پارکهای جیبی؛ راه حلی برای تحمل زندگی در شهرهای شلوغ
پارکهای جیبی همگی به فضاهای سبز کوچکی اشاره دارد که اغلب در مناطقی از شهرها با بیشترین تراکم سازه‌ای احداث می‌شود، با این حال این مکان‌های پایدار به سه گروه پارکهای فعال، پارکهای غیرفعال و پارکهای انگیزشی تقسیم می‌شود.
جمعیت شهرهای جهان همواره در حال افزایش است و همین امر، عرصه را برای توسعه فضاهای سبز در محیط‌های بتنی محدود کرده است. به‌تازگی مدیران برای حل این مشکل، به احداث پارکهای جیبی در فضاهای بتنی و آسفالتی شهرها روی آورده‌اند.
چشم‌اندازهای شهری امروز بسیار متفاوت با گذشته و اغلب پوشیده در فضاهای بتنی و آسفالتی کسل‌کننده است که گذراندن اوقات فراغت را برای مردم با مشکل مواجه کرده است. در واقع نمای کلی شهرهای امروز، به‌ویژه کلانشهرهای پرجمعیت را آسمان‌خراش‌هایی فرا گرفته که دوش‌به‌دوش هم قد علم کرده و کمترین فضا را برای توسعه مکان‌هایی با هدف دعوت مردم به استراحت به جا گذاشته است.
با این حال مدیران در بسیاری از شهرهای جهان کوشیده‌اند در همین فضاهای زمخت، پارک‌هایی کوچک و سبز به‌وجود بیاورند تا نه‌تنها مردم را از شلوغی‌های شهر در محیطی دنج گرد هم بیاورند، بلکه قابلیت تنفس هوای پاک را در میان فضاهای سراسر آلوده شهرها امکان‌پذیر کنند. این افراد به تدریج در حال ایجاد بیشترین پارکهای سبز در کمترین فضای موجود شهری هستند و حتی از پشت‌بام‌ها و دیوارهای سازه‌های بزرگ نیز برای این منظور بهره می‌گیرند تا در نهایت، شهرهایی زیست‌پذیرتر نسبت به چند دهه گذشته به وجود بیاورند.
انواع پارکهای جیبی
اگرچه پارکهای جیبی همگی به فضاهای سبز کوچکی اشاره دارد که اغلب در مناطقی از شهرها با بیشترین تراکم سازه‌ای احداث می‌شود، با این حال این مکان‌های پایدار به سه گروه پارکهای فعال، پارکهای غیرفعال و پارکهای انگیزشی تقسیم می‌شود.
پارکهای جیبی فعال به پارکهای اجتماعی نسبتاً کوچکی اشاره دارد که در آن‌ها، زمینه لازم برای انجام فعالیت‌های جسمی توسط کاربران فراهم آورده است. در واقع عنوانی که برای این پارک‌ها انتخاب شده، بر اساس کاربری‌های آن‌ها بوده است و به همین دلیل، وجود تجهیزات بازی و ورزشی نظیر زمین‌های بسکتبال و والیبال در چنین فضاهایی به وفور به چشم می‌خورد.
در پارکهای جیبی غیرفعال، تمرکز خاصی بر کاربری فضا توسط شهروندان نشده است و به همین دلیل، چنین فضاهایی اغلب پوشش‌هایی گیاهی را در مکانی بسیار کوچک فرا گرفته است. در واقع پارکهای جیبی غیرفعال فضاهایی کوچک با پوشش‌های سبز را در کنار نیمکت‌هایی برای نشستن در بر گرفته است که در آن‌ها غیر از پیاده‌روی، قابلیت انجام سایر فعالیت‌های جسمی برای کاربران فراهم نیامده است.
پارک پیلی در میدتاون منهتن، شهر نیویورک، در سال ۱۹۶۷ به عنوان یکی از اولین پارکهای جیبی و فضاهای عمومی خصوصی در ایالات متحده افتتاح شد. البته ایده کلی پارکهای پاکتی پس از جنگ جهانی دوم و برای غلبه بر فضای روحی افسرده در آن زمان اجرا شد تا مردم بتوانند با پیاده‌روی کوتاه‌مدت به مکانی بانشاط دسترسی داشته باشند. اکنون شهرهای مسکو، سنگاپور، سیدنی، وین و شنژن به عنوان شهرهایی شناخته می‌شوند که بیشترین پارکهای پاکتی و فضاهای سبز مینیاتوری را در بر دارند.
