تصاویر؛ مشکین‌گربه دماغه؛ زُباد معروف به «گربه بدبو» که بوی تند و زننده ترشح می‌کند و صدایش شبیه گریه نوزاد است

مشکین‌گربه دماغه (Cape Genet) یک گوشتخوار کوچک و شبگرد بومی جنوب آفریقاست که به‌خاطر پوست خالدار چشم‌نواز و رفتار رازآلودش شناخته می‌شود. این حیوان از خانواده Viverridae بوده و ظاهری شبیه ترکیبی از گربه و خدنگ دارد، هرچند به هیچ‌کدام وابسته نیست. 

مشکین‌گربه‌ها اغلب شب‌ها در میان بوته‌زار‌ها و جنگل‌ها در حال حرکت دیده می‌شوند و نقش مهمی در تعادل زیست‌محیطی ایفا می‌کنند. با وجود خجالتی بودن، زیبایی و عادات شگفت‌انگیز مشکین‌گربه دماغه همواره توجه علاقه‌مندان به حیات‌وحش و پژوهشگران را جلب کرده است. 

ویژگی‌های ظاهری و فیزیکی

مشکین‌گربه دماغه بدنی باریک با طولی حدود ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر دارد و دُمی پرپشت که معمولاً از طول بدنش بلندتر است. مهم‌ترین ویژگی آن پوست زیبا و نرمش است که با لکه‌های سیاه و ردیفی از نوار‌های تیره بر پشت تزئین شده است. دُم نیز با حلقه‌های سیاه و سفید مشخص است که در استتار میان علف‌ها و شاخه‌ها به حیوان کمک می‌کند. 

چنگال‌های تیز و بدن انعطاف‌پذیرش، مشکین‌گربه را به یک درخت‌نورد چیره‌دست تبدیل کرده، هرچند بیشتر روی زمین شکار می‌کند. حس بویایی قوی و دید عالی در شب از دیگر سازگاری‌های این حیوان برای زندگی شبانه است. 

رژیم غذایی و رفتار شکار

مشکین‌گربه دماغه شکارچی فرصت‌طلبی است که رژیم غذایی متنوعی دارد. غذای اصلی‌اش شامل پستانداران کوچک، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و حشرات می‌شود، اما میوه نیز می‌خورد و در پراکندن بذر نقش مهمی دارد. مشکین‌گربه‌ها به‌صورت انفرادی شکار می‌کنند و در تاریکی با احتیاط حرکت کرده و ناگهان با سرعت و دقت به طعمه حمله می‌برند.

این انعطاف‌پذیری غذایی باعث می‌شود در زیستگاه‌های گوناگون از جنگل‌ها و ساوانا‌ها گرفته تا باغ‌های حومه شهری دوام بیاورند. گاهی هم وارد مرغداری‌ها یا باغ‌های میوه می‌شوند و با انسان‌ها در تعارض قرار می‌گیرند. 

زیستگاه، رفتار و وضعیت حفاظتی

زیستگاه اصلی مشکین‌گربه دماغه شامل آفریقای جنوبی، لسوتو و بخش‌هایی از موزامبیک است. آنها بیشتر در مناطق پرپوشش گیاهی زندگی می‌کنند تا بتوانند راحت‌تر پنهان شوند و شکار کنند، و از بیابان‌های خشک یا جنگل‌های مرطوب استوایی دوری می‌کنند. 

این حیوان رفتاری انفرادی و قلمروطلب دارد و محدوده خود را با غدد بویایی و ادرار علامت‌گذاری می‌کند. روز‌ها در شکاف درختان، لانه‌های متروک یا بوته‌های انبوه استراحت کرده و غروب به شکار می‌رود. با وجود پنهان‌کاری، گاهی با انسان‌ها به مشکل می‌خورد. 

از نظر حفاظتی، مشکین‌گربه دماغه در فهرست کمترین نگرانی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد، چون جمعیت آن پایدار است. با این حال، از بین رفتن زیستگاه، تصادف‌های جاده‌ای و کشتار توسط کشاورزان تهدید‌هایی جدی برای برخی جمعیت‌های محلی هستند. 

عجیب‌ترین ویژگی‌های مشکین‌گربه دماغه

مشکین‌گربه دماغه با وجود ظاهر ظریف و زیبا، ویژگی‌های شگفت‌انگیز و عجیبی دارد. یکی از عجیب‌ترین خصوصیاتش توانایی ترشح بوی بسیار تند و ماندگار از غدد بویایی نزدیک به دم است. این بو برای علامت‌گذاری قلمرو و همچنین دور کردن شکارچیان استفاده می‌شود و گاهی روز‌ها در محیط باقی می‌ماند. به همین دلیل در برخی روستا‌ها به آن لقب «گربه بدبو» داده‌اند. 

ویژگی عجیب دیگر، صدا‌های غیرمعمول آن است. مشکین‌گربه‌ها شب‌ها جیغ‌ها و ناله‌های تیز و ترسناکی سر می‌دهند که شبیه گریه نوزاد یا فریاد پرنده است. این صدا‌ها معمولاً در زمان جفت‌گیری یا نزاع‌های قلمرویی شنیده می‌شود و شنوندگان ناآشنا را وحشت‌زده می‌کند. 

مشکین‌گربه دماغه با وجود انزواطلبی، در نزدیکی سکونتگاه‌های انسانی نیز ظاهر می‌شود. گاهی مرغ‌ها را شکار می‌کند یا از درختان میوه بالا می‌رود. رفتارش هنگام تهدید نیز خاص است: روی زمین قوس کمر ایجاد کرده و دمش را پف‌آلود می‌کند تا شبیه خدنگ یا حتی یک پلنگ کوچک به نظر برسد. 

این ترکیب از زیبایی، مخفی‌کاری و ویژگی‌های عجیب، مشکین‌گربه دماغه را به یکی از جذاب‌ترین و مرموزترین گوشتخواران کوچک آفریقا تبدیل کرده است.

منبع: راز بقا