(ویدئو) غارت میراث فرهنگی ایران در عین آسودگی؛ از ویدیوهای جعلی تا حفاری‌های غیرمجاز؛ داستان این خمره های پر از طلا چیست؟
حامد وحدتی نسب، باستان‌شناس و رئیس انجمن باستان‌شناسی ایران، با انتقاد از بی‌توجهی به فعالیت کلاهبرداران در فضای مجازی گفت: «اگر کوچک‌ترین حرفی بزنید، ظرف ۲۴ ساعت صفحه اینستاگرام شما تعطیل می‌شود، اما ما ماه‌ها و سال‌هاست فریاد می‌زنیم که این کلاهبرداران آزادانه فعالیت می‌کنند و کسی حاضر نیست اقدامی انجام دهد.»
سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، با اشاره به وجود نزدیک به یک میلیون اثر شناخته‌شده در ایران که ۴۳ هزار مورد آن ثبت شده است، وضعیت کنونی میراث فرهنگی را یک «مگا مسئله» توصیف کرد. او تأکید کرد که این چالش با صدها پایگاه، ۸۰۰ موزه و ظرفیت‌های دیگر، موضوعی ساده نیست که بتوان آن را یک‌شبه حل کرد.
احتمالاً ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید که در آن‌ها فردی خمره‌ای به‌ظاهر پلمپ‌شده را باز کرده و جواهراتی از جنس طلا بیرون می‌آورد. این همان مگا مسئله‌ای است که وزیر میراث فرهنگی به آن اشاره دارد. تعداد این ویدیوها کم نیست و همگی با هدف جلب اعتماد مخاطبان ساخته می‌شوند، اما حقیقت این است که این محتواها تقلبی هستند.
این ویدیوهای جعلی نه‌تنها فریبنده‌اند، بلکه افراد را به امید یافتن گنج و جواهرات به سوی محوطه‌های باستانی سوق می‌دهند. نتیجه این فریب‌کاری‌ها گاهی فاجعه‌بار است؛ مانند موردی که فردی به تصور وجود گنج در تپه‌ای، تونلی غیرمجاز حفر کرد و خاک روی سرش فرو ریخت. تلاش برای یافتن او همچنان ادامه دارد. از سوی دیگر، سرقت از محوطه‌های باستانی، امامزاده‌ها و بناهای تاریخی افزایش چشمگیری یافته و باستان‌شناسان در بیست و دومین گردهمایی خود نسبت به این موج جدید غارت میراث فرهنگی هشدار داده‌اند.
حامد وحدتی نسب، باستان‌شناس و رئیس انجمن باستان‌شناسی ایران، با انتقاد از بی‌توجهی به فعالیت کلاهبرداران در فضای مجازی گفت: «اگر کوچک‌ترین حرفی بزنید، ظرف ۲۴ ساعت صفحه اینستاگرام شما تعطیل می‌شود، اما ما ماه‌ها و سال‌هاست فریاد می‌زنیم که این کلاهبرداران آزادانه فعالیت می‌کنند و کسی حاضر نیست اقدامی انجام دهد.»
بر اساس گزارش‌ها، پشت این ویدیوها افرادی هستند که با نام‌های جعلی خود را متخصص کشف دفینه معرفی کرده و با تولید محتوا در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی، مردم را فریب می‌دهند. این افراد اغلب با عنوان «دکتر» ظاهر می‌شوند، اما هیچ مدرک تحصیلی معتبری ارائه نمی‌کنند و از فریب‌خوردگان مبالغ هنگفتی دریافت می‌کنند. وحدتی نسب در این باره گفت: «تفاوت این افراد با یک متخصص واقعی، مثل تفاوت دلاک حمام با فوق‌تخصص قلب است. هیچ باستان‌شناس دارای مدرک دکتری در ایران چنین کاری نمی‌کند. این‌ها جاعل عنوان‌اند و وزارت علوم باید ورود کند.»
