما» که یک گستره علفزاری نادر بین کوه رینیر و کوه سنت هلن است، صدها تپه کوچک در دشتی پراکنده شده‌اند. تپه‌های میما با ارتفاع بین دو تا هفت فوت و عرض ۴۰ فوت، نمونه برجسته‌ای از یک شگفتی طبیعی تماشایی و یک راز علمی ماندگار هستند.
این تپه‌ها تنها نیستند. موجوارگی‌های مشابهی در مراتع، تقریباً در هر ایالت دیگری در غرب رودخانه میسیسیپی و حتی در کشورهای دیگر مانند آفریقای جنوبی ظاهر شده است.
با این حال، باوجود بیش از یک قرن حفاری، هیچ توافق نظری در مورد اینکه چرا این برآمدگی‌های خاکی در دشت میما یا هر جای دیگری ظاهر شده اند، به دست نیامده است.
رجینا جانسون، بوم‌شناسی که منطقه حفاظت شده تپه‌های میما را مدیریت میکند، میگوید، مرتباً نظریه‌هایی درباره این تپه‌ها مطرح میشود. تا کنون بیش از ۳۰ نظریه مطرح شده که وجود تپه‌ها را به همه چیز نسبت میدهند، از زلزله گرفته تا سیل باستانی و برجسته‌ترین آن‌ها موش‌های دالان ساز.
بله، موش‌های دالان ساز. سال ۲۰۱۳، مطالعه‌ای نشان داد این جوندگان ممکن است این تپه‌ها را ایجاد کرده باشند و همین نظریه سبب شد مجله Science اعلام کند «معمای تپه میما حل شد». با این حال، برخی از دانشمندان هنوز متقاعد نشده‌اند. چرا بحث تپه‌های میما دوباره مطرح میشود؟
نظریه موش‌های دالان ساز نخستین بار کی مطرح شد؟
از زمانی که کاشفان، تپه‌های میما را در شمال غربی اقیانوس آرام در اواسط قرن نوزدهم کشف کردند، دانشمندان در مورد منشأ آن‌ها گیج بودند. سال ۱۹۱۳، جی. هارلان برتز، زمین‌شناس پیشنهاد کرد که این برجستگی‌های خاکی از فرورفتگی‌های کاسه‌ای شکل در سطح برف ایجاد شده‌اند. این فرورفتگی‌ها رسوبات را در خود جمع میکنند و در نتیجه انبوهی از خاک و سنگ به وجود می‌آورند.
آر. سی. نیوکام از سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده در سال ۱۹۴۰ این فرضیه را مطرح کرد که این تپه‌ها توسط چندضلعی‌های یخبندان ایجاد شدند: پدیده‌ای که در آن، یخ شکاف‌های زمین یخ زده را پر میکند، سپس ذوب میشود و شکاف‌هایی در خاک ایجاد میکند. سایر زمین‌شناسان بعداً این ایده را رد کردند.
اما سال ۱۹۴۲، یک دانشجو در دانشگاه واشنگتن و یک زیست‌شناس به نتیجه‌ای تکان دهنده‌ای رسیدند که قدرت ماندگاری داشت: در مجله زمین‌شناسی، آن‌ها شکل‌گیری تپه‌های میما را به موش‌های دالان ساز محلی نسبت دادند.
مسیری میان تپه‌های میما در دشت میما در شهرستان تورستون. برخی از دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که موش‌های دالان ساز ممکن است عامل ایجاد این تپه‌های مرموز باشند.
این عکس هوایی، الگوهای مرموز زمین در دشت میما را نشان میدهد. نظریه اصلی دیگر در مورد تپه‌های میما اینست که طغیان یخبندان در دشت پوگت در آخرین عصر یخبندان، عامل شکل گیری این تپه‌ها است.
والتر دبلیو. دالکوئست و ویکتور بی. شِفِر معتقد بودند این حیوانات در طول هزاران سال، تپه‌های کوچکی را در پی جستجوهایشان برای ریشه‌های گیاهان ساختند. مسافت مساوی ظاهری میان تپه‌ها به طور منطقی با محدوده قلمروهای موش‌های دالان ساز مطابقت دارد. اما یک مشکل در نظریه آن‌ها وجود داشت: هیچ موش دالان‌سازی در این دشت وجود ندارد!
