نفوذناپذیرترین استحکامات دفاعی جهان باستان؛ از «تروآ» تا «دیوار گرگان»
مردم باستان برای محافظت از سرزمین‌ها و شهرهای خود قلعه‌ها و دیوارهای مستحکم ساختند که برخی مانند تروآ، مایسنا، مسعده و دیوار بزرگ چین، حتی امروزه نیز شگفت‌انگیز و الهام‌بخش هستند. این دژها نمونه‌ای از مهارت و خلاقیت باستانیان در دفاع و ساخت استحکامات پایدار هستند.
فرادید| دنیای باستان برای زندگی جای خطرناکی بود، راهزنان کوچ‌نشین، هجوم قبایل وحشی و احتمال اینکه نزدیک‌ترین همسایگان شما در هر لحظه حمله کنند. دفاع از سرزمین‌ها ضروری بود تا جلوی یورش‌های کوچک و تجاوزات محدود گرفته شود و همچنین امپراتوری‌های بزرگ و ارتش‌های فاتح‌شان نتوانند قلمروها را تصرف کرده و مردم را به اسارت ببرند.
به گزارش فرادید، مردم باستان برای محافظت از خود و سرزمین‌هایشان، دژها و استحکامات بی‌شماری ساختند. در ادامه چند نمونه از مستحکم‌ترین ساختارهای محافظ در دنیای باستان را معرفی کردیم.
تروآ / حصارلیک (۳۰۰۰ پ‌م – ۴۰۰ میلادی)
تروآ شاید مشهورترین قلعه در تمام تاریخ باشد و به گفته هومر در ایلیاد، تنها مقابل یونانیانی که هدیه می‌آوردند آسیب‌پذیر بود. تاریخ‌نگاران «شهر دیوارکشی‌شده» را افسانه می‌دانستند تا اینکه بقایای آن در حصارلیک در ترکیه امروزی کشف شد. این استحکامات بارها بازسازی و ویران شدند. ساخت اولیه تروآ حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شد و ساخت و سازهای متوالی در دژ تا حدود ۴۰۰ میلادی ادامه یافت. هاینریش شلیمان باستان‌شناس در اواخر قرن نوزدهم در حصارلیک کاوش کرد و نسل‌های متوالی شهر را کشف کرد که بر پایه لایه‌های زمین‌شناسی شماره‌گذاری شدند.
نسخه هفتم از شهر باستانی تروآ که بین ۱۲۶۰ تا ۱۲۴۰ پیش از میلاد در آتش سوخت، بهترین گزینه برای شهری که توسط حمله یونانیان در دوره هلنیستی نابود شد، در نظر گرفته می‌شود. به باور مورخان، ساکنان این شهر که بین دارانل‌ها و دریای اژه قرار داشت، کنترل تجارت بین دریای سیاه و اژه را در دست داشتند. دیوار خارجی تروآ از سنگ آهک ساخته شده بود، با ضخامت ۴ متر در پایه و ارتفاع ۵ متر، همراه با برج‌ها و دیوارهای آجری، شهر را تقریباً غیرقابل نفوذ می‌کرد، به جز حمله مشهور اسب تروآ!
مایسنا
اگرچه آگاممنون، پادشاه مایسنا بیشتر برای محاصره تروآ در ایلیاد مشهور است، کاخ او نیز یکی از مستحکم‌ترین قلعه‌های دنیای باستان بود. این قلعه روی فلاتی بالای دشت آرگولید، بین کرنت و آرگوس قرار داشت. سازندگان آن از توپوگرافی طبیعی منطقه بهره بردند و دژ را روی فلات بزرگی ساختند، طوری که شهر دیوارکشی‌شده تنها یک مسیر قابل‌عبور داشت.
