تصاویری جالب و متفاوت از یک دردسر بزرگ در انقلاب صنعتی: انفجار دیگ!

در دوران اوج انقلاب صنعتی، پیشرانه های بخار نیروی محرکه تمدن بودند، اما در کنار قدرت عظیم خود، خطرات مرگباری را نیز به همراه داشتند: انفجارهای دیگ بخار. این حوادث فاجعه بار، که جان های بسیاری را گرفت و ویرانی های گسترده ای به بار آورد، نه تنها نتیجه نقص های فنی، بلکه اغلب محصول سهل انگاری و عدم آموزش کافی بود.

عوامل پشت پرده فجایع

تحقیقات تاریخی نشان می دهد که طیف وسیعی از عوامل، در وقوع این انفجارها نقش داشتند. از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مدیریت نامناسب آب: تصفیه ضعیف آب منجر به تشکیل رسوب در دیگ بخار و داغ شدن بیش از حد صفحات آن می شد. همچنین، پایین بودن سطح آب در دیگ، خود عاملی مستقیم برای فاجعه بود.

نقص در تجهیزات ایمنی: سوپاپ های ایمنی معیوب یا مسدود شده، که وظیفه حیاتی آزادسازی فشار اضافی را بر عهده داشتند، فشار داخلی دیگ را تا حد انفجار بالا می بردند.

انفجارهای داخلی کوره: در برخی موارد، انفجارهای درون محفظه احتراق نیز می توانستند با شدت کافی، منجر به انفجار کل دیگ بخار شوند.

خطای انسانی: از ابتدای انقلاب صنعتی، آموزش ناکافی اپراتورها و سهل انگاری در نگهداری و کار با دیگ های بخار، یکی از رایج ترین دلایل این حوادث مرگبار به شمار می رفت.

خطری خاص در دیگ های لوله آتشین (لوکوموتیو)

خطر انفجار در دیگ های بخار لوله آتشین (که در لوکوموتیوها و بسیاری از ماشین آلات صنعتی و کشاورزی به کار می رفتند) بسیار برجسته تر بود. در این نوع دیگ ها، سطح بالای فایرباکس (محفظه اصلی کوره) باید همواره با آب پوشیده می ماند. گرمای مستقیم آتش می توانست به سرعت این صفحه یا مهارکننده های آن را تضعیف کند و حتی در فشارهای کاری عادی نیز منجر به شکست و انفجار شود.

این آسیب پذیری تنها به قطارها محدود نمی شد؛ زیرا این نوع دیگ ها در ماشین های کششی، موتورهای قابل حمل، ماشین های معدن و چوب بری، و همچنین برای گرمایش و فرآیندهای صنعتی نیز کاربرد داشتند. حفظ سطح مناسب آب در تمام این کاربردها، کلید ایمنی بود.

آموزه هایی که منجر به ایمنی مدرن شد

در روزهای اولیه پیشرانه های بخار لوکوموتیو، کسب دانش از طریق آزمون و خطا همراه با انفجارهای اجتناب ناپذیر بود. با این حال، پیشرفت ها در طراحی و نگهداری، به تدریج تعداد انفجارها را تا پایان قرن نوزدهم به طور چشمگیری کاهش داد. این بهبودها در قرن بیستم نیز ادامه یافت.

امروزه، به لطف حفاظت های متعدد، بازرسی های منظم اجباری توسط دولت ها و الزامات صنعتی، انفجار سیستم های تحت فشار در دیگ های بخار ثابت که زمانی در عصر ویکتوریا پدیده ای رایج بودند، به ندرت اتفاق می افتد.

حتی آب گرمکن های خانگی نیز، در صورت خرابی مکانیزم های ایمنی خود، می توانند با قدرتی حیرت آور منفجر شوند که بر اهمیت مداوم توجه به ایمنی در تمام سیستم های تحت فشار تأکید می کند. این میراث از تجربیات تلخ گذشته، زیربنای استانداردهای ایمنی صنعتی امروز ماست.

منبع: عصر ایران