دربارۀ شهر گمشده‌ای از ایران باستان

یک پژوهشگر با استناد به متون آشوری قرن هفتم پیش از میلاد، این فرض را مطرح کرد که شهر گمشدهٔ هیدالو در محوطهٔ پیشاتاریخی ارجان در بهبهان (خوزستان) قرار داشته است.

کد خبر : ۲۷۳۱۷۲

۰۷ آذر ۱۴۰۴ - ۱۳:۴۲

بازدید : ۴۵

بیژن عدالت، دانش‌آموخته رشته کارشناسی سینما از دانشگاه هنر (تهران) با استناد به اسناد آشوری قرن هفتم پیش از میلاد و مطالعات پژوهشگران بین‌المللی چون Vallat و Waters، با انجام پژوهشی اعلام کرد که شهر ایلامی (عیلامی) هیدالو در محوطهٔ پیشاتاریخی ارجان در بهبهان قرار داشته و به‌عنوان آخرین دژ ایلامی (عیلامی) در مسیر شوش به فارس نقش مهمی ایفا کرده است.

بر اساس تحقیق این پژوهشگر و در آخرین بررسی‌های پژوهشی حوزه باستان‌شناسی و تاریخ ایلام، فرضیه‌ مطرح‌شده درباره‌ تطبیق شهر ایلامی هیدالو (Hidalu / Ḫidalu / Idalu / Hidlalu) با محوطه پیشاتاریخی ارگان (ارجان) در بهبهان بار دیگر اهمیت یافته است. این نام در چندین متن آشوری متعلق به قرن هفتم پیش از میلاد، به‌ویژه در نامه‌ها و سال‌نامه‌های مربوط به لشکرکشی‌های آشوربانی‌پال علیه ایلام، ذکر شده است.

در این متون، سه منبع اصلی مهم وجود دارد:

ABL ۹۶۱ – اشاره به مشکلات با پارسیان در ناحیهٔ هیدالو (میانهٔ قرن ۷ پ. م.)

ABL ۱۳۰۹ – گزارش فرار شاه ایلامی هوبان‌نیکش دوم به هیدالو

ABL ۱۳۱۱+ – اشاره به درگیری‌های نظامی در منطقهٔ جنوب‌شرقی خوزستان (در اطراف هیدالو)

بر اساس این منابع، هیدالو:

در جنوب‌شرقی ایلام (خوزستان) قرار داشته است.

بر سر راهی به سمت فارس (Parsa) واقع بوده و نقش پناهگاه یا دژ نظامی را در مسیر میان ایلام و پارس ایفا می‌کرده است.

پژوهشگران، به‌ویژه از قرن بیستم به بعد، از جمله François Vallat و Matthew W. Waters، هیدالو را با منطقه‌ بهبهان کنونی ـ یعنی محوطه ارجان ـ منطبق دانسته‌اند.

دلایل مطرح‌شدن این تطبیق به شرح زیر است:

۱. موقعیت جغرافیایی:

بهبهان در جنوب‌شرقی خوزستان و در گذرگاه میان شوش (در دشت ایلام) و مرودشت (مرکز تمدن پارس) قرار دارد. این مسیر همان راهی است که آشوریان از آن نام می‌برند؛ هیدالو جایی در جنوب‌ شرقی شوش و در مسیر فارس.

۲. مسیر تاریخی خوزستان – فارس:

جاده‌ای که اکنون از شوش به رامهرمز و سپس به بهبهان و بعد به فارس می‌رود، و همچنین مسیر قدیمی‌تر کوهستانی که از تنگ تکاب می‌گذشت (اکنون به دلیل احداث سد مسدود شده)، همان گذرگاه تاریخی است که در متون آشوری به آن اشاره شده است: هیدالو، شهری ایلامی در «راه فارس».

۳. یافته‌های باستان‌شناسی:

در دشت بهبهان و محوطه مهم ارجان، آرامگاه کیتین هوتران، یکی از فرمانروایان ایلام نو، شناسایی شده است. این کشف وجود یک مرکز ایلامی نیرومند و مهم را در این ناحیه تأیید می‌کند.

۴. فاصله زمانی–مسافتی:

در متون آشوری، هیدالو «هفت روز راه (march) جنوب‌ شرقی شوش» معرفی شده است، فاصله هوایی شوش تا بهبهان حدود ۲۶۰ کیلومتر است که با مفهوم «هفت روز راه» تطابق دارد.