پیدا شدن آثار استفادۀ انسان‌ها از «رنگ آبی» در 13 هزارسال قبل
ذرات رنگ آبی روی یک اثر سنگی ۱۳۰۰۰ ساله که مدت‌ها گمان می‌رفت چراغ روغنی باشد، ممکن است تصویر تازه‌ای از هنر و فرهنگ دوره پارینه‌سنگی ارائه دهد.
فرادید| پژوهشگران به‌تازگی اثری را کشف کرده‌اند که می‌تواند شیوه درک ما از «رنگ» در دوران پارینه‌سنگی را تغییر دهد. این اثر طی ۵۰ سال گذشته در یک موزه آلمانی نگهداری شده بود. در حالی که باستان‌شناسان دانمارک مشغول بازبینی این چراغ روغنی پارینه‌سنگی در موزه بودند، متوجه نقاط کوچک رنگ آبی روی آن شدند. این رنگدانه نزدیک به ۱۳۰۰۰ سال قدمت دارد و قدیمی‌ترین نمونه رنگدانه آبی در اروپا است، یعنی ۸۰۰۰ سال قدیمی‌تر از نمونه‌های پیشین!
به گزارش فرادید، شاید معروف‌ترین رنگدانه باستانی، رنگ آبی مصری باشد که بیش از ۵۰۰۰ سال پیش در مصر ساخته شد. امسال، پژوهشگران ۱۲ دستورالعمل برای بازسازی این رنگدانه‌ی ازدست‌رفته تهیه کردند. به گفته ایزی ویشِر، نویسنده اصلی مطالعه، ابتدا باستان‌شناسان چراغ را برای یافتن رد چربی حیوانی بررسی کردند. اما پس از مشاهده رنگدانه، به شوخی گفتند شاید جوهر مدرن هنگام نگهداری روی اثر ریخته باشد.
رنگدانه تازه کشف‌شده کمابیش قدیمی‌ترین رنگدانه آبی در جهان است. تنها نمونه‌ی قدیمی‌تر، رنگدانه‌ای است که روی مجسمه‌های سیبری یافت شده و بین ۱۹۰۰۰ تا ۲۳۰۰۰ سال قدمت دارد.
این شیء سنگی که پیشتر تصور می‌شد چراغ روغنی باشد، ممکن است به عنوان پالت یا ابزار تهیه رنگ آبی استفاده شده باشد
تیم ویشِر برای این مطالعه، از تکنیک‌های فلورسانس اشعه ایکس و میکروسکوپی برای تعیین منشاء انسانی رنگ استفاده کرد. روشن شد رنگدانه از کانی آزوریت ساخته شده که بومی منطقه‌ای از آلمان است که اثر در دهه ۱۹۷۰ در آن کشف شد. این مطالعه همچنین نشان داد رنگدانه تنها روی بخش مقعر شیء کاسه‌ای‌شکل ایجاد شده که نشان می‌دهد شاید این شیء اصلاً چراغ روغنی نبوده و پالت یا ابزاری برای مخلوط کردن رنگ آبی از آزوریت بوده است.
تا کنون، دنیای پارینه‌سنگی با رنگ‌های سیاه، قرمز و زرد شناخته می‌شد که در نقاشی‌ها و آثار هنری آن دوره دیده می‌شوند، اما باستان‌شناسان مدت‌هاست درباره فقدان سایر رنگ‌ها تردید داشتند، زیرا وجود رنگ‌های قرمز و زرد نشان‌دهنده توانایی ساخت رنگدانه‌های متنوع‌تر است. الیزابت وِلیکی، باستان‌شناس می‌گوید: «فکر کنم گذشته از آنچه تصور می‌کردیم، رنگارنگ‌تر بوده و حالا مدرک آن را هم یافته‌ایم.»
پژوهشگران برای تأیید وجود رنگدانه ساخته‌شده توسط انسان از انواع آزمایش‌های فلورسانس اشعه ایکس و تصویربرداری میکروسکوپی استفاده کردند
اکنون پژوهشگران در حال بررسی این هستند که این کشف چه داده‌هایی درباره فرهنگ و هنر دوره پارینه‌سنگی ارائه می‌دهد. ویشِر می‌گوید: «وجود آزوریت نشان می‌دهد مردم پارینه‌سنگی دانش عمیقی از رنگدانه‌های معدنی داشته و می‌توانستند به طیف گسترده‌تری از رنگ‌ها دسترسی داشته باشند و شاید در استفاده از رنگ‌ها انتخابی عمل می‌کردند.»
ویشِر و همکارانش باور دارند مردم پارینه‌سنگی ممکن است رنگ آبی را در اصل برای فعالیت‌های استفاده می‌کردند که از دید باستان‌شناسی قابل‌مشاهده نیستند (بدون رد و اثر)، مانند تزئین پوست یا پارچه. در این مطالعه، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند حضور رنگ‌های مختلف در دوران پارینه‌سنگی گسترده‌تر از آنچه پیشتر تصور می‌شد بوده و بیشتر به نیت هنری مربوط بوده تا دسترسی به رنگ‌ها.
اوایل امسال، تیم دیگری به سرپرستی دانشمندان دانشگاه کافوسکاری ونیز، ردپای الیاف گیاهی آبی را در سنگ‌های آسیاب ۳۲۰۰۰ تا ۳۴۰۰۰ ساله یافتند که در گرجستان مدرن کشف شد، هرچند روشن نشد رنگ آبی به عنوان رنگ توسط انسان‌ها استفاده شده یا خیر.
کارِن هاردی، از نویسندگان مطالعه گرجستان و باستان‌شناس دانشگاه گلاسگو اسکاتلند گفته که نباید یافته‌های تیم او یا ویشِر را به عنوان شواهد استفاده گسترده از رنگ آبی تعبیر کرد. هاردی می‌گوید هنوز نکات زیادی درباره فعالیت‌های فرهنگی دوره پارینه‌سنگی ناشناخته است.
او می‌گوید: «هر دوی این کشفیات، نشانه‌ای از فرهنگی مادی هستند که به‌جا نمانده است. این افراد بسیار پیشرفته بودند و کارهای شگفت‌انگیزی انجام می‌دادند که ارتباطی با معیشت نداشت.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
