خودرو‌ هرروز گران‌تر و بی‌کیفیت‌تر

سهیلا روزبان | خودرو در ایران گران و گران‌تر می‌شود، اما کیفیت در جا می‌زند. حالا ‏هرروز خبر‌های رسمی و غیررسمی حاکی از آن است که خودروسازان قرار است روی قیمت‌های ‏بیشتر و بیشتری مانور بدهند، اما هنوز معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار استاندارد‌های ٨٥گانه ‏خودرو است که قرار بود از ابتدای دی امسال اجرایی شود.

نیره پیروزبخت، رئیس سازمان استاندارد ‏گفته بود که از هفته اول دی ماه استاندارد‌های ٨٥گانه خودرو را بررسی می‌کنند و اگر خودرویی با ‏این استاندارد‌ها نخواند، خط تولیدش را متوقف می‌کنند، اما این وعده‌ها از نظر حمیده زرآبادی، نایب ‏رئیس کمیته تحقیق و تفحص از خودروسازان ادعایی بیشتر نیست.

او دراین‌باره می‌گوید: «‏انتظار پاس‌کردن استاندارد‌های ٨٥گانه همانند این است که از بچه کلاس اولی انتظار داشته باشیم ‏مسأله انتگرال سوم دبیرستان را حل کند.» ‏ فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو که معتقد است هیچ یک از خودرو‌های داخلی قادر به پاس کردن ‏استاندارد‌های ٨٥گانه نیستند، ادامه می‌دهد: «تولید خودرویی که بتواند این شاخص‌ها را پاس کند ‏حداقل ٨‌هزار دلار می‌شود که با هزینه‌های جانبی همچون پلاک‌گذاری و بیمه حدود ١٠٠ ‏میلیون تومان برای خریدار تمام می‌شودکه بسیاری از مردم کشور قادر به خرید چنین خودرویی ‏نیستند.» او معتقد است حتی اگر شرایط تحریمی و ناتوانی خودروسازان در ارتقای کیفیت محصولاتشان ‏را نادیده بگیریم، اجباری شدن اجرای این استاندارد‌ها در شرایطی که قدرت معیشتی مردم در چنین ‏سطح پایینی قرار دارد، بیشتر شبیه یک شوی تبلیغاتی برای برخی از مسئولان است. ‏

کدام خودرو‌ها استاندارد‌های ٨٥گانه را پاس می‌کنند؟ ‏
ساندرو، ال ٩٠، دنا پلاس و پژو پارس که بسیاری آن‌ها را به‌عنوان خودرو‌های باکیفیت داخلی می‌‏شناسند هم به گفته عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس قادر به پاس‌کردن استاندارد‌های ٨٥گانه ‏نیستند. او ادامه می‌دهد: «خودروسازان مدعی هستند که تمامی خودرو‌های داخلی به جز چند مورد خاص ‏همچون پراید، سمند و ٤٠٥ قادر به پاس‌کردن این استاندارد‌ها هستند. استاندارد‌هایی که در بسیاری ‏از کشور‌های اروپایی هم اجرایی نمی‌شود، چطور ادعا می‌شود که در تمامی خودرو‌های داخلی رعایت ‏می شود.» ‏

استاندارد‌های ٨٥گانه کدامند؟
جالب است بدانید در صورت اجباری‌شدن استاندارد‌های ٨٥گانه نصب سنسور رادار خط ‏روی تمامی خودرو‌ها اجباری می‌شود. صدای هشدار این سنسور که در صورت خارج شدن از خط ‏به صدا در می‌آید و به راننده پیغام می‌دهد که شما بین خطوط رانندگی نمی‌کنید یا بدون این‌که راهنما ‏بزنید از خط خارج شدید در هیچ یک از خودرو‌های داخلی وجود ندارد.

ترمز اضطراری از دیگر ‏مواردی است که طبق وعده‌های مسئولان سازمان استاندارد باید در تمامی خودرو‌ها نصب شود. این ‏در حالی است که زاوه کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: «این آپشن به دلیل وضع ترافیکی شهر‌هایی ‏همچون تهران قابل اجرا نیست، چراکه باید در همه حالت فاصله استاندارد با خودروی روبه‌رویی رعایت ‏شود که چنین شرایطی در خیابان‌های کشور بعید است.» به گفته او، دارندگان خودروی خارجی که ‏خودرویشان مجهز به ترمز اضطراری است معمولا این آپشن را غیرفعال می‌کنند. ‏

