سرنوشت سرباز آلمانی که ۶۴ سال قبل «به سوی آزادی» پرید

فرادید| در تابستان ۱۹۶۱، تنش‌ها در برلین به شدت بالا گرفته بود. شهر به دو بخش آلمان غربی و شرقی تقسیم شده بود و آن تابستان، آلمان شرقی شروع به ساخت دیواری کرد تا از فرار مردمش به سمت غرب جلوگیری کند. اما تنها چند روز پس از آغاز ساخت دیوار برلین، یک سرباز جوان آلمان شرقی به نام «هانس کُنراد شومان» از روی آن پرید. 

به گزارش فرادید، شومان چندان درباره تصمیمش فکر نکرده بود و انتظار نداشت این لحظه ثبت شود. اما خیلی اتفاقی، یک عکاس به نام «پیتر لایبینگ» درست همان لحظه‌ای را که شومان از سیم‌خاردار عبور کرد و به آلمان غربی پرید با دوربین خود ثبت کرد و این عکس که «پرش به سوی آزادی» نامیده شد، به یکی از نمادهای جنگ سرد تبدیل شد. اما این پایان داستان کنراد شومان نبود! 

چگونه هانس کنراد شومان به برلین رسید

کنراد شومان سال ۱۹۶۱، اندکی پس از آن‌که از دیوار تازه‌ساخته‌شده‌ی برلین به آلمان غربی پرید

هانس کنراد شومان روز ۲۸ مارس ۱۹۴۲ در ایالت زاکسن آلمان متولد شد. او در دوران پس از جنگ جهانی دوم بزرگ شد و ابتدا می‌خواست چوپان شود، اما خیلی زود متوجه شد در حرفه پلیس درآمد بهتری دارد، بنابراین به «نیروهای آماده‌باش پلیس خلق آلمان شرقی» پیوست؛ شاخه شبه‌نظامی پلیس خلق. 

شومان ابتدا در درسدن آموزش دید و سپس در کالج درجه‌داران در پوتسدام ادامه تحصیل داد. او در ۱۹ سالگی داوطلب خدمت در برلین شد و تابستان ۱۹۶۱ به این شهر رفت. 

زمان خطرناکی برای حضور در پایتخت آلمان بود. شهر به دو نیم تقسیم شده بود و با ورود شومان در آگوست، آلمان شرقی شروع به ساخت دیواری کرده بود تا از فرار شهروندان به غرب جلوگیری کند؛ دیواری که تا سال ۱۹۸۹ برلین را به دو بخش تقسیم می‌کرد.  در روزهای ابتدایی خدمت شومان، این دیوار چیزی جز چند ردیف سیم‌خاردار نبود. 

یک سرباز آلمان شرقی کنار دیوار برلین  نگهبانی می‌دهد،  آن زمان  دیوار بیشتر از سیم‌خاردار ساخته شده بود. آگوست ۱۹۶۱

عکس معروف «پرش به سوی آزادی» 

در تاریخ ۱۵ آگوست ۱۹۶۱، سومین روز از ساخت دیوار برلین، شومان مأمور گشت‌زنی در تقاطع خیابان‌های روپینر و برناور شد. به او و دیگر سربازان دستور داده شد «از مرز در برابر دشمنان سوسیالیسم محافظت کنند.» 

ابتدا اوضاع آرام بود.  شومان بعدها گفت: «ابتدا فقط ایستاده بودیم و خنگ به نظر می‌رسیدیم. هیچ‌کس نگفته بود چطور باید از یک مرز محافظت کنیم.» 

سربازان آلمان شرقی در حال ساخت دیوار برلین. آگوست ۱۹۶۱

اما خیلی زود تنش‌ها شدت گرفت. مردم برلین غربی از ساخت دیوار ناراضی بودند؛ دیواری که نه‌تنها شهر را دو نیم کرد، بلکه خانواده‌ها را از هم جدا کرد. برخی از مردم به شومان و همکارانش فحاشی می‌کردند و آن‌ها را «خوک» و «خائن» می‌خواندند. شومان در همین بین، صحنه‌های تلخ جدایی خانواده‌ها را شاهد بود. 

