جنگل درختان 385 میلیون ساله که جای ریشه‌هایشان در سنگ باقی مانده است
«جنگل فسیلی قاهره» دومین جنگل قدیمی جهان است. دانشمندان می‌گویند این جنگل‌ها در تاریخ زمین نقطه عطف محسوب می‌شوند زیرا ترکیب جوّ را تغییر دادند.
فرادید| جنگل فسیلی قاهره مجموعه‌ای بی‌نظیر از درختان ۳۸۵ میلیون‌ساله در یک معدن متروکه در منطقۀ قاهره (cairo) در شمال ایالت نیویورک است. پژوهشگران می‌گویند این جنگل نه‌تنها برخی از قدیمی‌ترین درختان شناخته‌شده را در خود دارد، بلکه قدیمی‌ترین نمونه‌های درختان با برگ و تنه‌های ضخیم و چوبی هم در آن یافت می‌شود.
به گزارش فرادید، کریستوفر بِری، دیرین‌گیاه‌شناس، زمان اعلام کشف در سال ۲۰۱۹ گفت: «مکان قاهره بسیار ویژه است. وقتی روی سطح معدن می‌ایستیم، می‌توانیم جنگل زنده را در ذهن خود بازسازی کنیم.» بری که یکی از دانشمندان کاشف این مکان در سال ۲۰۰۹ بود، افزود: «بقایای درختان باستانی زیر کف معدن دفن شده‌اند، اما روی سطح الگوهایی ایجاد کرده‌اند که نشان می‌دهد تنه‌ها و ریشه‌ها کجا به زمین متصل بوده‌اند.»
برخی از ریشه‌های فسیل‌شده نزدیک به ۱۵ سانتی‌متر ضخامت دارند و بزرگ‌ترین شبکه‌های ریشه تا ۱۱ متر از تنه فاصله گرفته‌اند.
احتمال دارد این درختان متعلق به آرکئوپتریس (Archaeopteris) بوده‌اند؛ گروهی منقرض‌شده از درختان با برگ‌هایی شبیه سرخس که با درختان مدرن خویشاوندی دارند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد این درختان در پایان دوره دِوُنین (از ۴۱۹ تا ۳۵۸ میلیون سال پیش) تا بیش از ۲۰ متر قد می‌کشیدند. این دوران به «عصر ماهی‌ها» معروف است، زیرا در آن تنوع زیادی از این جانوران پدید آمدند.
نخستین درختان آرکئوپتریس نقطه عطفی در تاریخ زمین بودند، زیرا توانستند دی‌اکسیدکربن را از هوا جذب و در خود ذخیره کنند و به این ترتیب ترکیب جوّ زمین را تغییر دادند. این گیاهان روندی به نام هوازدگی را هم سرعت بخشیدند؛ فرایندی که در آن ریشه‌ها سنگ‌ها را خرد می‌کنند و در معرض هوا قرار می‌دهند و واکنش‌های شیمیایی موجب تبدیل دی‌اکسیدکربن به یون‌های کربنات می‌شود. این یون‌ها در نهایت وارد اقیانوس شده و به هم وصل می‌شوند تا سنگ‌آهک بسازند.
بِری توضیح می‌دهد: «پیش از کشف جنگل فسیلی قاهره، قدیمی‌ترین درختان آرکئوپتریس یافت‌شده ۳۶۵ میلیون سال قدمت داشتند. اما کشف جنگل قاهره در سال ۲۰۰۹ نشان می‌دهد این درختان دست‌کم ۲۰ میلیون سال زودتر تکامل یافته‌اند. با این حال هنوز روشن نیست به‌راستی چه زمانی نخستین‌بار روی زمین ظاهر شدند.»
با وجود اینکه جنگل فسیلی قاهره نخستین نمونه‌ی ظهور برگ و تنه‌های ضخیم درختی است، قدیمی‌ترین جنگل جهان نیست. دانشمندان سال ۲۰۲۴ در جنوب غربی انگلستان، فسیل‌هایی ۳۹۰ میلیون ساله از گیاهانی یافتند که مقام «قدیمی‌ترین جنگل» را از جنگل قاهره گرفتند. این گیاهان منقرض‌شده شبیه نخل بوده‌اند و احتمال دارد با سرخس‌ها و دم‌اسبی‌ها خویشاوندی داشته‌اند.
نِیل دِیویس، استاد علوم زمین درباره این گیاهان گفته:
«این گیاهان ساقه‌ای مرکزی و بلند دارند و چیزی شبیه برگ‌های نخل از آن‌ها بیرون زده، اما این برگ‌ها واقعی نیستند، بلکه شاخه‌های ریز زیاد هستند.»
جالب است که گیاهانی مشابه آنچه در جنوب غربی انگلستان کشف شد، تنها ۴۰ کیلومتر دورتر از جنگل فسیلی قاهره در گیلبوآی نیویورک یافت شده‌اند. جنگل فسیلی گیلبوآ ۳۸۲ میلیون سال قدمت دارد و نخستین بار در دهه ۱۸۰۰ حفاری شد. این جنگل پیش‌تر «قدیمی‌ترین جنگل جهان» نامیده میشد تا اینکه کشف جنگل قاهره در سال ۲۰۰۹ آن را کنار زد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