استاندارد‌های ٨٥گانه در کدام کشور‌ها رعایت می‌شود؟ ‏
استاندارد‌های ٨٥گانه‌ای که قرار است تا یک‌سال دیگر در ایران اجباری شود، به نسبت ‏استاندارد‌های جدید و مدرنی است که هم اکنون در بسیاری از کشور‌های عضو اتحادیه اروپا هم رعایت ‏نمی‌شود. آنگونه که زاوه می‌گوید: «شاخص‌های استاندارد حتی در برخی از کشور‌ها همچون چین و ‏هند شهر به شهر متفاوت است. به‌عنوان مثال استاندارد خودرو‌هایی که در شهر‌هایی همچون شانگ‌های ‏یا پکن پلاک‌گذاری می‌شود با شهری همچون دهلی متفاوت است یا استاندارد‌هایی که در لهستان و ‏رومانی رعایت می‌شود با استانداردی که در آلمان و سوییس اجباری است، متفاوت است.» ‏

اما خودروسازان که شرایط تحریمی و کاهش ٥٧‌درصدی تولید و زیان بالایشان را بهانه بی‌توجهی به ‏بهبود کیفیت تولیدات خود می‌کنند، معتقدند که در شرایط فعلی امکان سختگیری برای اجرای این ‏شرایط سختگیرانه و توقف تولید خودرو‌هایی که موفق به پاس‌کردن استاندارد‌های جدید نمی‌شوند، ‏وجود ندارد، اما آن‌گونه که از صحبت‌های نیره پیروزبخت برمی‌آید، سازمان استاندارد هم قدرت ‏چندانی برای اجباری‌شدن استاندارد‌های ٨٥گانه ندارد؛ به‌طوری که متولی نظام استانداردسازی تولیدات ‏داخلی پیشتر به ایسنا گفته بود که آغاز این طرح از دی‌ماه سال‌جاری کلید می‌خورد.

پس از آغاز ‏طرح، به مدت یک‌سال باید کار ارزیابی خودرو‌ها توسط سازمان ملی استاندارد ایران انجام شود و اگر ‏طی این ارزیابی‌ها مشخص شد خودرویی از استاندارد‌های ۸۵‌گانه تعیین‌شده برخوردار نیست، آنگاه با ‏توقف تولید روبه‌رو می‌شود، اما این تنها سازمان استاندارد نیست که امکان چندانی برای بهبود کیفیت ‏تولید‌های جاده مخصوص‌نشین‌ها ندارد و گفته می‌شود که وزارت صنعت در سال‌های گذشته بیش ‏از این‌که مدافع حقوق مصرف‌کنندگان باشد، بقای جاده مخصوص‌نشین‌ها را دنبال می‌کرده است.

بار ‏دیگر سعی داشته با به تعویق‌انداختن یک‌ساله استاندارد‌های ٨٥گانه بار دیگر خودروسازان را زیر ‏چتر حمایتی خود قرار دهد؛ البته پیروزبخت این درخواست را ناشی از اختلاف مفهومی بین سازمان ‏استاندارد و وزارت صنعت می‌داند و توضیح می‌دهد که «وزارت صنعت، معدن و تجارت تصور ‏کرده بود که سازمان ملی استاندارد ایران از ابتدای دی‌ماه سال ۱۳۹۸ بازرسی و نظارت بر رعایت ‏استاندارد‌های ۸۵‌گانه خودرویی را آغاز می‌کند و به همین دلیل نیز درخواست کردند که اجرای این ‏طرح یک‌سال به تعویق بیفتد.

گفتنی است؛ پس از شروع تاریخ مذکور ممکن است فرآیند بررسی و ‏نظارت به طول بینجامد و حتی یک خودرو حدود ۱.۵‌سال بعد با توقف خط تولید روبه‌رو شود، اما ‏موضوع قطعی این است که از ابتدای دی‌ماه سال‌جاری کنترل و بازرسی توسط سازمان ملی استاندارد ‏درمورد رعایت استاندارد‌های ۸۵‌گانه خودرویی آغاز می‌شود.»

فرآیند بررسی استاندارد‌ها چقدر طول می‌کشد؟
نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران در مورد اجرای استاندارد‌های ۸۵گانه و این‌که چه ‏زمانی تولید خودرو‌های فاقد این استاندارد‌ها متوقف می‌شود، اعلام کرد که آغاز این طرح از دی‌ماه سال‌‏جاری کلید می‌خورد و پس از آغاز طرح، به مدت یک‌سال باید کار ارزیابی خودرو‌ها توسط سازمان ملی ‏استاندارد ایران انجام شود و اگر طی این ارزیابی‌ها مشخص شد خودرویی از استاندارد‌های ۸۵‌گانه ‏تعیین‌شده برخوردار نیست، آنگاه با توقف تولید روبه‌رو می‌شود‎. ‎

تعلل یک‌ساله سازمان استاندارد برای بررسی استاندارد خودرو‌های داخلی درحالی است که نایب‌‏رئیس کمیته تحقیق و تفحص از خودروسازان معتقد است: «بررسی کیفیت براساس شاخص‌های تعریف‌‏شده در بدترین شرایط چندماه بیشتر زمان نمی‌برد و باید از متولی سازمان استاندارد پرسید که چرا ‏برای کاری که چندین‌سال است وعده آن را می‌دهند، قرار است یک‌سال زمان بگذارید.»

