آمار نگران‌کننده دانشجویان مشروطی؛ علت چیست؟
وضعیت آموزشی دانشجویان به ویژه در مقطع کارشناسی چندان رضایت‌بخش نیست. رخوت، سستی و تنبلی و روزمرّگی به هر دلیلی به عینه قابل مشاهده است. دانشجویان به صرف پذیرش در دانشگاه اکتفا کرده و کمتر فضای رقابت و جنب و جوش در بینشان مشاهده می‌شود. لذا بی‌علت نیست که وجود درصد قابل توجهی از دانشجویان سنواتی یعنی مشروطی و دچار عقب‌ماندگی تحصیلی (گاهی تا یک سوم دانشجویان) و در حقیقت افت تحصیلی فاحش به یکی از معضلات جدی مراکز علمی-دانشگاهی و در یک دهه اخیر تبدیل شده است.
سال تحصیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با حضور میلیون‌ها نفر از جوانان و از حدود دو هفته قبل آغاز شده است. از هفته پیش رو و با اعلان سازمان سنجش-آموزش کشور، چند صد هزار نفر از پذیرفته‌شدگان کنکور سراسری به این جمع اضافه خواهند شد.
حال سال‌هاست که دو واقعیت انکارناپذیر دانشگاه‌ها را به خود مشغول کرده است: عدم تکاپو و پویایی درسی-آموزشی لازم به ویژه در دانشجویان مقطع کارشناسی و دیگری هزینه‌های سنگین تغذیه و اسکان دانشجویان.
بخش قابل توجهی از بودجه دانشگاه‌ها صرف تامین غذا و خوابگاه دانشجویان می‌شود. این مساله ذهن و فکر مدیران ارشد دانشگاه‌ها را به‌طور جدی به خود درگیر ساخته و مانع از تمرکز آنان بر رسالت اصلی دانشگاه در عرصه‌هایی چون آموزشی، پژوهشی و… گردیده است.
مدیران دانشگاهی امروزه به‌شدت درگیر چانه‌زنی با پیمانکاران و دغدغه چگونه تامین و تسویه کردن بدهی‌های گاهی تا چند صد میلیاردی به آنان هستند[ مساله‌ای که در دانشگاه‌های پیشرو جهان اساسا موضوعیت نداشته و تمرکز اصلی مدیران آن بر آموزش، پژوهش، نوآوری، ابتکار و اختراع است]. برخی از دانشگاه‌ها حتی تا ۱۰ برابر بودجه پژوهشی، خرج غذا و اسکان دانشجویان می‌نمایند؛ که البته باز هم رضایتمندی چندانی در دانشحویان نمی‌آورد.
دانشگاه‌ها با این هزینه‌های سنگین بی‌تردید به سمت ورشکستگی پیش خواهند رفت و طبعا باید تصمیم جدی و در عین حال جسورانه‌ای در سطح کلان نظام آموزش عالی کشور اتخاذ گردد. به ویژه آنکه در یک ماه گذشته افزایش سرسام‌آور چهار اقلام اصلی یعنی برنج، مرغ، گوشت و روغن تردیدهای جدی در ادامه تعهدات پیمانکاران با دانشگاه‌ها و در سال تحصیلی پیش رو ایجاد کرده است.
بی‌تردید این امر خود به افزایش هزینه‌های دانشگاه‌ها خواهد انجامید؛ که خود افزایش چندانی در اعتبارات و در سال جدید تحصیلی نداشته‌اند. ضمن آنکه نباید از تبعات این افزایش هزینه‌ها در بدنه جمعیت دانشجویی غفلت کرد. از سوی دیگر وضعیت آموزشی دانشجویان به ویژه در مقطع کارشناسی که خود اکثریت قریب به اتفاق جمعیت دانشجویی کشور را شامل می‌شوند، چندان رضایت‌بخش نیست و خود به یک دغدغه جدی در جامعه دانشگاهی ما مبدل شده است.
رخوت، سستی و تنبلی و روزمرّگی به هر دلیلی به عینه قابل مشاهده است. دانشجویان به صرف پذیرش در دانشگاه اکتفا کرده و کمتر فضای رقابت و جنب و جوش در بینشان مشاهده می‌شود. لذا بی‌علت نیست که وجود درصد قابل توجهی از دانشجویان سنواتی یعنی مشروطی و دچار عقب‌ماندگی تحصیلی (گاهی تا یک سوم دانشجویان) و در حقیقت افت تحصیلی فاحش به یکی از معضلات جدی مراکز علمی-دانشگاهی و در یک دهه اخیر تبدیل شده است
[متاسفانه این افت تحصیلی در مدارس ما نیز به وضوح قابل مشاهده است؛ که خود یک دغدغه ملی است. مراکز و نهادهای رسمی، میانگین نمره نهایی دانش‌آموزان سراسر کشور در آزمون پایان سال تحصیلی ۱۴۰۴.۱۴۰۳ را بین ۸ تا ۱۰ اعلان داشته‌اند که خود در تاریخ آموزش و پرورش این سرزمین بی‌سابقه بوده و در عین حال جای تاسف جدی دارد].
حال به نظر می‌رسد تنها راه‌حل برای برون‌رفت از بحران فعلی، بازنگری جدی و در عین حال عاجل در نحوه پذیرش دانشجو است که خود البته اهتمام جدی مسوولان امر را در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سیاست‌گذاران علمی کشور می‌طلبد. زیرا پس از دهه‌ها یکنواختی در شیوه پذیرش کنکور، یک جراحی جدی ضروری است؛ گرچه البته نمی‌تواند بدون واکنش باشد. جراحی که نه تنها از ورشکستگی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی جلوگیری خواهد کرد، بلکه مهم‌تر از آن به تکاپویی علمی و در بین دانشجویان کمک جدی خواهد نمود.
