اختلاف قیمتی بزرگان اوپک

وزیر نفت ایران با مناسب خواندن قیمت نفت ۶۰ دلاری، نفت‌ ۷۰ دلاری را موجب رشد تولیدات نفت شیل می‌داند. در مقابل مقامات سعودی بر هدف‌گذاری نفت ۷۰ دلاری تاکید دارند.

وزیر نفت عربستان می‌گوید درخصوص توان شیل اغراق شده است. وال‌استریت ژورنال تفاوت‌های ایران و عربستان در میزان وابستگی به درآمدهای نفتی را عامل هدف‌گذاری قیمتی متفاوت این دو کشور می‌داند و می‌گوید شکاف انتظارات قیمتی بین بزرگان اوپک می‌تواند به پایان توافق نفتی منجر شود.

«اوپک پس از بیش از یک سال اتحاد برای کاهش تولید، حال به دو گروه تقسیم شده است. در یکسو، عربستان سعودی قرار دارد که خواهان قیمت نفت ۷۰ دلاری یا حتی بالاتر است و در سوی دیگر ایران قرار دارد که قیمت‌ ۶۰ دلاری را مناسب ارزیابی می‌کند.» این جملات بخشی از گزارش وال‌استریت ژورنال است که به تغییر نگرش بزرگان اوپک به قیمت نفت پرداخته. وزیر نفت ایران در گفت‌و‌گو با این نشریه نفت ۶۰ دلاری را برای اوپک مناسب ارزیابی کرده است درحالی که عربستان خواهان نفت ۷۰ دلاری است.

بر اساس این گزارش، انتظارات متفاوت این دو غول اوپک از قیمت نفت به اختلاف دیدگاه‌های آنها نسبت به توان تولیدکنندگان شیل در سطوح قیمتی ۷۰ دلار و تفاوت سیاسی و اقتصادی آنها باز می‌گردد. وال‌استریت ژورنال هشدار داده که اختلافات و انتظارات متفاوت در اوپک می‌تواند به پایان توافق نفتی این سازمان که عامل اصلی رشد قیمت‌ها در ماه‌های اخیر بوده است، منجر شود.

این بررسی درحالی از سوی وال استریت ژورنال مطرح شده که «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «هدف‌گذاری نفت ۷۰ دلاری از سوی سعودی‌ها» به اختلاف دیدگاه‌ها بین بزرگان نفتی پرداخته بود.

در این گزارش با اشاره به مشکلات اقتصادی عربستان و نیاز این کشور به قیمت‌های بالاتر نفت، افزایش تولیدات شیل به‌عنوان یکی از خطرات قیمت‌گذاری جدید عربستان عنوان و گفته شده بود: «سعودی‌ها در حالی خواهان افزایش قیمت‌ها بر‌خلاف روال سنتی خود هستند که ایران، نفت ۶۰ دلاری را مناسب می‌داند. از این‌رو احتمال فروپاشی ائتلاف نفتی به دنبال عمیق شدن شکاف انتظارات بزرگان نفتی از این توافق، تهدید دیگری است که تلاش سعودی‌ها برای افزایش هرچه بیشتر قیمت‌ها به دنبال دارد.»

ایران خواهان نفت ۶۰ دلاری
به گزارش وال استریت ژورنال، بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران گفته است که ایران می‌خواهد اوپک برای نگه داشتن قیمت در حدود ۶۰ دلار تلاش کند تا مانع رشد بیش از پیش تولیدات شیل شود. این اظهارات در حالی مطرح است که روز گذشته نفت خام آمریکا حدود ۶۲ دلار معامله شد و نفت برنت نیز بین ۶۵ تا ۶۶ دلار بر بشکه نوسان می‌کرد.

