«پیرمرد سنگی باستانی» در ویرانه‌های تمدن مایا کشف شد

فرادید| این اثر یک تندیس آهکی به ارتفاع نزدیک به نیم متر است که در سمت شمالی شالودۀ یک سازه با پلان بیضی‌شکل به طول ۵.۸ متر، عرض ۴.۳۰ متر و ارتفاع تقریبی نیم متر یافت شد. این ساختار سنگی که دارای دیوار دوگانه‌ای از جنس سنگ‌آهک با نمای داخلی و خارجی به عرض متوسط یک متر بود، زمانی از ساختاری با دیوارها و سقف‌های احتمالا چوبی پشتیبانی می‌کرده که از آن تنها شالوده‌ای سنگی باقی مانده است. 

به گزارش فرادید، چهره‌ی انسان‌گونی که پژوهشگران آن را نمایانگر یک ارباب سالخورده می‌دانند، ویژگی‌های برجسته و بسیار شاخصی دارد: حفره‌های عمیق چشم، بینی پهن و تخت و لب‌های ضخیم با یک شیار مرکزی که برجستگی چانه را تشدید می‌کنند. قرارگیری آن در بستر معماری کلید تفسیر عملکردش است؛ این تندیس پشت لنگه شمالی ورودی محوطه قرار داشت و از دیوار پهنی بیرون زده بود که شاید نوعی نیمکت داخلی بوده است. 

قرارگیری این تندیس در ورودی محوطه نشان می‌دهد این فضا کاربرد مسکونی نداشته است

این چیدمان معماری تصادفی نبوده و آگاهانه برای نشان دادن ورودی به یک منطقه محدود ایجاد شده؛ فضایی که شواهد مادی نشان می‌دهد ورود به آن با احترام آیینی همراه بوده است. 

دسترسی اصلی به محوطه از سمت غربی است که نشان‌دهنده هم‌راستایی با محور خورشید و جهت‌های اصلی جغرافیایی است. ورودی به عرض ۰.۸ متر با دو سنگ بزرگ به‌عنوان لنگه مشخص شده که به فضای داخلی کوچکی به طول ۳ متر در محور شمال‌جنوب و ۲.۵ متر در محور شرق‌غرب باز می‌شود. 

سطح محدود قابل‌استفاده و حضور دیوار-نیمکت پیرامونی، این فرضیه را تقویت می‌کند که این مکان برای فعالیت‌های روزمره یا سکونت طراحی نشده، بلکه برای جلسات گروهی منتخب، چه‌بسا برای بحث درباره مسائل جمعی یا انجام مناسک آیینی استفاده می‌شده است. 

تندیس مایایی با نقش یک «مرد سالخورده» که در یوکاتان مکزیک کشف شده است

حفاری نجات که در سمت راست مسیر ریلیِ در حال ساخت انجام شد و شامل بررسی دست‌کم ۱۵ سازه در فاصله کمتر از دو کیلومتر از مکان‌های ثبت‌شده قبلی پاپاکال ۱ و سان فرانسیسکو ۱ میشد، به باستان‌شناسان امکان شناسایی مراحل مختلف ساخت و سکونت در منطقه را داده است. 

این دوره‌های ساختِ متوالی و هم‌پوشان نشان‌دهنده توالی تغییرات کارکردی در مجموعه معماری و توسعه بلندمدتی است که برپایه مواد سفالی کشف‌شده، از دوره پیش‌کلاسیک (۲۵۰۰ پیش از میلاد تا ۲۰۰ میلادی) آغاز شده و شاید این تندیس هم متعلق به همان دوره باشد. 

تحلیل‌های رسوب‌شناسی نشان داده که نخستین مرحله ساخت شامل یک سکوی بزرگ به طول ۱۳ متر و عرض ۸ متر با محور جنوب‌شمال می‌شده است. روی این سطح، رد زغال شناسایی شد که شاید با وجود یک آتشدان مرتبط باشد که اگر چنین باشد، نشان‌دهنده فعالیت انسانی در آن ناحیه است. همزمان با این سکو، شالوده بیضوی محل قرارگیری تندیس وجود داشت که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی فضایی یکپارچه در دوره پیش‌کلاسیک است. 

تیم پژوهشی این اثر را به آزمایشگاه پروژه منتقل خواهند کرد تا حفاظت کامل و تحلیل تخصصی روی آن انجام شود. تحقیقات جاری با داده‌های مردم‌شناسی و مطالعات مقایسه‌ای از دیگر تحقیقات باستان‌شناسی مربوط به نشانگرهای یافت‌شده در محوطه‌های آیینی یا جلسه‌ای کامل‌تر خواهد شد. 

در این زمینه، مقایسه‌هایی با آثار آیینی دوره‌های بعد، مانند مجسمه‌های عودسوز سفالی در معابد دوره پست‌کلاسیک (۹۰۰–۱۵۲۱ میلادی) انجام خواهد شد که شاهدی ملموس بر وجود محوطه‌های آیینی و جلسه‌ای از مراحل شکل‌گیری فرهنگ مایا هستند. 

این نشانگر تندیسی از یک ارباب سالخورده یک شیء منفرد نیست، بلکه جزئی کلیدی از یک مجموعه معماری است که برای فعالیت‌های خاص و بااهمیت جامعه طراحی شده است. کشف آن به‌طور حتمی به تحلیل‌های مقایسه‌ای کمک می‌کند و درک دقیق‌تری از نحوه استفاده از فضا و نوع فعالیت‌های انجام‌شده در این مجموعه‌های معماری ارائه می‌دهد و نور تازه‌ای بر مناسک اجتماعی، سیاسی و دینی مایاهای دوره پیش‌کلاسیک در شمال غرب یوکاتان می‌افکند.

مترجم: زهرا ذوالقدر