‏
پیش‌فروش‌ها به داد پراید رسید ‏
براساس زمان‌بندی صورت‌گرفته باید تا ابتدای دی‌ماه سال گذشته ۶۱ مورد استاندارد خودرویی اجرایی ‏می‌شد و پس از آن تا ابتدای تیرماه سال ۱۳۹۷ دو مورد به ۶۱ مورد استاندارد قبلی اضافه شد و درنهایت با ‏اضافه‌شدن ۲۲ مورد استاندارد خودرویی دیگر تا دی‌ماه سال ۱۳۹۷، تعداد استاندارد‌های اجباری ‏خودرو‌های سواری به ۸۵ مورد افزایش می‌یابد، اما مبهم‌ترین مسأله درخصوص استاندارد‌های ۸۵‌گانه ‏خودرویی تکلیف خودرو‌هایی است که بعضا تا اواسط و اواخر سال بعد پیش‌فروش شده‌اند!

این‌که اگر به‌‏طور مثال خط تولید یک خودرو در اسفندماه سال‌جاری متوقف شود، سرنوشت خودرو‌هایی که برای ‏سال ۱۳۹۸ پیش‌فروش شده‌اند، چیست؟ درحالی با اجرایی‌شدن این قانون قرار بود که خط تولید ‏خودرو‌هایی همچون پراید تا پایان امسال متوقف شود که معوقات ایجاد شده و پیش‌فروش‌هایی که ‏موعد سررسید آن‌ها اواسط و اواخر ٩٨ است، نشان می‌دهد که این خودرو حالا‌حالا‌ها قصد رخت‌‏بستن از بازار ایران را ندارد.

زرآبادی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در این‌باره می‌گوید: «به ‏هرحال خودروسازان موظف هستند به تعهدات خود عمل کنند و حتی اگر خودرویی بعد از تاریخ اول ‏دی غیراستاندارد تشخیص داده شود، باید تولید آن به اندازه‌ای که پیش‌فروش شده، ادامه پیدا کند.» ‏

در فاز اول و دوم خط تولید چه خودرو‌هایی متوقف شد؟
گفتنی است، با اجرای فاز اول استاندارد‌های جدید اجباری خودرو از اول دی‌ماه ۱۳۹۶، تولید ۲۵ ‏خودروی سواری و سنگین جاده‌ای ازجمله خودروهای‎ MVM ‎‏۳۱۵‏‎ ‎سدان، ‏MVM ‎‏۵۵۰، تیگو ۵، ‏سایپا ۱۳۱ و سایپا ۱۳۲ دوگانه‌سوز، سایپا ۱۴۱ بنزینی و دوگانه‌سوز، آریو ۱۵۰۰ سی‌سی، پژو پارس ‏با موتور‎ XUM، وانت تک‌کابین و دوکابین مزدا بنزینی و دوگانه‌سوز، وانت کارا ۱۷۰۰ (بنزینی و ‏دوگانه‌سوز)، آسا‎ B. ‎‏۵۰‏F، لیفان ۶۲۰، لیفان‎ X‏۵۰، لیفان‎X‏۶۰، جک و‎J‏۵‏‎ ‎هیوندای‎ I‏۱۰‏‎ ‎از دستور ‏کار خودروسازان خارج شد‎. ‎

علاوه بر خودرو‌های سواری اعلام شده، خودرو‌های سنگین کشنده نیمه تریلر آکسور مدل ۱۸۴۳‏‎ LS، ‏کامیون فاقد اتاق بار دانگ فنگ مدل‎ K‏۱۰۵۱‏S، کشنده نیمه تیریلر اسکانیا مدل‎ R‏۴۴۰‏LA، کشنده نیمه ‏تریلر اسکانیا مدل‎ R‏۴۶۰‏LA، کشنده نیمه تریلر‎ FAW ‎مدل‎ J‏۶‏‎-CA ‎‏۴۲۵۰، کشنده نیمه تریلر‎ ‎FAW ‎مدل‎ J‏۶‏‎-CA‏۴۱۸۰‏‎ ‎و اتوبوس بین‌شهری درسا با موتور اسکانیا‎ dc ‎‏۱۳۱۰۷‏‎ ‎خودرو‌های ‏سنگینی هستند که از ابتدای آذرماه سال گذشته براساس مصوبه مربوط به توقف خط تولید خودرو‌های ‏غیراستاندارد با توقف خط تولید روبه‌رو شده‌اند‎.

اما در مرحله دوم اجرای استاندارد‌های ۸۵گانه خودرویی، خط تولید هیچ خودرویی متوقف نشد و سه ‏خودروی جدید نیز مجوز ورود به بازار دریافت کردند و علاوه براین، سه خودروی «سیتروئن»، «وانت ‏آمیکو» و «‏FAW‏» مجوز ورود به بازار ایران را دریافت کردند و توانستند استاندارد‌های ۸۵گانه را ‏پاس کنند.