زنگنه معتقد است اگر سطح قیمت‌ها به حدود ۷۰ دلار در هر بشکه افزایش یابد، تولیدات شیل آمریکا هرچه بیشتر رشد خواهند کرد. تولیدکنندگان شیل نسبت به بزرگان نفتی عضو اوپک از انعطاف بیشتری برخوردارند. آنها همراستا با افزایش قیمت نفت به راحتی می‌توانند تولیدات خود را افزایش دهند و در زمان کاهش قیمت‌ها سطح تولیداتشان را کاهش دهند.

تولیدکنندگان شیل در سال گذشته تولیدات خود را به دنبال افزایش قیمت نفت به خوبی افزایش داده‌اند و از سطوح کمتر از ۹ میلیون بشکه در روز در حال حاضر به مرز ۴/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رسانده‌اند. علاوه براین آمریکا در یک سال اخیر به رقیبی بزرگ در بازارهای صادراتی اوپک تبدیل شده است.

بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان صادرات نفت آمریکا در ۶ ماه گذشته حدود ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به ۶ ماه پیش از آن تقریبا دو برابر شده است. پیش‌بینی می‌شود تا میانه‌های دهه ۲۰۲۰ میزان صادرات نفت آمریکا به ۴ میلیون بشکه در روز برسد. این سطح از صادرات با میزان فروش نفت عراق که دومین تولیدکننده بزرگ اوپک است رقابت می‌کند. آمار نشان می‌دهد آسیا بزرگترین خریدار نفت آمریکا بوده است.

این در حالی است که آسیا بازار سنتی اوپک به خصوص تولیدکنندگان نفت خاورمیانه محسوب می‌شود و همچنین به دلیل رشد مصرف کشورهای آسیایی بازار این منطقه اهمیت ویژه‌ای برای اوپک دارد. اما آمریکا در حال تسخیر این بازار رو به رشد است. موسسه وود مکنزی اخیرا با انتشار یادداشتی هشدار داد که اوپک باید مراقب باشد؛ چراکه تولیدکنندگان شیل می‌توانند سهم بیشتری از بازار آسیا را بربایند.

این موسسه پیش‌بینی کرده که صادرات آمریکا تا پنج سال آینده حدود ۴۰ درصد از رشد تقاضای تک محموله‌ای از سوی کشورهای آسیایی را پوشش خواهد داد و سهم کمتری برای افزایش صادرات اوپک باقی می‌ماند.

وزیر نفت کشورمان همچنین در مورد تلاش‌های قبلی اوپک برای رقابت با نفت شیل ابراز تردید کرده و گفته است: دیدار مقامات اوپک و تولیدکنندگان شیل که در حاشیه کنفرانس انرژی هوستون آمریکا دوشنبه هفته پیش برگزار شد، کاملا غیرضروری بود؛ چراکه شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل نمی‌توانند در مورد تولید به یک توافق جامع برسند.

وی افزوده است: تعداد آنها حدود ۱۰۰ شرکت است و آنها اتحادیه برای تولیدکنندگان شیل ندارند؛ بنابراین تنها ابزاری که اوپک برای مدیریت بازار در دست دارد، کاهش تولید است.

زنگنه در گفت‌وگو با این نشریه گفته است که ایران در نشست آتی اوپک به افزایش تولیدات خود تاکید خواهد کرد. ایران حدود ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند و می‌تواند حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز به این میزان بیفزاید، این افزایش تولید به‌طور بالقوه می‌تواند سبب کاهش قیمت‌ نفت شود. وزیر نفت کشورمان بر این باور است که اوپک در نشست ماه ژوئن ممکن است با شروع لغو تدریجی محدودیت تولید نفت در سال ۲۰۱۹ موافقت کند. این در حالی است که مقامات عربستان سعودی به وضوح با چنین اقدامی مخالفند.