آن‌ها باور داشتند که این جوندگان احتمالاً پس از شیوع بیماری، خشکسالی یا آتش سوزی از این چشم‌انداز ناپدید شدند.
اما بسیاری از دانشمندان قانع نشدند. اِی. اِل. واشبِرن یخ‌شناس در یک بررسی جامع در سال ۱۹۸۸، نوشت که «فرضیه جوندگان نقب زن برای منشاء تپه‌ها با مخالفت جدی عده‌ای مواجه شد.» به عنوان مثال، در مناطقی که سنگ‌های تپه‌ها برای حمل شدن توسط این جوندگان خیلی بزرگ بود، این نظریه قابل قبول نبود. حتی اگر این جوندگان در این تپه‌ها می‌زیستند، حضور آن‌ها لزوماً دلیلی برای ایجاد این تپه‌ها نیست. شاید آن‌ها این منطقه را برای زندگی انتخاب کردند چون این تپه‌های کوچک از قبل آنجا بودند.
سال ۲۰۱۳ وقتی مانی گبت، ژئومورفولوژیست دانشگاه ایالتی سن خوزه، از تپه‌های میما بازدید کرد، یعنی حدود ۷۰ سال پس از انتشار تحقیقات دالکوئست و شفر، سرانجام از این دو حمایت علمی قابل توجهی شد. مانی گبت در مورد نظریه گوفر شنید و عازم آنجا شد تا ببیند آیا موش‌های دالان ساز واقعاً می‌توانستند این تپه‌های بزرگ و تقریباً یکنواخت توزیع شده را بسازند.
او این کار را با نگاه کردن به نقش این جوندگان در نگهداری تپه‌های میما در کالیفرنیا انجام داد. گابت و همکارانش با استفاده از داده‌های یک مطالعه در سال ۱۹۸۷، یک مدل کامپیوتری ایجاد کردند که نشان میداد چگونه یک میدان مسطح، طی صدها سال، توسط نقب زنی موش‌های دالان ساز تغییر میکند. مشخص شد ارتفاع و شکل تپه‌هایی که آن‌ها ساختند، با ارتفاع و شکل تپه‌های میما در کالیفرنیا مطابقت دارد.
گبت میگوید: ««دلیل اینکه معمای این تپه‌ها برای مدت طولانی حل نشده باقی ماند، این است که آن‌ها بسیار بسیار آهسته شکل گرفتند یا اصلاً شکل نگرفتند. فرایند شکل گیری آن‌ها به قدری آهسته است که در طول عمر یک انسان، واقعاً هیچ تغییری را متوجه نمی‌شوید.»
نیروهای طبیعی
اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، نظریه‌های دیگری برای رقابت با نظریه موش دالان ساز دالکوئست و شفر مطرح شدند. این نظریه‌ها در اصل روی نیروهای طبیعی نظیر یخ، باد یا آب، مانند رودخانه، متمرکز بودند که منبع رسوب‌گذاری‌ها باشند.
یکی از فرضیه‌هایی که امروزه نیز رایج است، فرضیه باد است که ادعا میکند پوشش گیاهی اساساً رسوبات بادزده را به دام می‌اندازد و منجر به ایجاد توده‌هایی به شکل تپه میشود. فرضیه‌های دیگر یک سناریوی معکوس را ارائه میکنند: آب ذوب شده از یخبندان، منطقه اطراف درختان و سایر پوشش‌های گیاهی را فرسایش داده و دره‌های کوچکی را بین برجستگی‌هایی که روی آن‌ها نشسته، ایجاد کرده است.
سال ۱۹۹۰، محققی به نام اندرو برگ چیز دیگری ادعا کرد: به نظر او تپه‌های میما از امواج زلزله سرچشمه میگیرند. بِرگ با استفاده از تخته چندلای لایه دار شده با گل و لای، ارتعاشات ناشی از زمین لرزه‌ها را با چکش شبیه‌سازی کرد و دریافت که می‌تواند تپه‌هایی «تقریباً مشابه آن‌هایی که در زمین یافت می‌شوند» ایجاد کند.