انجمن باستان‌شناسی و وزارت میراث فرهنگی در تلاش‌اند تا با این افراد مقابله کنند و برخی از آن‌ها تحت پیگرد قانونی قرار گرفته‌اند. برای مثال، فردی با نام مستعار «استاد پوآرو» که ادعای تخصص در قیمت‌گذاری و مکان‌یابی آثار تاریخی دارد، مورد پیگرد قرار گرفته، اما ده‌ها صفحه مشابه همچنان بدون برخورد قانونی فعالیت می‌کنند. وحدتی نسب افزود: «ما موفق شدیم حکم جلب یکی از حفاران سرشناس را بگیریم که فعلاً متواری است، اما به محض بازگشت دستگیر خواهد شد. هرگونه کندوکاو بدون مجوز جرم است، اما متأسفانه این افراد آزادانه عمل می‌کنند و اراده‌ای برای توقف آن‌ها وجود ندارد.»
این تلاش‌ها بی‌هزینه نبوده است. باستان‌شناسانی که علیه این فعالیت‌ها روشنگری می‌کنند، تهدید به آسیب‌رساندن به خانواده یا افشای آدرس منزلشان شده‌اند. وحدتی نسب دراین‌باره گفت: «آن‌ها دنبال آدرس خانه‌ام هستند. من آدرس خانه و دفتر کارم را در استوری اینستاگرام گذاشتم و گفتم اگر می‌خواهند تشریف بیاورند. تهدید کردند که به زن و بچه‌ام آسیب می‌زنند، اما من نه زن دارم نه بچه. این واقعیت تلخی است که با آن روبه‌رو هستیم.»
با وجود این تهدیدها، تلاش‌های باستان‌شناسان بی‌نتیجه نبوده و برخی از این افراد در ویدیوهای اخیر خود مردم را از تخریب محوطه‌های باستانی منع کرده و به جای آن خدمات «کارشناسی» ارائه می‌دهند که احتمالاً نوعی کلاهبرداری دیگر است. با این حال، حفاران غیرمجاز همچنان آثار به‌دست‌آمده را حق خود می‌دانند و دخالت باستان‌شناسان را نمی‌پذیرند. نگرانی اصلی، تخریب گسترده محوطه‌های باستانی است که به نابودی دائمی اطلاعات تاریخی منجر می‌شود.
وزیر میراث فرهنگی نیز از تشکیل کمیته‌ای ویژه با حضور دستگاه‌های مختلف از جمله قوه قضاییه، نیروی انتظامی و نهادهای امنیتی خبر داد و گفت: «جلساتی برگزار کرده‌ایم و جلسه بعدی در راه است تا این مسئله را مدیریت کنیم. نگرانی من این است که پنج سال دیگر محوطه‌ای باقی نماند که بتوانیم اطلاعاتش را بررسی کنیم.»
به گفته کارشناسان، آنچه مردم را فریب می‌دهد، نسبت دادن نشانه‌های طبیعی به گنج‌های پنهان یا ادعای افتادن اشیای تاریخی از جیب افراد در مسیرهای قدیمی است. وحدتی نسب تأکید کرد: «چیزی به نام نشانه‌شناسی در باستان‌شناسی نداریم. از هزاران دانشجوی باستان‌شناسی بپرسید، آیا در ۱۳۶ واحد لیسانس یا ۳۶ واحد دکتری چیزی درباره نشانه‌شناسی آموخته‌اند؟»
بدتر از همه، تبلیغ گسترده دستگاه‌های گنج‌یاب در شبکه‌های اجتماعی است که آزادانه به فروش می‌رسند و فعالیت این افراد را تسهیل می‌کنند. این در حالی است که میراث فرهنگی ایران، مانند محیط زیست، با شتابی چندبرابر در حال تخریب است و به گفته کارشناسان، متولیان هنوز به مبارزه جدی با سرکردگان این جریان ورود نکرده‌اند.
منبع: عصر ایران