این مسیر توسط «دروازه شیر» محافظت میشد که با مجسمه‌های شیر بین دو قاب عظیم دروازه مشخص شده بود و تنها ورودی و خروجی مایسنا را تشکیل می‌داد. دیوار باقی‌مانده قلعه به سبک «سیکلوپی» ساخته شده بود، متشکل از صخره‌های عظیم که با سنگ‌های کوچکتر و ماسه‌سنگ در میانشان قرار داشت و بدون ملات ساخته شده بود. به آن «سیکلوپی» می‌گویند زیرا به نظر می‌رسید غول‌های یک‌چشم افسانه‌های یونان باستان آن را ساخته‌اند. آگاممنون از این دژ کاخی، سایر شهرهای یونان را برای حمله به تروآ بسیج کرد.
مسعده
مسعده نه‌تنها یکی از مستحکم‌ترین دژهای دنیای باستان است، بلکه نام آن به معنای واقعی «قلعه» است. این قلعه در کنار دریای مرده قرار دارد. این قلعه نخستین بار در قرن دوم پیش از میلاد توسط خاندان حشمونیان مستحکم شد و در دوران هیرودس (۳۷–۴ قبل از میلاد) توسعه یافت و دارای یک کنیسه، سربازخانه، زرادخانه، دو کاخ، حمام رومی و دیواری برای احاطه مجموعه بود. قلعه روی یک تپه بزرگ ساخته شده و تنها مسیر دسترسی آن جاده‌ای مارپیچ در سمت دریای مرده است.
مسعده با ارتفاع ۱۴۲۴ فوت بالاتر از دریای مرده و دره‌های عمیق اطراف، در برابر هر تاکتیک نظامی جز محاصره غیرقابل‌نفوذ بود. این همان تاکتیکی بود که رومی‌ها در مواجهه با شورشیان یهودی موسوم به زیلوت‌ها در قرن اول میلادی استفاده کردند. زیلوت‌ها با استفاده از آب‌انبارهایی که از طریق کانال تغذیه می‌شدند و حدود ۲۰۰.۰۰۰ گالن آب ذخیره می‌کردند، توانستند دو سال در برابر رومی‌ها مقاومت کنند تا اینکه دیوار شکسته شد و رومی‌ها وارد شهر شدند.
دیوار گرگان
این دیوار بیش از ۱۲۰ مایل در شمال شرقی ایران و جنوب غربی دریای خزر کشیده شده بود و یکی از مستحکم‌ترین دیوارهای دفاعی جهان باستان به شمار می‌رفت. دیوار گرگان بین قرن‌های پنجم و ششم میلادی توسط سلسله ساسانیان ساخته شد. آب رودخانه نیز به عنوان خندق کنار دیوار هدایت شده بود.
عرض دیوار ۲–۱۰ متر و ارتفاع آن ۶–۸ متر بود و از آجرهای ماسه‌سنگی ساخته شده و بیش از ۳۰ قلعه در طول آن قرار داشت و شبکه پیچیده‌ای از کانال‌ها برای تامین آب قلعه‌ها طراحی شده بود. این دیوار، بخشی از یک شبکه دفاعی بود که شامل دیوار تمیشه نیز میشد و از امپراتوری ساسانی در برابر هپتالی‌ها (معروف به هون‌های سفید) دفاع می‌کرد. دیوار گرگان هنگام ساخته شدن، بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین استحکامات جهان بود.
دیوار بزرگ چین
دیوار بزرگ چین شاید یکی از شناخته‌شده‌ترین سازه‌های جهان باشد. این دیوار مجموعه‌ای از دیوارهای موازی و جداگانه است که در طول دو هزار سال ساخته شد. نخستین بخش‌های دیوار در قرن هفتم پیش از میلاد توسط پادشاهی چو در مرز شمالی ساخته شد و سپس ایالت‌های کوچک شمال چین نیز چنین کردند.
دیوار توسط سلسله مینگ به یک سیستم دفاعی یکپارچه تبدیل شد و نسخه کنونی آن ۵۵۰۰ مایل بین چین و مغولستان امتداد دارد. بخش‌های اولیه دیوار هم برای دفاع در برابر دیگر ایالت‌های جنگجوی چین و هم برای محافظت در برابر مهاجمان شمالی ساخته شدند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