بر اساس کتاب «دیوار: حقایق پشت پرده برلین تقسیم‌شده» نوشته پیتر وایدن، شومان شاهد بود زن جوانی دسته‌گلی را از میان دیوار موقتی به مادرش می‌دهد و در حالی که به شومان اشاره می‌کرد، می‌گفت: «اون‌طرفی‌ها دیگه نمی‌ذارن بیام پیشت.» 

چنین صحنه‌هایی، احساس بدی در شومان ایجاد می‌کرد. حوالی ساعت ۴ بعدازظهر، او متوجه کاروانی از کامیون‌ها شد که مصالح ساختمانی حمل می‌کردند. همان‌جا بود که فهمید اگر همین حالا اقدام نکند، برای همیشه «زندانی» آلمان شرقی خواهد ماند. بنابراین تصمیم گرفت از دیوار بپرد. 

او بعدها گفت: «خیلی از مردم آن دور و بر بودند و این خوب بود، چون حواس همکارانم را پرت کرده بودند. اعصابم به مرز فروپاشی رسیده بود. خیلی ترسیده بودم.» 

به گفته پایگاه خبری آلمانی دویچه وله، همان زمان، پیتر لایبینگ، عکاس آلمانی که پیش‌تر تجربه عکاسی از اسب‌ها را داشت، متوجه شد شومان با اضطراب سیگار می‌کشد. وقتی شومان به سمت سیم‌خاردار دوید، لایبینگ با مهارتی که از عکاسی اسب‌ها آموخته بود، درست در لحظه پرش، تصویر او را ثبت کرد. 

شومان پس از ورود به برلین غربی با یک خودروی ون پلیس صحنه را ترک میکند

در یک لحظه، شومان از مانع سیم‌خاردار عبور کرد و وارد خودروی ون پلیس آلمان غربی شد. او به آزادی رسید و لایبینگ هم لحظه‌ای تاریخی را جاودانه کرد. 

پایان تلخ اما میراثی ماندگار

عکس لایبینگ از شومان که «پرش به سوی آزادی» نام گرفت، به نماد مبارزه میان آلمان شرقی و غربی در دوران جنگ سرد تبدیل شد. برای بسیاری، این تصویر نمایانگر گریز از سرکوب و حرکت به سوی آزادی بود.  اما زندگی شومان در آلمان غربی همیشه آسان نبود. او عاشق شد و ازدواج کرد، اما از اعتیاد به الکل رنج می‌برد و شغل‌های مختلفی را تجربه کرد. او مدام نگران بود «استازی» (پلیس مخفی آلمان شرقی) به سراغش بیاید و این نگرانی، بی‌اساس نبود. 

کنراد شومان مقابل عکس «پرش به سوی آزادی» که او را مشهور کرد

نامه‌هایی که برای خانواده‌اش در آلمان شرقی می‌فرستاد، مدام توسط استازی رهگیری می‌شد. آن‌ها می‌خواستند او را فریب داده و به آلمان شرقی بازگردانند و حتی خانواده‌اش را در این نقشه دخیل کردند. 

شومان در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۹۴ گفت: «خیلی دیر متوجه شدم که این وضعیت چقدر خطرناک بوده. نمی‌دانستم نامه‌هایی که پدر و مادرم برایم می‌نوشتند، دیکته‌شده توسط استازی بوده‌اند.» 

پس از سقوط دیوار برلین در ۹ نوامبر ۱۹۸۹، شومان توانست به شرق برگردد و دوستان و خانواده‌اش را ملاقات کند. اما بسیاری از آن‌ها حاضر به صحبت با او نشدند و او را خائن می‌دانستند.  متأسفانه تنها ۹ سال پس از اتحاد دوباره آلمان، شومان در ۲۰ ژوئن ۱۹۹۸ در خانه‌اش خودکشی کرد. او ۵۶ سال داشت و گزارش شده بود از افسردگی رنج می‌برد. 

مترجم: زهرا ذوالقدر