اختلافات در اوپک اوج می‌گیرد؟
در حالی تولیدات شیل با افزایش قیمت‌ها به موجی شبیه شده که در حال بلعیدن سهم اوپک در بازار نفت و مانع افزایش قیمت‌ها است که عربستان سعی می‌کند توان تولیدکنندگان شیل را کمتر از واقعیت نشان دهد. آنها بر این باورند که توافق اوپک با تولیدکنندگان خارج از اوپک از جمله روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در جهان به‌عنوان یک موج‌شکن عمل می‌کند.

خالد‌الفالح، وزیر انرژی عربستان ژانویه گذشته در نشست مجمع جهانی اقتصاد داووس سوئیس گفت: «من نگران رشد تولیدات آمریکا نیستم و گمان نمی‌کنم نفت شیل می‌تواند ما را از بین ببرد. بازگشت دوباره تولیدات شیل به بازار جهانی نفت یا حتی افزایش سهم آنها در این بازار، تهدیدی برای دیگر تولیدکنندگان نفت خام به شمار نمی‌رود.» فالح مدعی است که آژانس بین‌المللی انرژی در مورد تاثیر نفت شیل بر بازار اغراق می‌کند. او اخیرا نیز گفته است: اوپک تا پایان سال ۲۰۱۸ به توافق کاهش تولید نفت پایبند خواهد بود، حتی اگر این توافق موجب شود میزان تقاضا به بیش از عرضه نفت برسد و موجب افزایش قیمت‌ها شود.

بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، فالح هرگز به‌طور عمومی اعلام نکرده که خواهان قیمت ۷۰ دلار در هر بشکه است. اما مقامات عربستان به‌طور خصوصی می‌گویند که برای تامین مخارج برنا‌مه‌های بلند پروازانه اقتصادی و نظامی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و فروش سهام شرکت دولتی نفت این کشور(آرامکو) به بهای مناسب، خواهان چنین سطوح قیمتی هستند.

آرتم آبراموف، تحلیلگر «ریستاد انرژی» بر این باور است که اگر قیمت نفت در سال آینده میلادی حدود ۷۰ دلار باشد، تولید نفت آمریکا ۶۰۰ هزار بشکه در روز در مقایسه با زمانی که قیمت‌ها حدود ۶۰ دلار در هر بشکه باشد، بیشتر رشد خواهد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی نیز این هفته در گزارشی اعلام کرد: تولید نفت شیل در حال حاضر بسیار افزایش یافته است، به‌طوری که تقاضا برای نفت اوپک می‌تواند در سال ۲۰۲۰ کمتر از تولید فعلی آن باشد. وال‌استریت ژورنال بر این باور است که هدف‌گذاری‌های متفاوت قیمتی نشان از تغییرات بنیادی در اوپک دارد.

این موضوعی است که «دنیای اقتصاد» نیز پیش از این در گزارش خود بر آن تاکید کرده بود. در واقع به‌طور سنتی ایران به‌عنوان سردسته بازها همواره بر محدودیت تولیدات اوپک و تلاش برای افزایش هرچه بیشتر قیمت‌ها تاکید می‌کرد و عربستان و متحدانش در طیف مخالف و در گروه کبوترهای اوپک قرار داشتند. کبوترها می‌گفتند که اوپک باید سهم خود را در بازار نفت افزایش دهد و با تکیه بر رشد تولیداتش درآمدهای بیشتری کسب کند.

بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، این تغییر مواضع نشان دهنده تغییرات سیاسی و اقتصادی در دو کشور است. در حال حاضر ایران نسبت به عربستان کمتر به نفت وابسته است و از این رو به سطوح قیمتی کمتری نیاز دارد. بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران برای تراز کردن هزینه‌های خود به قیمت ۲/ ۵۷ دلار نیاز دارد در حالی که این قیمت برای عربستان سعودی بیش از ۷۰ دلار بر بشکه است.

همچنین دو کشور از لحاظ سیاسی اختلافات اساسی دارند. بر اساس گزارش وال‌استریت ژورنال، ایران و عربستان از جناح‎های مختلفی در سوریه و یمن حمایت می‌کنند و عربستان علاوه بر اینکه برای ادامه تحریم‌ها علیه ایران لابی می‌کند، مدعی است که ایران به حوثی‌های یمن سلاح‎‌ ارسال می‌کند.

