امامزاده‌ای گمنام در ده‌ ونک؛ شخصیتی که هم قاضی بود و هم صابر

یکی از بقاع متبرکه‌ای که در تهران و در محدوده شمیرانات واقع شده، بقعه «قاضی الصابر» ده‌ ونک است که نامش کمتر به گوشمان خورده.

ابوالقاسم علی‌بن‌محمد، ملقب به قاضی‌الصابر، از نوادگان امام سجاد(ع) و از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین عالمان و فقهای دینی زمان خود بود که نزدیک به ۹۰۰ سال از فوت آن عالم جلیل‌القدر می‌گذرد. مطالعه اسناد تاریخی به جا مانده حکایت از آن دارد که قاضی‌الصابر متولد همان ده‌ ونک است البته اهالی ده‌ ونک هم سینه به سینه این موضوع را برای نسل‌های مختلف خود روایت کرده‌اند. اسناد حکایت از آن دارد که او قبل از سال ۴۸۰ قمری در این محل چشم به جهان گشوده و تا سال ۵۵۵ قمری که مطابق با دوران پادشان سلجوقی بوده زندگی می‌کرده است. بقعه او در ابتدا محفل برگزاری مجالس علمی و دینی بوده و مریدان زیادی هم داشته است.

چرا قاضی الصابر؟

نام کامل او حضرت «علی‌بن‌محمد» و کنیه شریفش «ابوالقاسم» بوده است و به واسطه اینکه در دوران حیاتش مردم برای حل مشکلات و رسیدگی به شکایات و اختلافات فردی و اجتماعی نزد او مراجعه می‌کردند به قاضی‌الصابر مشهور می‌شود. آن حضرت با دقت و صبر و حوصله و متانت، شکایات و قضایای مطروحه را بررسی و از حقوق صاحبان حق و مظلومین دفاع می‌کرد و داد دادخواهان را از متعدیان و ستمگران گرفته و حق را به ذی‌حق می‌رسانید، لذا صبر و بردباری او زبانزد خاص و عام شده بود.

باغ وقفی مستوفی‌الممالک در ونک‌

بقعه متبرکه امامزاده قاضی‌الصابر(ع) در روستای ونک پشت دانشگاه‌الزهرا(س) واقع شده است. این بقعه سال ۱۳۰۲ هجری قمری توسط مرحوم «میرزا یوسف مستوفی‌الممالک» صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. سال ۱۳۰۳ هجری قمری بود که میرزا یوسف مستوفی‌الممالک صدراعظم ناصرالدین شاه، وقتی داشت باغ وقفی بزرگ خود را در ونک‌ آباد می‌کرد، بقعه هشت ضلعی زیبایی هم بر مرقد ابوالقاسم علی‌بن محمد معروف به قاضی‌الصابر(ع) ساخت که سنگ مرمر با خطوط و اشعار شیوا و ضریح چوبی و تزیینات کاشیکاری و حسن سلیقه فراوان در آن به کار برد و اینک بقعه مزبور در ضلع جنوبی باغ وقفی که خود از اماکن جذاب و دیدنی شمیرانات است به‌صورت‌ آباد و معمور دایر و زیارتگاه عموم است.

تاریخ ساخت و یا بازسازی این بقعه متبرکه طبق بررسی‌های انجام شده در سال ۱۲۹۸ ق آغاز و در سال ۱۲۹۹ ق در عهد سلطنت ناصرالدین شاه به اتمام رسیده است. سنگ قبر مطهر آقا از جنس مرمر به طول ۱۴۸ و عرض آن ۶۰ و ارتفاع آن ۶۷ سانتیمتر است که بر سطح فوقانی آن اشعار و کتیبه‌هایی به این شرح با خط نستعلیق برجسته توسط استاد «عبدالرسول یزدی» که ساکن تهران بوده با این مضمون حجاری و مزین گردیده است: «طُوبی مَن اَصبَرَ بِقضاء الله» این مرقد منور و تربت مطهر امامزاده ذوالمفاخر حضرت ابوالقاسم علی‌بن محمد معروف به قاضی الصابر است.

متولیان در حیاط بقعه آرمیده‌اند

بقعه امامزاده قاضی‌الصابر در طول دوران‌های گذشته متولیان زیادی به خود دیده اما در زمان قاجار بود که برای نخستین بار دربار ناصری، تولیت امامزاده را به آقا «سید یدالله خلف بزرگ رودباری» می‌سپارد. مزار تعدادی از همین متولیان قدیمی اتفاقاً در حیاط امامزاده واقع شده است.

این مکان زیارتی در یکی از کوچه‌های قدیمی ده‌ونک به نام کوچه «امامزاده» قرار دارد. ساختمان از خشت و گل بوده و بیش از ۷۰۰ سال قدمت دارد. تا زمان قاجار، به دلیل جنگ‌ها و حوادث گوناگون طبیعی مخروبه بود و در زمان ناصرالدین شاه مرمت و به مرور به‌صورت آجری بازسازی‌ شد. خیلی‌ها معتقدند این بقعه شبیه بارگاه امام علی(ع) در کوفه است شاید علت این تشبیه بنای هشت ضلعی بقعه باشد. حیاط باصفای این بقعه هم همواره پر از زائرانی است که ترجیح می‌دهند در سایه‌سار درختان قدیمی و کهنش کنار خانواده هم زیارتنامه‌ای زمزمه کنند و با خدای خود عبادت کنند هم از بودن با هم لذت ببرند.