دشت میما اطراف جنوبی‌ترین لبه جایی که زمانی صفحه یخی کوردیلر بود تشکیل شد. در طول آخرین عصر یخبندان، این صفحه یخی بسیاری از رودخانه‌ها را که از محدوده آبشار خارج می‌شدند، وادار کرد به سمت جنوب و این منطقه تخلیه شوند - همانطور که اینجا در تصویری از کانال‌های زهکشی عصر یخبندان به دست آمده از لیدار میبینید.
در سال‌های اخیر، نظریه دیگری مورد توجه قرار گرفته است. این نظریه بیشتر بر منشأ رسوبات تمرکز میکند تا اینکه چه چیزی آن‌ها را به تپه‌هایی در ایالت واشنگتن تبدیل کرده است. این نظریه، نشان میدهد که نزدیک به ۱۷۰۰۰ سال پیش، سیل طغیان یخبندان، رسوباتی از جمله برخی از سنگ‌های آتشفشانی را از مجاورت کوه رینیر در جنوب تا دشت پوگت برده است. سرانجام بالای خاک شنی که از یک پسرفت گسترده‌تر یخبندانی ناشی میشد، مستقر شد. ثابت شده که دشت میما در جنوبی‌ترین لبه یک لایه یخی تشکیل شده است.
این روایت علمی با تاریخ شفاهی بومی منطقه ارتباط دارد. یک داستان سنتی میگوید هجوم آب، نهنگ‌ها و خوک‌های دریایی را روانه خشکی کرد که روی زمین، برآمدگی‌هایی از آن‌ها بجا ماند. (در واقع چندین استخوان نهنگ نزدیک رودخانه چهالیس پیدا شدند.)
اما احتمال وقوع سیلی مانند این در هر جایی که تپه‌های میما تشکیل شده باشند، اساساً ضعیف است و موش‌های دالان ساز یا نیروی دیگری هم میتوانسته آن رسوبات را برای ایجاد تپه حرکت داده باشد.
آیا ممکن است حقیقت ماجرا را بفهمیم؟
جانسون با واشبرن موافق است که ممکن است بیش از یک علت وجود داشته باشد. او توضیح یخبندان را ترجیح میدهد و در مورد نظریه موش دالان ساز چندان مطمئن نیست. اما او زیست‌شناسان حیات وحشی را می‌شناسد که فکر میکنند این ایده درست است. موش‌های دالان ساز ممکن است در جاهایی که تپه دارند، این کار را کرده باشند، اما لزومی ندارد که تصور کنیم در جاهای دیگر هم همین کار را انجام داده اند.
گبت هنوز معتقد است موش‌های دالان ساز عامل ایجاد تپه‌های کالیفرنیا نیستند.
روشن بگوییم، تپه‌های میما، حتی در یک منطقه، همگی یکسان نیستند. دَن کو، ویرایشگر گرافیکی، نقشه‌هایی از بسیاری از اشکال زمین‌های متمایز این ایالت کشیده است. اگرچه برخی از تپه‌هایی که او در سایر بخش‌های شمال غربی اقیانوس آرام مشاهده کرده، شبیه تپه‌های کوچک منطقه حفاظت‌شده طبیعی تپه‌های میما هستند، برخی دیگر طولانی‌تر و کوتاه‌تر هستند. هیچ کدام با تکرار محض اشکال دایره‌ای و بیضوی مطابقت ندارند.
کو میگوید: «نظم الگوی تپه‌ها واقعاً تماشایی است. چنین تقارنی را، حداقل در این شکل، در طبیعت نمی‌بینید.»
او معمولاً با پای پیاده از دیدنی‌های طبیعی ملی ۶۳۷ هکتاری بازدید میکند. این حفاظت‌گاه که خانه بسیاری از پرندگان لانه‌ساز زمینی در غرب واشنگتن، مانند چکاوک مرغزار است، در بهار با شکوفه دادن گل‌های کامای بنفش، درخشندگی خاصی پیدا میکند. قبایل زمانی پیازهای گل این منطقه را برداشت میکردند و در این منطقه تجارت میکردند.
اکنون، گردشگران و مردم محلی که این منظره غالباً نادیده گرفته شده بین پارک‌های ملی را کشف کرده‌اند، نظریات خودشان را در مورد علت ایجاد این منظره ماورایی تبادل میکنند. جانسون میگوید: «هنوز معلوم نیست بتوانیم این معما را حل کنیم.»
ترجمه: زهرا ذوالقدر
