تصاویر؛ جمجمه «مرد اژدها»؛ اولین نمونه از پسرعموی انسان امروزی که ۲۱۷,۰۰۰ سال قبل می‌زیست

چهره اسرارآمیزترین اجداد انسان، پس از ۲۱۷ هزار سال، بالاخره آشکار شد. این کشف اثبات می‌کند که «مرد اژدها» (Dragon Man) در چین، در واقع یکی از انسان‌های موسوم به دنیسووا (Denisovan) بوده است، گونه‌ای منقرض‌شده و گمشده از اجداد انسان. این نخستین‌بار است که یک جمجمه تقریباً کامل به‌طور قطعی به این انسان‌های منقرض‌شده نسبت داده می‌شود.

این جمجمه که دستکم ۱۴۶۰۰۰ سال قدمت دارد، نشان می دهدکه انسان های دنیسووا یک استخوان برجسته ابرو و مغزی به بزرگی انسان های مدرن و نئاندرتال ها داشته اند.

فسیل کشف‌شده، که دستکم ۱۴۶ هزار سال قدمت دارد، نشان می‌دهد دنیسوواها دارای برجستگی استخوان زیر ابرو و مغزی به بزرگی انسان امروزی و نئاندرتال‌ها بوده‌اند. حتی برخی ویژگی‌های مدرن‌تر نیز در آن‌ها دیده می‌شود، مانند استخوان‌های گونه ظریف و چهره‌ی نسبتاً صاف که برخلاف دیگر نخستی‌ا و انسان‌تباران باستانی، به سمت جلو نیامده است.

اندازه بسیار بزرگ جمجمه همچنین حاکی از آن است که بدن دنیسوواها احتمالاً بسیار درشت بوده و این موضوع ممکن است در بقای آن‌ها در زمستان‌های خشن شمال شرقی چین نقش داشته باشد.

بنس ویولا، دیرین‌مردم‌شناس از دانشگاه تورنتو که در این مطالعه نقشی نداشته، به نشنال جئوگرافیک گفته است: «داشتن چنین جمجمه‌ به خوبی حفظ‌شده‌ای به ما این امکان را می‌دهد که دنیسوواها را با نمونه‌های بسیاری از مناطق مختلف مقایسه کنیم. این یعنی شاید بتوانیم تناسبات بدنی آن‌ها را بررسی کنیم و درباره سازگاری‌شان با آب‌وهوا، مثلاً سرما، فکر کنیم.»

دانشمندان سال‌ها درباره ظاهر انسان‌های دنیسووا گمانه‌زنی می‌کردند. استخوان‌های دیگری از این نیاکان کهن انسان طی دهه‌ها کشف شده‌اند، مانند یک فک بسیار قوی که در دهه ۲۰۰۰ در سواحل تایوان یافت شد و اخیراً به دنیسوواها نسبت داده شد. اما هیچ‌کدام به‌اندازه «مرد اژدها» یا جمجمه «هاربین» کامل نبوده‌اند.

یک استخوان انگشت که در سال ۲۰۱۰ در غار دنیسووا در سیبری کشف شد، نخستین نمونه از این انسان‌تباران ناشناخته بود؛ و به خاطر همین غار بود که نام «دنیسووا» را گرفتند.

جنت کلسو، زیست‌شناس محاسباتی از مؤسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک در آلمان، به نیچر گفته است: «هیجان‌انگیز است که بالاخره دی‌ان‌ای دنیسوواها را از یک جمجمه تقریباً کامل داریم. اکنون برای نخستین‌بار نگاهی به شکل جمجمه این انسان‌تبار داریم.»

در سال ۲۰۲۱، گروهی از پژوهشگران چینی ادعای جنجالی کردند مبنی بر اینکه جمجمه عجیبی که یافته‌اند ممکن است متعلق به گونه‌ای ناشناخته از انسان باشد. آن‌ها این گونه جدید را «هومو لانگی» (Homo longi) نامیدند که به‌معنای «مرد اژدها» است و از نام منطقه رودخانه اژدهای لانگ جیانگ الهام گرفته شد، جایی که جمجمه در آن پیدا شده بود.

گمان می‌رود این فسیل برای ۸۵ سال توسط یک کارگر چینی پنهان شده بود تا اینکه نوه آن مرد در سال ۲۰۱۸ آن را به چیانگ جی، دیرین‌شناس دانشگاه GEO هبی، داد. جی، که نویسنده مقاله اولیه درباره «هومو لانگی» بود، حدس می‌زند که این مرد فسیل را خودش کشف کرده اما هرگز آن را به مقام‌های رسمی گزارش نداده است. نوه‌ این مرد ادعا کرده بود که فسیل در سال ۱۹۳۳ در جریان ساخت یک پل روی رود لانگ جیانگ کشف شده است، و سپس در چاهی متروکه دفن شده تا اینکه در بستر مرگ به وجود آن اعتراف می‌کند.

وقتی جی یافته‌های خود را در سال ۲۰۲۱ منتشر کرد، کیائومی فو از مؤسسه دیرینه‌شناسی مهره‌داران پکن – که روی نخستین دی‌ان‌ای دنیسووا از استخوان انگشت سیبری کار کرده بود – کنجکاو شد ببیند آیا آن‌ها دارای مولکول‌های باستانی مشابهی هستند یا خیر.

جی و تیم فو ابتدا تلاش کردند دی‌ان‌ای باستانی را از بخشی از جمجمه موسوم به استخوان پتروس در گوش داخلی، و نیز یک دندان متصل به آن استخراج کنند، جایی که احتمال دارد دی‌ان‌ای پس از ۱۴۶ هزار سال حفظ شده باشد. آن‌ها نتوانستند ماده ژنتیکی کاملی به‌دست آورند.

اما آن‌چه یافتند، قطعاتی از توالی ۹۵ پروتئین باستانی از نمونه‌های پتروس بود. یکی از این توالی‌های پروتئینی با توالی پروتئینی استخوان انگشت سیبری، و همچنین استخوان‌های دنیسووا در تبت و تایوان یکسان بود. این یافته در دو مقاله در نشریات Science و Cell منتشر شد.

این توالی پروتئینی با انسان‌های مدرن و نئاندرتال‌ها متفاوت بود، که نشان می‌دهد صاحب جمجمه به‌احتمال زیاد یک دنیسووا بوده است.

کیائومی فو در این باره می‌گوید: «پس از ۱۵ سال، ما بالاخره به دنیسووا چهره می‌دهیم. واقعاً حس خاصی است، بسیار خوشحالم.»

نظریه فعلی این است که این گونه جدید، نام «هومو لانگی» را حفظ خواهد کرد؛ همان‌طور که انسان مدرن «هومو ساپینس» نام دارد.

منبع: روزیاتو