می‌دانیم جادو واقعیت ندارد ولی باز لذت می‌بریم؟

فرادید | همه می‌دانند که سحر و جادو حقه بازی است و «واقعی» نیست. ما به خوبی می‌دانیم در جریان یک نمایش جادوگری، حس‌های ما به بازی گرفته می‌شود. اما همچنان صحنه‌های سراسر حقه را تماشا می‌کنیم و منتظریم ببینیم چه اتفاقی می‌افتد.

به گزارش فرادید به نقل از BBC World ، شاید بسیار شگفت زده شوید اگر بدانید یک آزمایشگاه دانشگاهی به نام Magic Lab که بخشی از دپارتمان روان شناسی در دانشگاه لندن است به فهم جادو اختصاص یافته است.

اختصاص چنین فضایی به مطالعه‌ی جادو به دنبال افزایش علاقه به موشکافی جدی و علمی جادو صورت گرفته است.

منحرف کردن توجه

همانطور که از عنوان بر می‌آید، اصولی که جادوگری بر اساس آن انجام می‌شود، ریشه در حوزه‌هایی دارد که با روان شناسی همپوشانی پیدا می‌کند. به عبارت دیگر جادوگری با ادراک، توجه و چگونگی پردازش اطلاعات در ارتباط است که همه موضوعات روان شناسی هستند.

رئیس Magic Lab، دکتر گوستاو کون می‌گوید، جادو با دستکاری ادراک ما عمل می‌کند. فهم چگونگی عملکرد جادو می‌تواند اطلاعات گسترده تری در مورد مسائل دیگر در اختیار ما بگذارد.

«منحرف کردن توجه» اصلی‌ترین بخش جادو است-وقتی که مردم را وادار می‌کنید به چیزی که هیچ اهمیتی ندارد، نگاه کنند، در واقع آن‌ها را منحرف می‌کنید، موضوع را تغییر می‌دهید، یک نمایش راه می‌اندازید و توجه آن‌ها را به جای دیگری هدایت می‌کنید، بنابراین آن‌ها متوجه نمی‌شوند چه چیزی درست در جلوی چشمان آن‌ها اتفاق می‌افتد.»

دکتر گوستاو می‌گوید، چنین چیزی برای آزمون امنیت جاده‌ای مورد استفاده قرار گرفته است و بر طبق آن دانشمندان به بررسی این موضوع پرداخته اند که چطور می‌توان اطمینان حاصل کرد که رانندگان دقیقا به همان چیز‌هایی توجه می‌کنند که برای امنیت شان مهم است.

اخبار جعلی

او می‌گوید، چنین چیزی در مورد سوال‌های سیاسی و اجتماعی مهمتر از این هم کاربرد دارد. مثل این که چطور در رسانه‌های اجتماعی به «اخبار جعلی» و اطلاعات نادرست واکنش نشان می‌دهیم.

دکتر گوستاو می‌گوید، درسی که جادو به ما می‌دهد این است که با وجود اینکه چیزی به عنوان نادرست و غلط به رسمیت شناخته می‌شود، اما هنوز می‌تواند بر ما تاثیر بگذارد و توجه ما را بدزدد، و پژوهشگران به دنبال پاسخ به این پرسش هستند که چطور فهم عملکرد جادو می‌تواند به ما در شناسایی جهان تئوری‌های توطئه و اطلاعات غلط کمک کند.

یکی دیگر ار بخش‌های مهم فریب‌های جادو «تکنیک اجبار» است.

این زمانی رخ می‌دهد که شخصی تصور می‌کند کارتی را به صورت تصادفی انتخاب کرده است، اما جادوگر تصمیم گیری او را دستکاری می‌کند و «انتخاب های» او واقعا انتخاب‌های او نیستند.

بیشتر بخوانید:

دکتر گوستاو می‌گوید: «اراده‌ی آزاد فقط توهم است. مردم بیشتر از آن چه فکر می‌کنند تحت تاثیر دیگران تصمیم می‌گیرند. تمامی ادراکات ما قابلیت شکل گیری در حد بالا دارند.»