در همین راستا و در میان انواع پیشنهادات، نوشتار حاضر معتقد است که شیوه پذیرش کنکور می‌بایست از دو مدل اصلی روزانه و نوبت دوم (به اصطلاح شبانه) تنوع یافته و تقریبا سه مدلی شود. بدین‌ترتیب که حتی دانشجویان نوبت روزانه نیز خود به دو گروه اول و دوم تقسیم شوند؛ با مزایای متفاوت.
تمرکز بحث بر دانشجویان روزانه بدان علت است که یکنواختی مزایا و تسهیلات در دوران تحصیل و در خصوص این گروه از دانشجویان خود موجب رکود علمی-آموزشی گردیده و هم‌اکنون نیاز جدی به ایجاد محرک‌ها و انگیزه‌های مادی و معنوی و در حقیقت ایجاد فضای رقابت دارد.
بر اساس مدل پیشنهادی به فرض اگر دانشگاهی ۴۰ نفر دانشجوی تاریخ و در مقطع روزانه پذیرش می‌کند، آن‌ها را به دو گروه اول و دوم تقسیم نماید و این امر با کد رشته مخصوص در دفترچه کنکور درج گردد. هر دو گروه روزانه، از پرداخت شهریه معاف هستند. لیکن صرفا ۲۰ نفر نخست از غذا و خوابگاه بسیار یارانه‌ای (صبحانه حدود ۱۱، ناهار حدود ۱۷ و شام حدود ۲۲ هزار تومان) بهره‌مند شوند.
گروه دوم روزانه گرچه در زمینه پرداخت شهریه و به مانند گروه نخست معاف هستند، لیکن در خصوص هزینه‌های غذا و اسکان می‌بایست به مانند دانشجویان نویت دوم با قیمت تمام شده از این خدمات بهره‌مند شوند. فوائد هزینه‌ای این طرح برای دانشگاه‌های در حال ورشکستگی قابل اعتناء خواهد بود. نه تنها سطح انتظارات دانشجویان از همان آغاز تنظیم خواهد شد، مهم‌تر از آن این امر خود به بومی‌گزینی کمک خواهد کرد. دانشجویان گروه دوم روزانه عمدتا کمتر نیاز به اسکان و غذا خواهند داشت و البته این امر از بار سنگین مالی دانشگاه و در این زمینه خواهد کاست.
بعد آموزشی این پیشنهاد نیز قابل اعتناست و به سادگی نمی‌توان از کنار آن عبور کرد. از همان آغاز پذیرش کنکور می‌توان در دفترچه پذیرش سنجش کنکور، بندی را منظور کرد که در آن آمده باشد که هر یک از دانشجویان گروه دوم روزانه اگر به فرض معدل ۱۷ به بالا را در نیمسال تحصیلی کسب کنند، به گروه نخست روزانه صعود خواهند کرد و از غذا و اسکان بسیار یارانه‌ای بهره‌مند خواهند شد.
بالعکس نیز اگر دانشجویان از گروه اول روزانه معدلشان به زیر ۱۷ سقوط کند، شامل گروه دوم خواهند شد که می‌بایست با هزینه تمام شده از امکانات رستوران و اسکان دانشگاه استفاده کنند. بی‌تردید از هم‌اکنون قابل پیش‌بینی است که این تحول در نحوه پذیرش کنکور و در حقیقت ایجاد رقابت سالم بین دانشجویان، به‌شدت بر کیفیت آموزشی دانشگاه‌ها تاثیر خواهد گذاشت که خود در نهایت بر رشد علمی کشور که در سال‌های اخیر دچار تنزل شده است، اثرگذار خواهد بود.
قطعا با ایجاد این فضای رقابتی سالم، دانشجویان تمام سعی و تلاش خود را برای مطالعه و در نتیجه کسب نمره بهتر به کار خواهند بست که خود در ارتقای رتبه دانشگاه‌ها در سطح ملی و بین‌المللی و در نهایت رشد علمی کشور موثر خواهد بود.
ضمن آنکه کاهش محسوس هزینه‌های سنگین مادی دانشگاه‌ها نیز غیر قابل انکار است. در همینجا البته دغدغه تعیین معیار معدل نکته به جایی است که گروه‌های آموزشی می‌توانند در هماهنگی با معاونت‌های آموزشی دانشگاه‌ها به نرم، معیار و در حقیقت عدد قابل قبولی دست یابند.
در خاتمه این مبحث گرچه ممکن است نسبت به این پیشنهاد در خصوص تغییر و در حقیقت تنوع در شیوه پذیرش کنکور، انتقاداتی مطرح باشد، لیکن فوائد و مزایای آن برای رشد آموزشی-علمی کشور و در فضای نه چندان قابل قبولی که دهه‌ها در آن به سر می‌بریم؛ قابل اعتناء و غیر قابل عبور خواهد بود.
البته پژوهش معتقد است که پیرامون ابعاد و چگونگی اجرای آن می‌بایست با ایجاد کارگروه‌های تخصصی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بحث و بررسی فراوانی صورت پذیرد. ضمن آنکه اجرای این طرح به صورت پایلوت و در جهت کاستن از معایب و نواقص آن امر ضروری خواهد بود.
در هر صورت تردیدی نیست که نظام آموزش عالی ایران در زمینه نحوه پذیرش دانشجو در راستای ایجاد شور و نشاط علمی از یکسو و نیز کاستن از فشار سنگین و کمرشکن هزینه‌های اداره دانشگاه از دیگر سو نیازمند به تغییر و تحول جدی است.
منبع: اعتماد