احتمال فروپاشی توافق
وال‌استریت ژورنال هشدار می‌دهد که تفاوت انتظارات از قیمت نفت می‎‌تواند به فروپاشی توافق منجر شود. ای‌ان‌جی بانک نیز روزگذشته نسبت به احتمال سقوط قیمت نفت به زیر ۶۰ دلار هشدار داد و عامل آن را سست شدن توافق نفتی به دنبال افزایش صادرات آمریکا و کاهش سهم بازار اعضای اوپک در آسیا دانست.

وارن پترسون، استراتژیست کالاها در بانک هلندی ING گفته است، صادرات ایالات متحده باعث کاهش سهم اوپک از بازار آسیا شده. این در حالی است که اوپک به دلیل اجرای توافق نفتی با محدودیت تولید مواجه است. از این رو ممکن است برخی از اعضای اوپک برای نگه داشتن سهمشان از بازار نفت تولیدات خود را افزایش دهند و زمینه برای فروپاشی توافق نفتی فراهم شود.

به اعتقاد پترسون زمانی که توافق به شکل طولانی مدت اجرا می‌شود، احتمال فروپاشی آن بیشتر می‌شود. او می‌گوید اوپک همچنان به دنبال افزایش سهمش در بازار آسیا بوده است.

اما دیدگاه ING بانک بر خلاف دیدگاه‌های موسسات و بانک‌هایی چون سوسیته جنرال، بیزینس مانیتور، گلدمن ساکس و رویال بانک کانادا است. این گروه بر این باورند که قیمت نفت افزایش می‌یابد چراکه رشد قوی تقاضا افزایش تولیدات نفت آمریکا را جذب می‌کند. پترسون می‌گوید، آسیا بازاری است که خاورمیانه به هیچ عنوان نمی‌خواهد آن را از دست بدهد. از این رو گمان می‌کنیم که هر آن ممکن است توافق فرو بریزد.

وال‌استریت ژورنال معتقد است روسیه در چگونگی سیاست‌های آینده اوپک نقش اساسی خواهد داشت. این کشور گرچه عضوی از اوپک نیست، اما عنصر مهمی در توافق این سازمان و کشورهای تولیدکننده نفت در خارج از اوپک محسوب می‌شود. روسیه و ۹ تولید‌کننده دیگر نیز در اواخر سال ۲۰۱۶ به توافق کاهش تولید اوپک پیوستند و در مجموع حدود ۲درصد کل تولید نفت در جهان را کاهش دادند.

این کشور ۳۰۰ هزار بشکه از کاهش تولید ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای تولیدات روزانه در این توافق را به عهده گرفته و تاکنون بر آن پایبند بوده است. پیش از این روسیه نیز نسبت به افزایش تولیدات شیل به واسطه تداوم توافق اوپک ابراز نگرانی کرده بود. این کشور نیز مانند ایران به قیمت‌های پایین‌تری نیاز دارد و قیمت ۶۰ دلاری به خوبی می‌تواند اهداف اقتصادی و سیاسی این کشور را اقناع کند. با این حال الکساندر نواک اخیرا زمانی که قیمت نفت در سطح ۶۴ دلار بر بشکه بود، نسبت به این سطوح قیمتی ابراز رضایت کرده و در نشست داووس نیز گفته بود: دنیا نباید از افزایش تولید نفت خام شیل آمریکا ترس داشته باشد.

بنابراین روسیه تا کنون خیلی واضح موضع خود را درخصوص قیمت‌ها مشخص نکرده است. با این حال تمام این گمانه‌زنی‌ها و اظهارات نشان می‌دهد که «نگرانی از افزایش تولیدات شیل» موضوع اصلی مذاکرات نشست بعدی اوپک خواهد بود.