او می‌گوید، این حد از گشودگی، انعطاف پذیری و انتخاب‌هایی که انتخاب‌های ما نیستند، می‌تواند در عالم سیاست مورد سوئ استفاده قرار گیرد.

به غیر از این، جادو به ما می‌گوید مدارک یک شاهد عینی تا چه اندازه می‌تواند «سوگیرانه و فاقد بی طرفی عینی» باشد، و در یک سیستم قضایی تاثیرات شگرفی بگذارد.

ماهیت ادراک

دکتر گوستاو می‌گوید: «مطالعه‌ی ارتباط بین جادو و علم از شک گرایی پا را فراتر گذاشته و تبدیل به یکی از داغ‌ترین موضوعات تحقیق علمی شده است.»

نمایشگاه‌های زیادی در فضا‌های دانشگاهی درباره‌ی جادو و جادوگری برگزار می‌شود.

دکتر گوستاو می‌گوید، او پیش از آن که به روان شناسی علاقمند شود به جادوگری علاقمند شده است.

«من عاشق تماشای جادوگری، معما‌های هوش و تکنیک‌هایی که به کار گرفته می‌شد بودم و تلاش می‌کردم بفهمم همه‌ی این‌ها چطور کار می‌کند.»

هنر بزرگ

جادوگران بزرگ می‌توانند حقه‌های خود را به نحوی عملی کنند که مردم آن‌ها را درست مثل یک اثر هنری دوست بدارند.

دکتر گوستاو می‌گوید، افراد درون گرا و خجالتی به انجام کار‌های جادوگرانه علاقه‌ی بیشتری دارند و یکی از راه‌های شکستن یخ در یک ملاقات استفاده از همین روش هاست.

او می‌گوید، انجام این کار‌ها می‌تواند اعتماد به نفس افراد را تا حد زیادی افزایش دهد.

اما سوال هنوز باقی است. چه چیزی باعث می‌شود جادو تا این حد در میان افراد از مقبولیت برخوردار باشد؟

دکتر گوستاو می‌گوید بخشی از جذابیت جادو در این است که تلاش می‌کند بین چیزی که قبلا دیده ایم، و چیزی که می‌دانیم رویدادش امکان پذیر نیست، انطباق برقرار کند.

خرگوش‌ها نمی‌توانند از ناکجا روی کلاه یک جادوگر ظاهر شوند. مردم نمی‌توانند بعد از آن که با اره دو نصف شدند برخیزند و راه بروند.

او می‌گوید تماشای این نمایش‌ها بخشی از مغز ما (قشر خلفی‌جانبی پیش‌پیشانی) را تحریک و تلاش می‌کند «ناسازگاری‌های شناختی» را برای ما قابل فهم کند.

دکتر گوستاو می‌گوید، بشر از سال‌های اولیه خود به سمت چیز‌هایی که نمی‌توانست درک کند گرایش پیدا می‌کرد و یکی از پیامد‌های تکامل برای ما این بود که تلاش کنیم چیز‌هایی را که در فهم ما نمی‌گنجد، قابل فهم کنیم.

دکتر گوستاو تمایل انسان‌ها به جادو را به تمایل آن‌ها به تماشای فیلم‌های ترسناک تشبیه می‌کند.

اگر خون ریختن‌هایی که در فیلم‌های ترسناک می‌بینیم در دنیای واقعی رخ می‌دادند، بسیار چندش آور و ترسناک بودند، اما به محض آن که این صحنه‌ها در محیط امن یک فیلم به نمایش گذارده می‌شوند، ترس‌های ما به چیزی تبدیل می‌شود که از آن لذت می‌بریم.

به همین ترتیب، اگر با چیزی مواجه می‌شدیم که به شکلی واقعی حس‌های ما را خدشه دار می‌کرد، عمیقا دچار نگرانی می‌شدیم، اما وقتی می‌دانیم چیزی که با آن مواجه ایم فقط یک حقه‌ی جادویی است، تماشای این نمایش‌ها برایمان لذت بخش و سرگرم کننده می‌شود.

این حقیقت که می‌دانیم همه‌ی این اتفاقات غیر واقعی است، آن‌ها را برایمان خوشایند می‌کند.

منبع: BBC World
مترجم فرادید: عاطفه رضوان نیا