انسان‌ها در گذشته ۲ بار در شب می‌خوابیدند؛ چرا این عادت تغییر کرد؟
یک کارشناس فاش کرده که انسان‌ها در گذشته معمولاً شب‌ها را در دو نوبت می‌خوابیدند. هر بخش از خواب چند ساعت طول می‌کشید و میان آن‌ها دوره‌ای از بیداری به مدت حدود یک ساعت یا بیشتر وجود داشت. به گفته دکتر دارن رودز، متخصص روان‌شناسی شناختی از دانشگاه کِیل، این که انسان‌ها امروزه فقط یک دوره خواب پیوسته دارند، پدیده نسبتاً جدیدی است.
دانشمندان می‌گویند انسان‌ها در گذشته شب‌ها را در دو نوبت می‌خوابیدند و تنها در دوران اخیر این عادت را کنار گذاشته‌اند. امروزه بیشتر ما انتظار داریم خواب‌مان پیوسته و حدود هشت ساعت به صورت بی‌وقفه باشد، اما همیشه این‌طور نبوده است.
یک کارشناس فاش کرده که انسان‌ها در گذشته معمولاً شب‌ها را در دو نوبت می‌خوابیدند. هر بخش از خواب چند ساعت طول می‌کشید و میان آن‌ها دوره‌ای از بیداری به مدت حدود یک ساعت یا بیشتر وجود داشت. به گفته دکتر دارن رودز، متخصص روان‌شناسی شناختی از دانشگاه کِیل، این که انسان‌ها امروزه فقط یک دوره خواب پیوسته دارند، پدیده نسبتاً جدیدی است.
او در مقاله‌ای درباره خواب می‌نویسد که این الگوی «خواب دو مرحله‌ای» در سراسر اروپا، آفریقا، آسیا و مناطق دیگر جهان مشاهده و ثبت شده؛ اما افرادی که به این شکل می‌خوابیدند، در مدت بیداری بی‌کار در رختخواب نمی‌ماندند. در واقع، بسیاری از مردم از این فاصله بیداری برای انجام کارهای مفید استفاده می‌کردند. دکتر رودز در مقاله‌ای در وب‌سایت The Conversation می‌نویسد:
آن ساعات نیمه‌شب زمان مرده نبودند، بلکه زمانی آگاهانه و قابل‌توجه بودند که تجربه ما از شب‌های طولانی را شکل می‌دادند.
برخی از مردم در آن زمان بیداری از بستر بیرون می‌آمدند تا کارهای روزمره‌ای مثل روشن نگه داشتن آتش یا سر زدن به حیوانات را انجام دهند.
عده‌ای دیگر در همان رختخواب می‌ماندند تا دعا کنند یا درباره رؤیاهایی که تازه دیده بودند فکر کنند.
در نامه‌ها و دفترچه‌های یادداشت دوران پیش از صنعتی‌شدن آمده است که مردم از آن ساعت‌های آرام شب برای خواندن، نوشتن یا حتی گفت‌وگوی آرام با اعضای خانواده و همسایه‌ها استفاده می‌کردند.
بسیاری از زوج‌ها نیز از این بیداری نیمه‌شب برای صمیمیت و نزدیکی بهره می‌بردند.
به گفته رودز، تقسیم کردن شب به دو بخش به‌ویژه در فصل زمستان مفید بود، چون باعث می‌شد شب‌های بلند کمتر یکنواخت و خسته‌کننده به نظر برسند. اما در دوران مدرن، الگوی رایج خواب به همان خواب پیوسته و بدون وقفه تبدیل شده است.
با اینکه هنوز هم بسیاری از ما نیمه‌های شب از خواب بیدار می‌شویم، امروزه این اتفاق معمولاً نشانه‌ای از مشکل در خواب تلقی می‌شود؛ به این دلیل که تصور می‌کنیم استراحت‌مان مختل شده است. دکتر رودز علت این تغییر نگرش و سبک خواب را در تحولات اجتماعی دو قرن گذشته می‌داند؛ تحولاتی که از گسترش استفاده از نور مصنوعی آغاز شد. او توضیح می‌دهد:
در قرن‌های هفدهم و هجدهم، ابتدا چراغ‌های روغنی، سپس چراغ‌های گازی و در نهایت برق، شب را به زمانی مفید برای بیداری تبدیل کردند. در نتیجه، مردم دیگر بلافاصله پس از غروب به خواب نمی‌رفتند و عادت کردند ساعات بیشتری را زیر نور چراغ بیدار بمانند.
علاوه بر این، دکتر رودز می‌گوید نورهای روشن در شب باعث تغییر در «ریتم شبانه‌روزی» بدن ما شده‌اند؛ همان ساعت درونی که میزان هوشیاری و خواب‌آلودگی‌مان را تنظیم می‌کند.
او توضیح می‌دهد که نور معمولی اتاق پیش از خواب، ترشح ملاتونین، هورمون خواب، را سرکوب کرده و به تعویق می‌اندازد. در نتیجه، زمان خواب ما به‌تدریج عقب می‌افتد و دیرتر به خواب می‌رویم. به گفته او، عامل دیگری که نقش مهمی در تغییر الگوی خواب انسان‌ها داشت، انقلاب صنعتی بود؛ تحولی که تقریباً تمام جنبه‌های زندگی بشر را دگرگون کرد.
دکتر رودز توضیح می‌دهد که با تغییر شیوه کار و شکل‌گیری نظام‌های صنعتی، الگوی خواب انسان‌ها نیز دگرگون شد. به گفته او، برنامه‌های کاری کارخانه‌ها باعث شد مردم به‌تدریج به خواب پیوسته عادت کنند. او می‌گوید:
تا اوایل قرن بیستم، تصور خواب هشت‌ساعته بدون وقفه، جایگزین الگوی چندقرنه خواب دوبخشی شد.
بااین‌حال، پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که وقتی نور مصنوعی از محیط حذف می‌شود، انسان‌ها دوباره به همان الگوی طبیعی دو مرحله‌ای بازمی‌گردند.
شاید همین مسئله بتواند توضیح دهد که چرا گاهی نیمه‌شب، مثلاً حوالی ساعت ۳ صبح، بی‌دلیل از خواب بیدار می‌شویم.
منبع: روزیاتو
