"درخت گردو"؛ یک ملودرام اجتماعی است

تینا جلالی | برخلاف روایت‌های که درباره فیلم «درخت گردو» منتشر شده و گویای این نکته است که مخاطب با فضای ملتهب یک فیلم جنگی تمام‌عیار مواجه باشد، اما محمدحسین مهدویان کارگردان این فیلم عقیده دیگری دارد. او می‌گوید فیلمش یک ملودرام اجتماعی به حساب می‌آید و این فیلم ویژگی‌های یک فیلم جنگی ندارد.

او همچنین بر این نظر است فیلمش علیه جنگ و تصویرگر زشتی‌های جنگ است. پنجمین ساخته محمدحسین مهدویان هنوز در سالن رسانه‌ها نمایش داده نشده، اما منتقدانی که تاکنون فیلم را دیده‌اند آن را از ساخته‌های اخیر وی متمایز می‌دانند و عده‌ای دیگر هم بر این عقیده‌اند این فیلم صرفا مرثیه‌ای حزن‌انگیز برای مردم سردشت است.

به بهانه اکران این فیلم در سی‌وهشتمین جشنواره ملی فیلم فجر با این کارگردان گفت‌وگویی انجام دادیم که از نظر می‌گذرانید.

بعد از ساخت چند فیلم که دربرگیرنده تاریخ معاصر بودند دوباره به فضا و اتمسفر جنگ بازگشتید. چرا؟

ببینید، به عقیده خود من درخت گردو یک فیلم اجتماعی است یا حتی می‌توانم بگویم که یک ملودرام اجتماعی به حساب می‌آید. به این معنی که داستان در مورد خانواده‌ای است که دچار مصیبتی می‌شوند. حالا این مصیبتی که این خانواده از سر می‌گذرانند جنگ است، اما فیلم ویژگی‌های جنگی ندارد. این را هم بگویم که «درخت گردو» اصولا تجربه متفاوتی برای من به حساب می‌آید.

برای همین در وهله اول خیلی برایم جذاب بود تا این فیلم را بسازم یعنی خود من از ابتدای ساخت تلقی یک فیلم جنگی را نداشتم و از این منظر روایت داستان «درخت گردو» برایم جالب بود؛ و آن‌طوری هم که شواهد نشان می‌دهد مخاطب در مواجهه با فیلم «درخت گردو» با یک فیلم به‌شدت ضدجنگی همراه می‌شود.

بالاخره باید بگویم فیلم «درخت گردو» علیه جنگ و تصویرگر زشتی‌های جنگ است. به نظرم می‌آید هیچ‌کسی طرفدار جنگ نباشد و هیچ‌کس هم دوست نداشته باشد جنگ به وقوع بپیوندد. البته بگویم اینجا طبیعتا منظور من دفاع نیست. برداشت اشتباه نشود. قطعا آدم‌هایی که از سرزمین خودشان دفاع می‌کنند کار مقدسی انجام می‌دهند، اما بالاخره باید قبول کنیم که همه این مسائل چهره زشت جنگ را از بین نمی‌برد و تلخی جنگ را نمی‌شوید.

این فیلم هم به نوعی تصویر‌گر بخشی از زشتی‌های است که به واسطه جنگ در کشورمان روی می‌دهد. البته این نکته را بگویم که زشتی‌های جنگ خیلی خیلی عمیق‌تر از آن چیزی است که ما در فیلم «درخت گردو» می‌بینیم؛ و نکته مهم‌تر دیگر اینکه گویا از نظر منتقدانی که فیلم را دیدند فیلم جدید شما ناخواسته با فضای ملتهب امروز جامعه ما همخوانی پیدا کرده است و با وقایع همراه است.

بله کاملا موافقم. فکر می‌کنم حال و هوای حاکم بر فیلم خیلی متناسب با حال و هوای امروز جامعه ماست و خیل تماشاگری که در وضعیت امروز جامعه زندگی می‌کند و احوالاتی که امروزه مردم ما دارند متناسب با این فیلم است و می‌تواند مخاطره بیشتری با فیلم داشته باشند و گفت‌وگوی بهتری با آن برقرار کنند. واقعا امیدوارم این اتفاق برای تماشاگر بیفتد و به درک تازه از خودش و وضعیتش برسد.

