«خنجر 3 هزارساله» در اثر «امواج دریا» از زیر خاک بیرون آمد

فرادید| پس از آن‌که بخش‌هایی از صخره‌های ساحلی در امتداد خط ساحلی بالتیک لهستان در پی طوفان‌های سهمگین دچار فرسایش شدند، طبیعت پرده از رازی برداشت که نزدیک به سه هزار سال در دل خاک پنهان مانده بود: خنجری از عصر آهن با تزئینات بسیار ظریف و دقیق، متعلق به فرهنگ هالشتات. 

به گزارش فرادید، این کشف که از سوی «موزه تاریخ کامین پومورسکی» در صفحه رسمی فیس‌بوک آن اعلام شد، «شاهکاری واقعی از هزاران سال پیش» توصیف شده است. 

کشفی که دریا رقم زد

این اثر شگرف در توده‌ای از خاک رس که در پی طوفان از صخره‌های نزدیک شهر کامین پومورسکی در منطقه «وِست پومرانیا» جدا شده بود، پیدا شد. دو علاقمند محلی به تاریخ، یاچک اوکوفسکی و کاتارزینا هردزیک، هنگام جست‌وجوی ساحل طوفان‌زده به این خنجر برخوردند. آن‌ها با تشخیص اهمیت بالقوه‌ی این یافته، خیلی زود با مدیر موزه، دکتر گرژگورژ کورکا تماس گرفتند و او نیز بی‌درنگ به محل آمد تا شیء را ایمن‌سازی و ارزیابی کند. 

در بیانیه‌ی موزه، از واکنش فوری این دو نفر تقدیر شده و اقداماتشان «نمونه‌ای از مسئولیت‌پذیری در حفاظت از میراث فرهنگی» خوانده شده است. به گفته‌ی موزه، اگر دخالت به‌موقع آنان نبود، ممکن بود خنجر به واسطه امواج شسته شده یا به‌دست مجموعه‌داران خصوصی بیفتد. 

شاهکاری از هنر فلزکاری در آغاز عصر آهن

این سلاح که حدود ۲۴ سانتی‌متر طول دارد، با نقوش هلالی، صلیبی و طرح‌های هندسی در امتداد تیغه آراسته شده است. دسته‌ی خنجر به انتهایی نوک‌تیز ختم می‌شود که با الگوهای متناوب آراسته شده و به‌شکلی یکپارچه به لبه‌ی برنده متصل می‌شود. به گفته‌ی دکتر کورکا، مهارت به‌کاررفته در ساخت آن جزو بهترین نمونه‌هایی است که تاکنون در لهستان پیدا شده:  «این خنجر به راستی یک اثر هنری است، با تزئیناتی زیبا و کیفیتی بسیار بالا. هر نقش حکاکی‌شده منحصربه‌فرد است؛ تاکنون در کشورمان خنجری مشابه آن ندیده‌ام.» 

نمادهای آسمانی و کارکرد آیینی

بر پایه گزارش پایگاه Ancient Origins، نقوش تیغه (هلال‌ها و صلیب‌های ستاره‌مانند) ممکن است بازنمایی صورت‌های فلکی یا نمادهای خورشیدی باشند، به این معنا که این خنجر احتمالاً نه‌تنها کاربرد جنگی، بلکه کاربرد آیینی هم داشته است.  به گفته‌ی موزه، چنین طراحی‌های نمادینی در دوره‌ی هالشتات (حدود ۸۰۰ تا ۴۵۰ پیش از میلاد) رایج بوده؛ دوره‌ای که به‌عنوان آغاز عصر آهن اروپا شناخته می‌شود. 

نمای نزدیک، نقوش آسمانی پیچیده و ظریف روی خنجر هالشتات را نشان می‌دهد

شیء آیینی یا نماد افتخار جنگجو؟ 

باستان‌شناسان درباره کارکرد واقعی این خنجر اختلاف‌نظر دارند. تزئینات پرجزئیات و نبود آثار سایش رزمی گواه اینست که شاید سلاحی تشریفاتی بوده، شاید مرتبط با پرستش خورشید یا آسمان در باورهای اولیه‌ی هندواروپایی.  با این حال، ساختار محکم و تعادل دقیق آن می‌تواند نشانگر تعلق به یک جنگجوی بلندپایه هم باشد، نمادی از قدرت، جایگاه و لطف الهی. 

در آینده آزمایش‌ها (از جمله بررسی ترکیب فلزات و آثار استفاده) منشأ و کارکرد آن را روشن‌تر خواهند کرد. موزه تأیید کرده که در این بررسی‌ها نسبت فلزات در آلیاژ و روش ریخته‌گری مشخص خواهد شد تا معلوم شود آیا این اثر در محل ساخته شده یا از راه شبکه‌های باستانی تجارت وارد شده است. 

احتمال منشأ اروپای جنوبی

با توجه به ظرافت هنری خنجر، دکتر کورکا احتمال می‌دهد این اثر ممکن است وارداتی باشد، یعنی ساخته‌ی یکی از کارگاه‌های عصر آهن در ایتالیای شمالی، اتریش یا بالکان. در دوره‌ی هالشتات، مسیرهای تجاری گسترده‌ای میان اروپای مرکزی و منطقه‌ی بالتیک برقرار بود که امکان تبادل کهربا، مصنوعات فلزی و آثار هنری ممتاز را فراهم می‌کرد.  در صورت تأیید این نظریه، خنجر می‌تواند مدرک ملموسی از ارتباطات فرهنگی دوربرد میان جوامع مدیترانه‌ای و بالتیکی، حدود ۲۸۰۰ سال پیش باشد. 

تصویربرداری دقیق، نقوش آسمانی ظریف و پیچیده روی خنجر هالشتات را نشان می‌دهد

به‌طرز شگفت‌انگیزی، خنجر کمابیش به‌شکل کامل سالم باقی مانده و نقوش زینتی آن به‌خوبی حفظ شده‌اند. اکنون کارشناسان «اداره استانی حفاظت از آثار تاریخی» در شهر شچچین در حال انجام مراحل مرمتی هستند تا پیش از نمایش عمومی، شیء به شکل کامل ایمن‌سازی شود. 

مکان دقیق کشف خنجر برای جلوگیری از حفاری‌های غیرقانونی فاش نشده، اما موزه امیدوار است این اثر را برای پژوهش‌های آینده و نمایش در کامین پومورسکی نگه دارد. 

برای باستان‌شناسی لهستان، این کشف یکی از هنرمندانه‌ترین سلاح‌های یافت‌شده در کشور محسوب می‌شود و درک ما از فلزکاری و نمادپردازی آیینی عصر آهن در اروپای شمالی را غنی‌تر می‌کند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر