تصاویر؛ کل یال‌دار سیاه؛ کل آفریقایی با شاخ‌های خنجر مانند که با سرعت اسب می‌دود و صدایی شبیه قورباغه دارد!

کل یال‌دار سیاه (Black Wildebeest) که با عنوان «وایلدبیست سیاه» نیز شناخته می‌شود گونه‌ای شگفت‌انگیز از خانواده گاوسانان است که بومی دشت‌های باز و مراتع آفریقای جنوبی، لسوتو و اسواتینی است. 

 این حیوان در مقایسه با خویشاوند نزدیکش، کل یال‌دار آبی، ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که آن را برای زیست در زیستگاه‌های نیمه‌خشک سازگار کرده است. پوشش قهوه‌ای تیره تا سیاه و دم بلند سفید و پرپشت آن، ظاهری خاص و متمایز به این جانور بخشیده است. 

کل یال‌دار سیاه در گذشته با کاهش شدید جمعیت به دلیل شکار بی‌رویه و تخریب زیستگاه مواجه شد، اما با تلاش‌های حفاظتی و معرفی دوباره به مناطق حفاظت‌شده و ذخایر خصوصی، توانسته است بار دیگر جایگاه خود را بازیابد. امروزه این گونه نه‌تنها نقشی مهم در چرخه‌های اکولوژیکی دارد، بلکه به نماد پایداری در حیات‌وحش آفریقا نیز تبدیل شده است.

ویژگی‌های فیزیکی و رفتاری

کل یال‌دار سیاه آنتیلوپی با اندازه متوسط است که حدود ۱٫۲ متر ارتفاع در ناحیه شانه دارد و وزن آن بین ۱۱۰ تا ۱۸۰ کیلوگرم متغیر است. نر‌ها بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند، اما هر دو جنس ویژگی‌های ظاهری یکسانی دارند: بدنی عضلانی، یالی بلند و تیره بر روی گردن و دم سفید و اسبی‌شکل.

یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های این حیوان، شاخ‌های منحنی به جلو است که در هر دو جنس دیده می‌شود و می‌تواند تا ۸۰ سانتی‌متر رشد کند. نر‌ها از این شاخ‌ها برای نبرد‌های قلمرویی استفاده می‌کنند. کل‌های یال‌دار سیاه به تحرک زیاد و دویدن خاص‌شان مشهورند؛ حرکت‌شان اغلب شبیه به یک دویدن جهشی و پرشی توصیف می‌شود که ظاهری شبیه اسب به آنها می‌دهد.

از نظر اجتماعی، کل‌های یال‌دار سیاه در گله‌هایی زندگی می‌کنند که از چند عضو کوچک تا صد‌ها فرد متغیر است. ساختار اجتماعی آنها شامل نر‌های قلمرویی، گله‌های مجردی و گروه‌های خانوادگی ماده‌ها و فرزندان است.

زیستگاه، تغذیه و جابه‌جایی

کل یال‌دار سیاه بیشتر در دشت‌های باز و بوته‌زار‌های کارو یافت می‌شود؛ جایی که میدان دید وسیع است. برخلاف کل یال‌دار آبی که به خاطر مهاجرت‌های گسترده در شرق آفریقا شهرت دارد، کل یال‌دار سیاه معمولاً کمتر مهاجرت می‌کند، هرچند برای یافتن آب و غذا ممکن است جابه‌جایی‌های فصلی داشته باشد.

این گونه فعالیت تغذیه‌ای خود را بیشتر در صبح زود و اواخر عصر انجام می‌دهد تا از گرمای نیم‌روز اجتناب کند. چنین رفتاری نوعی سازگاری با شرایط سخت اقلیمی است.

وضعیت حفاظتی و رابطه با انسان

در قرن نوزدهم، کل یال‌دار سیاه به دلیل شکار بی‌رویه و رقابت با دام‌های اهلی، تا آستانه انقراض پیش رفت. در آن زمان تنها چند صد فرد از این گونه باقی مانده بود. خوشبختانه با اجرای برنامه‌های حفاظتی و تکثیر در ذخایر طبیعی، جمعیت آن احیا شد. امروز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) وضعیت این گونه را در رده کمترین نگرانی (Least Concern) قرار داده و جمعیت آن در حال افزایش برآورد می‌شود.

کل یال‌دار سیاه علاوه بر ارزش اکولوژیکی، جایگاهی فرهنگی نیز دارد. این حیوان در فولکلور محلی به چشم می‌خورد و به نمادی از میراث طبیعی آفریقای جنوبی تبدیل شده است. همچنین در صنعت گردشگری حیات وحش نقشی مهم دارد و به دلیل ظاهر خاص و رفتار‌های عجیبش توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب می‌کند.

عجیب‌ترین ویژگی‌های کل یال‌دار سیاه

کل یال‌دار سیاه در نگاه نخست ممکن است یک آنتیلوپ معمولی به نظر برسد، اما چند ویژگی شگفت‌انگیز و عجیب دارد که آن را در دنیای جانوران متمایز می‌سازد. 

یکی از عجیب‌ترین خصوصیات آن شیوه دویدن اسب‌مانند است؛ کل یال‌دار سیاه به جای دویدن یکنواخت، به شکل جهشی و پرشی حرکت می‌کند که شکارچیان را سردرگم می‌سازد.

ارتباط صوتی آنها نیز بسیار خاص است. این حیوان قادر است صدا‌های متنوعی تولید کند؛ از خرناس‌های فلزی و تیز گرفته تا غرش‌هایی شبیه قورباغه. این صدا‌ها برای برقراری ارتباط درون گله و هشدار نسبت به خطر کاربرد دارند.

ویژگی عجیب دیگر به ساختار شاخ‌ها و سبک نبردشان مربوط می‌شود. در حالی که بسیاری از گاوسانان در مبارزه شاخ‌هایشان را به صورت مستقیم به هم می‌کوبند، کل‌های یال‌دار سیاه در نبرد‌ها حرکات دایره‌ای انجام داده و سپس از پهلو با شاخ به هم ضربه می‌زنند. این نمایش‌ها ممکن است ساعت‌ها ادامه یابد.

از همه جالب‌تر، آنها دارای غریزه بازگشت بسیار قوی هستند. حتی اگر به زیستگاه جدیدی منتقل شوند، تمایل دارند دوباره به محدوده اصلی خود بازگردند. این ویژگی مدیریت جمعیت‌شان را در گذشته دشوار کرده است.

منبع: راز بقا