(ویدئو) سلاح شهر باستانیِ ایران برای مقابله با گرما

فرارو نوشت: دمای هوا در برخی از نقاط ایران اغلب از ۴۰ درجه سانتیگراد فراتر می‌رود، اما آنچه به مقاومت در برابر این گرمای زیاد کمک می‌کند، بادگیر‌های بلندی هستند که پیشینیان کولر‌های فعلی هستند و هیچ ضرری برای محیط زیست ندارند و همین امر باعث شده است که معماران دوباره به آن‌ها توجه کنند.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی به هوشمندی معماری ایرانی برای مقابله با گرما پرداخته است.

شهر یزد که نزدیک به جاده ابریشم است، یکی از گرم‌ترین شهر‌های جهان است و تابستان‌های گرم و باران‌های بسیار نادری از ویژگی‌های آن است، زیرا دو کویر آن را احاطه کرده است.

یزد یکی از شهر‌های مرکزی ایران است که به‌دلیل معماری چشم‌نوازش مورد تحسین و تمجید معماران جهان قرار گرفته است. این نقطه از ایران، که به شهر بادگیر‌ها معروف است، همه ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

ساکنان شهر یزد با روش‌هایی که بیش از ۲۵۰۰ سال پیش، زمانی که امپراتوری ایران بر خاورمیانه تسلط داشت، ابداع کردند، راهی برای سازگاری با این آب و هوا پیدا کردند.

این بادگیر‌های بلند و دودکش‌مانند، که از خانه‌های خشتی چند صد ساله سر برآورده‌اند، در این گرمای داغ تابستان، خنکای نسیم مطبوعی را به ارمغان می‌آورند.

یونسکو در سال ۲۰۱۷ یزد را در فهرست میراث جهانی قرار داد و این شهر را «شاهدی زنده در بهره هوشمندانه از منابع محدود بیابان برای بقا» توصیف کرد.

سازمان ملل متحد این شهر ۵۳۰۰۰۰ نفری را «الهام‌بخش معماری جدید که با چالش‌های پایداری مواجه است» می‌دانست.

کهن‌ترین این بنا‌ها ۷۰۰ بادگیر یزد است که به قرن ۱۴میلادی باز می‌گردد، اما برخی بر این نظرند که ویژگی معماری این بنا حاکی از عمر ۲۵۰۰ ساله آن است، یعنی به زمانی بازمی‌گردد که امپراتوری ایران بر بسیاری از مناطق خاورمیانه گسترده بود.

بادگیر‌های یزد فقط یکی از شگفتی‌های مهندسی‌اند که ساکنان این شهر باستانی در مرکز ایران - جایی که دمای هوا در تابستان به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد - خلق کرده‌اند.

برخلاف دستگاه‌های خنک‌کننده رایج، این بادگیر‌ها هزینه مصرف انرژی ندارند و آلاینده‌هایی مانند کربن نیز تولید نمی‌کنند.

عبدالمجید شاکری، معاون میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد، گفت: این بنا‌ها قرن‌ها پیش، قبل از پیدایش برق، امکان خنک‌سازی خانه‌ها را فراهم می‌کردند.

شاکری در وصف این شهر کویری، که روزگاری محل توقف کاروان‌ها در جاده ابریشم بود، می‌گوید: بادگیر‌ها نقش اساسی در آبادانی شهر داشتند. به لطف این بناها، مردم در آسودگی خاطر زندگی می‌کردند.

معماری متناسب با محیط زیست، که گرمای محیط را کاهش دهد، همیشه مورد توجه معماران جهان بوده است.

رولاند دهقان کامراجی، معمار ساکن پاریس که درباره بادگیر‌های ایران تحقیق کرده است، می‌گوید: بادگیر‌ها به‌خوبی نشان می‌دهند که سادگی، ویژگی اساسی پایداری است. این برخلاف تصویراشتباه رایج است که راه‌حل‌های پایدار باید پیچیده یا دارای فناوری خیلی پیشرفته باشند.

متخصصان به یکی دیگر از ویژگی‌های یزد نیز علاقه دارند و آن «قنات آب» است که در زیر زمین امتداد یافته و آب را از کوه‌ها یا سفره‌های زیرزمینی به مناطق مسکونی می‌رسانند.

زهره منتظر، راهنمای گردشگری توضیح داد که این قنات‌های زیرزمینی که برخی معتقدند بیش از ۲۰۰۰ سال پیش ایجاد شده‌اند، منبع تامین آب هستند و اجازه می‌دهند خانه‌ها خنک شود و غذا در دمای ایده‌آل نگهداری شود.

بر اساس گزارش یونسکو، تعداد قنات در ایران ۳۳۰۰۰ قنات تخمین زده می‌شود که از حدود ۵۰۰۰۰ قنات در اواسط قرن بیستم کاهش یافته است.

دولت ایران برای حفظ این میراث طولانی‌ترین و قدیمی‌ترین کانال کشور یعنی قنات زارچ را بازسازی کرده است که بیش از ۷۰ کیلومتر در استان یزد امتداد دارد.

این قنات باریک تا حدی به روی بازدیدکنندگان باز است. زهره منتظر گفت: روزی که سوخت‌های فسیلی ما تمام شود، باید به روش‌هایی برگردیم که قبلاً در یزد مؤثر بوده است.