ساخته‌های اخیر شما با نگاه عمیق ایدئولوژی مورد قضاوت قرار می‌گرفت. در فیلم جدیدتان برای دوری از چنین اظهارنظر‌هایی چه راهکاری اندیشیدید؟

به نظر من درخت گردو کاملا یک فیلم انسانی است و به رنج و عشق انسان‌ها می‌پردازد و مساله ایدئولوژیکی ندارد و اساسا موضوعش ایدئولوژیک نیست که بخواهیم به آن متهم شود یا خیر، به هر حال هر فیلمی باید دیده شود و بعد در موردش قضاوت صورت گیرد، اما برداشت و تلقی خودم این است که فیلم موضوع ایدئولوژیکی ندارد.

نکته‌ای که در چند روز اخیر در فضای مجازی پیچید این بود که فیلم درخت گردو به لحاظ اجرایی و فرم ساختار مستندگونه دارد و به نوعی ذهن را به فیلم‌های اول شما آخرین روز‌های زمستان و ایستاده در غبار ارجاع می‌دهد.

بله، من به شیوه خاص خودم فیلم می‌سازم و فیلم‌هایم سر و شکل خودش را دارد. فعلا قصه‌ها و موضوعاتی که کار کردم متناسب با همین فضا بود البته این صحبت‌های من معنی‌اش این نیست که تا ابد قرار است با چنین فرمی فیلم بسازم ولی مشخصا در مورد این فیلم به نظرم آمد این شیوه بسیار مناسب است البته با تغییراتی در روایت.

چه تغییراتی؟

تغییراتی نظیر اینکه ساختار بصری کمابیش به همان شکل است، اما تفاوت‌هایی هم می‌بینیم. به هر حال نوع عملکرد دوربین و شکل میزانسن‌ها را اصلاح کردیم و تغییر دادیم و سعی کردیم در این فیلم پخته‌تر باشیم و فیلم متناسب با نیاز مخاطب امروز سینمای ایران باشد. بالاخره بعد از چند فیلم به فهمی از مخاطب و سلیقه‌اش رسیدیم و سعی کردم شیوه خودم در فیملسازی‌ام را یک مقدار به سلیقه مخاطب نزدیک کنم.

از همان روز‌هایی که اخبار ساخت فیلم شما منتشر می‌شد حضور بازیگرانی نظیر پیمان معادی و مهران مدیری کنجکاوکننده به به نظر می‌رسید و هم اینکه برای شما پرریسک به حساب می‌آمد. شما در یک رویکرد متفاوت از این بازیگران استفاده کردید که به عقیده بسیاری از منتقدان این دلیلی بر متنوع‌تر شدن فضای فیلم‌تان بوده است. درباره همخوانی مهران مدیری با فضای ملتهب فیلم‌تان توضیح می‌دهید؟

ببینید، من معتقدم مهران مدیری و پیمان معادی هر دو بازیگران بسیار خوبی هستند و جایگاه مستحکمی در سینمای ایران دارند، از این جهت به نظرم انتخاب این بازیگران ریسک به شمار نمی‌رفت چه‌بسا به نظر من قدم گذاشتن در یک راه مطمئن بود. هم پیمان معادی و هم آقای مدیری در این فیلم بازیگران مهمی هستند که بار مهمی از فیلم را به دوش می‌کشند طبعا برای من انتخاب‌های ویژه‌ای بودند.

از آن طرف این را هم بگویم که هر دو همزمان چالش هم بودند نقش یک مرد کرد با زبان کردی برای پیمان معادی چالش‌برانگیز بود. تجربه کار در فضای متفاوت با آقای مدیری هم یک چالش دیگر بود. از این منظر هم برای من و هم برای آن‌ها ورود به این قضیه جذاب بود و تصمیم گرفتیم این همکاری شکل بگیرد.

باید پذیرفت که نشان دادن حادثه سهمناک بمباران شیمیایی سخت است. برای واقعی‌تر جلوه دادن این فضا مشکلی نداشتید؟

به هر حال برای پرداخت صحنه‌های ویژه به تمهیداتی نیاز داشتیم. ما از ابتدا با علم و دانش به این قضیه ورود کردیم.