عکس؛ سفر در زمان؛ دروازه قرآن شیراز کجای تهران بود؟
باغ معروف جنوب تهران، به عنوان نمونه‌ای خاص از باغ ایرانی، احتمالاً دارای چهار ورودی بوده است. زمین باغ به تبعیت از بستر قرارگیری، ساختار هندسی چندان منظمی نداشته؛ ازاین رو، چهارباغ مستطیلی در میانه باغ گنجانده شده و دو قسمت ذوزنقه‌ای، یکی در شمال شرق و دیگری در غرب طرح‌ریزی شده بود.
با توجه به قرارگیری خانقاه صفائیه و مجموعه آرامگاه‌های پیرامون آن در بخش غربی، باغ صفائیه را باید به عنوان نمونه‌ای از معماری «باغ مزار» ایرانی در نظر گرفت. مرحوم «حاجی پیرزاده نائینی» هم در نام‌گذاری عناصر و بخش‌های مختلف این باغ از اصطلاحات اهل تصوف استفاده کرده بود که از آن جمله می‌توان به نام‌هایی نظیر «باب‌العارفین»، «دایره صفا»، «دایره توحید»، «دایره سالکین»، «دایره مفارقین»، «حلقه محبت» و «تکیه فقرا» اشاره کرد.
«محمد غلام‌نژاد»، کسی که در پایان‌نامه‌اش از معماری باغ صفاییه شهرری پرداخته است، به خیابان‌های اصلی باغ که در دو سمت آن‌ها یک و در برخی از بخش‌ها دو ردیف درخت کاشته شده بود و درختان آن مانند بیشتر باغ‌های ایرانی درختان بی‌ثمر پرسایه نظیر چنار، سرو و نارون و... بودند، یاد می‌کند و می‌گوید: «این خیابان‌ها بخش‌های سه‌گانه باغ را از هم جدا می‌کرد. دو دروازه در ضلع شرقی به همراه دروازه سنگی در شمال شرقی، ورودی‌های اصلی باغ محسوب می‌شدند. ورودی پایینی به دروازه قرآن معروف بود و بنا بر گفته معمرین محله، دارای سردری شبیه به دروازه قرآن شیراز در مقیاس کوچک‌تر بوده است. ورودی اصلی دیگر، سردر کوچکتری داشت که به میدانچه‌ای شش‌ضلعی ختم می‌شد.»
علاوه بر ورودی‌های اصلی، دو ورودی فرعی نیز وجود داشت که هر دو در دیوار بلند خشتی شرقی قرار داشتند. غلام‌نژاد با بیان این موضوع، می‌گوید: «وجود عوارض طبیعی نظیر کوه، چشمه و نهر باستانی چشمه‌علی در جبهه‌های دیگر باغ، آن را از احداث حصار بلند در این بخش‌ها بی‌نیاز می‌ساخت و به ایجاد دیوار چینه‌ای کوتاهی بسنده شده بود.»
غلام‌نژاد ادامه می‌دهد: «همان‌طور که در عکس‌های هوایی قدیمی مشاهده می‌شود، دو در ورودی در میدانچه شش‌ضلعی باغ وجود داشت که یکی در انتهای خیابان منتهی به دروازه اصلی شمالی و دیگری در گوشه باغچه واقع در شمال خانقاه، موسوم به «باغ کوچیکه» قرار گرفته بودند.»
منبع: همشهری
