«کوزۀ گنج روم باستان» در جریان بازسازی سالن تئاتر از زیر خاک بیرون آمد

فرادید| باستان‌شناسان در زیر محوطۀ تئاتر کرسونی، کوزه‌ای تقریبا سبزرنگ از جنس سنگ صابون را در دل خاک پیدا کردند که بخشی از بدنه‌اش شکسته بود و درخشش صدها سکه طلای رومی از درون آن چشم‌ها را خیره می‌کرد.

به گزارش فرادید؛ این ظرف ساده که حتی آثار سوختگی ناشی از پخت‌وپز را نیز داشت، در چند قدمی میدان اصلی شهر رومی کومو قرار داشت؛ جایی که در دوران باستان مرکز فعالیت بانک‌ها، معابد و بازارهای بزرگ بود و همزمان محله‌ای اشراف‌نشین به شمار می‌رفت.

در روزهای نخست، کارشناسان تخمین زدند که حدود ۳۰۰ سکه در این کوزه باشد. اما از آنجا که سکه‌ها به صورت منظم و فشرده در دسته‌های شبیه رول‌های بانکی چیده شده بودند، بیرون‌آوردن آن‌ها نیاز به کار دقیق و طولانی در شرایط آزمایشگاهی داشت.

پس از چهار سال کار موشکافانه، نتیجه همه را شگفت‌زده کرد: تعداد سکه‌ها دقیقاً ۱۰۰۰ عدد بود. این دقت نشان می‌داد که پیش‌تر کسی آن‌ها را به‌صورت حساب‌شده شمارش کرده است؛ کاری که احتمالاً برای امور رسمی مانند خزانه‌داری، بانکداری یا کارگاه زرگری وابسته به امپراتوری انجام شده است.

بررسی‌ها نشان داد که ۶۳۹ از این سکه‌ها در ضرابخانه مدیولانوم (میلان امروزی) بین سال‌های ۳۹۵ تا ۴۷۲ میلادی ضرب شده‌اند. در مجموع، تصاویر هشت امپراتور و چهار امپراتریس بر روی این سکه‌ها دیده می‌شود. نکته مهم آنکه ۷۴۴ عدد از این سکه‌ها پس از سال ۴۵۵ میلادی ضرب شده‌اند، یعنی در دو دهه پایانی حیات امپراتوری روم غربی که در سال ۴۷۶ میلادی به طور رسمی سقوط کرد.

این موضوع باعث شده این گنجینه را یکی از کامل‌ترین و نادرترین مجموعه‌های پولی آن دوران بدانند، زیرا در آن دوره گردش پول در امپراتوری به شدت کاهش یافته بود و سکه‌های سالم قرن پنجم بسیار کمیاب‌اند.

اما گنجینه کومو تنها شامل سکه نبود. در کنار آن، مجموعه‌ای از زیورآلات و ابزار زرگری یافت شد که نشان می‌داد صاحب این گنجینه احتمالاً با کارگاه‌های زرگری حرفه‌ای ارتباط داشته است. سه حلقه بزرگ مردانه، سه گوشواره، یک شمش طلای آلیاژ شده با نقره، یک میله طلا و رشته‌های بسیار نازک طلا بخشی از این یافته‌ها بودند. روی شمش طلا آثار بریدن و شکستن دیده می‌شد که نشان می‌داد به تدریج برای ساخت اشیای گران‌بها استفاده شده است.

در مجموع، وزن طلای این گنجینه به حدود 5 کیلوگرم می‌رسد؛ ثروتی قابل حمل که در زمان ضعف و فروپاشی اقتصادی امپراتوری، ارزشی بسیار چشمگیر داشت. شگفت‌انگیز آنکه این حجم عظیم ثروت در ظرفی ساده و روزمره قرار داشت؛ ظرفی که نوع و جنس آن از دیرباز در کومو برای ساخت وسایل آشپزی به کار می‌رفته و پلینیِ رومی نیز در «تاریخ طبیعی» به آن‌ها اشاره کرده بود.

نزدیکی محل دفن این کوزه به مرکز اقتصادی شهر، نظم چیدمان و شمارش دقیق سکه‌ها و همینطور وجود ابزار زرگری، همگی فرضیه‌ای را تقویت می‌کند که این گنجینه نه صرفاً پس‌انداز یک فرد، بلکه بخشی از ذخایر یک خزانه عمومی یا بانک بوده است. با این حال، از آنجا که محل کشف در محله‌ای اشرافی قرار داشته، احتمال آنکه این ثروت به یک فرد بسیار مرفه تعلق داشته نیز کاملاً منتفی نیست.

به هر روی، گنجینه کومو را می‌توان یکی از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی اواخر امپراتوری روم در شمال ایتالیا دانست؛ مجموعه‌ای که نه تنها تصویری دقیق از اقتصاد و سکه‌شناسی قرن پنجم ارائه می‌دهد، بلکه نگاهی کم‌نظیر به هنر زرگری و روش‌های نگهداری و امنیت ثروت در واپسین سال‌های یک امپراتوری بزرگ را ممکن می‌سازد.