چرا عربستان و امارات از استرالیا «ماسه» وارد میکنند؟
این موضوع برای بسیاری شاید عجیب یا حتی غیرمنطقی به نظر برسد، اما دلیل آن نیاز به نوع خاصی از ماسه برای ساختوساز است که ماسۀ بیابانی عادی نمیتواند آن را فراهم کند.
فرادید| به نظر میرسد بیابانها پر از ماسه باشند، اما تمام ماسهها یکسان نیستند. ماسههای بیابانی معمولاً دارای دانههای بسیار گرد و صاف هستند، زیرا باد در طول هزاران سال، گوشهها و زوایای طبیعی ذرات را از بین برده است. چنین دانههایی برای بتنریزی و کارهای عمرانی مناسب نیستند، زیرا برای ایجاد بتن مستحکم لازم است دانهها زاویهدار و خشن باشند تا با سیمان و آب بهخوبی پیوند یا چسبندگی برقرار کنند.
به گزارش فرادید، بتن از سه جزء اصلی تشکیل میشود: سیمان، آب و سنگدانه. سیمان بهعنوان چسب عمل میکند و سنگدانهها که شامل ماسه میشوند ساختار و استحکام اصلی را فراهم میکنند. اگر ماسه خیلی صاف یا بدون زاویه باشد، اتصال مناسب بین اجزاء رخ نمیدهد و در نتیجه مقاومت بتن کاهش مییابد.
دانههای ماسۀ مناسب برای ساختوساز معمولاً از بستر رودخانهها، دریاچهها و بستر دریا بهدست میآیند، جایی که جریان آب سبب ایجاد دانههایی زاویهدارتر و درشتتر میشود که برای بتن و دیگر کاربردهای مهندسی مناسب هستند.
نقش استرالیا در تأمین ماسه
استرالیا یکی از صادرکنندگان کلیدی ماسه با کیفیت بالا برای استفاده در صنعت ساختوساز است. برپایهی آمار تجارت جهانی، سال ۲۰۲۳ استرالیا ۲۷۳ میلیون دلار ماسه صادر کرده و جزو دومین صادرکنندگان بزرگ ماسه در جهان است که عربستان سعودی از خریداران آن بوده است.
همان سال، عربستان سعودی حدود ۱۴۰ هزار دلار ماسه با درجهی کیفیت ساختوساز از استرالیا وارد کرده است. این واردات نشاندهنده وابستگی این کشور به منابع خارجی برای برآورده کردن استانداردهای فنی و مهندسی در پروژههای عظیم عمرانی است که ماسۀ بیابانی نمیتواند آنها را تأمین کند.
چشمانداز بزرگتر در خلیج فارس
عربستان سعودی تنها کشور با این وضعیت نیست. سایر کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی و قطر هم به واردات ماسه با کیفیت بالا نیاز دارند. در امارات، بهویژه در شهرهایی مانند دبی و ابوظبی، روند توسعه شهری و ساخت آسمانخراشهای پیچیده و پروژههای مهندسی پیشرفته، نیازمندِ مصالح ساختمانی با استاندارد بالا ایجاد کرده که ماسۀ بیابانی پاسخگوی آن نیست.
برای نمونه، ساخت برج برج خلیفه، بلندترین ساختمان جهان با ارتفاع ۸۲۸ متر، نیازمند مقدار بسیار زیادی مصالح با کیفیت بالا بوده است، از جمله بتن بسیار مقاوم که از ماسۀ مناسب در آن استفاده شده است. در امارات هم ماسه نقشهای دیگری فراتر از ساختوساز ساختمانها دارد: تولید شیشه، ساخت جزایر مصنوعی مانند نخل جمیره و پروژههای گسترده برای بازسازی سواحل گردشگری که به ماسه با ویژگیهای خاص نیاز دارند. برای نمونه، در پروژهی نخل جمیره از ۱۸۶.۵ میلیون متر مکعب ماسۀ دریایی استفاده شده که ذخایر محلی را تا حد زیادی خالی کرده است.
چشمانداز ۲۰۳۰ و نیاز به کیفیت
برنامههای بلندپروازانه مانند چشمانداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی (Vision ۲۰۳۰) که هدف آن تنوعبخشی به اقتصاد و توسعه زیرساختهاست، مستلزم پروژههای عظیمی مانند شهر «NEOM» و دیگر طرحهای مدرن هستند که به مصالح با استاندارد جهانی نیاز دارند. واردات ماسۀ صنعتی با کیفیت بالا دیگر یک انتخاب نیست، بلکه نیاز ضروری برای اجرای این پروژهها محسوب میشود.
بحران جهانی ماسه
وابستگی به واردات ماسه تنها یک موضوع منطقهای نیست؛ این مسئله بخشی از یک چالش جهانی است. برنامه محیطزیست سازمان ملل (UNEP) هشدار داده که استخراج بیرویه ماسه میتواند به تخریب محیطزیست، فرسایش بستر رودخانهها، نابودی زیستبومها و کاهش تنوع زیستی منجر شود.
برخی کشورها در پاسخ به این بحران تلاش میکنند از ماسۀ تولیدشده صنعتی (M-sand) که از خرد کردن سنگها حاصل میشود و همچنین استفاده از ضایعات ساختمانی بازیافتی برای کاهش فشار بر منابع طبیعی بهره ببرند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