پارکهای انگیزشی
پارکهای انگیزشی که ظاهری متفاوت با پارکهای دیگر دارد، نسبت به دو دسته قبل، فضاهایی بسیار کوچک را در بر می‌گیرد و جایی برای حضور شهروندان در خود ندارد. در واقع چنین فضاهایی، پوشش‌های گیاهی بسیار کوچکی را در محیط‌هایی بسیار پرتردد شامل می‌شود، که تماشای اتفاقی آن‌ها می‌تواند انگیزه شهروندان را به ایجاد فضاهای سبز کوچک در محوطه‌های باز، پشت‌بام‌ها و حتی دیوارهای عمودی منازل خود افزایش دهد. لیوژو در چین با داشتن بیش از ۴۰ هزار درخت، دیوارهای سبز و یک میلیون گیاه که هر ساختمان شهر را پوشانده است، با عنوان شهری در دل طبیعت شناخته می‌شود.
سیر تکاملی پارکهای جیبی
امروزه وجود فضاهای سبز بزرگ به واسطه توسعه شهری با هدف افزایش سازگاری با رشد جمعیت، نسبت به گذشته از اهمیت کمتری در میان مدیران و شهرنشینان برخوردار شده است و در عوض، برنامه‌ریزان در تلاش هستند پارک‌هایی پایدار و کوچک را به تعداد بیشتر و در فاصله‌های نزدیک‌تر به یکدیگر ایجاد کنند تا امکان حضور مردم را در چنین فضاهایی برای بهره‌گیری بهینه از مزایای آن‌ها فراهم بیاورند. پارکهای جیبی به علت کاربری ویژه خود برای مردم همه روزه از محبوبیت بیشتری در میان معماران برخوردار می‌شود و جالب این‌که همه روزه سیر تکاملی خود را در جهت ایجاد فضاهای سبز سازگار با نیازهای شهروندان سپری می‌کند.
اگرچه مدیران اغلب به توسعه پارکهای جیبی در مناطق پرازدحام و با کمترین دسترسی به فضاهای سبز شهری گرایش بیشتری دارند، با این حال محبوبیت چنین فضاهایی در میان شهروندان همواره در حال افزایش است و همین امر حتی صاحبان مراکز تجاری، کافه‌ها و رستوران‌ها را به ایجاد فضاهای سبز کوچکی در مقابل محل کسب و کار خود سوق داده و همین امر، به واسطه جذب مردم به حضور در پارکهای کوچک، اقتصاد این کسب و کارها را رونق بخشیده است.
واقعیت جالبی که در مورد پارکهای جیبی وجود دارد این است که چنین فضاهایی در زمان ظهور خود در شهرها اغلب در مکان‌های بدون استفاده شهری اتفاق می‌افتاد و همین امر، نشاط را برای مناطق میزبان خود به ارمغان می‌آورد، ضمن این‌که به کاهش نرخ وقوع جرم در آن‌ها منجر می‌شد. امروزه بسیاری از مدیران حتی از کمترین فضای موجود بین دو ساختمان نیز برای توسعه پارکهای جیبی بهره می‌گیرند که این اقدام به افزایش شور شهروندی و قابلیت برقراری ارتباطات اجتماعی میان ساکنان منطقه میزبان منجر می‌شود که چنان‌چه در چنین فضاهایی زمینه برای بازی کودکان نیز فراهم بیاید، کاربری فضاها برای مردم دوچندان نیز خواهد شد.
ویژگی‌های یک پارک جیبی موفق
طراحی یک پارک جیبی زمانی موفقیت‌آمیز خواهد بود که با توجه به فضای موجود، بیشترین نیاز ساکنان اطراف را برآورده کند. گاهی مدیران به دلیل کمبود فضا، تنها از دیوار یک مجتمع بلند برای کاشت گیاهان بهره می‌گیرند، با این حال از طریق ایجاد سایه برای فضاهای داخلی سازه، مصرف انرژی شهری را برای خنک‌سازی آن به حداقل می‌رسانند، ضمن این‌که چشم‌اندازهایی سبز و زیبا را برای مجتمع و حتی منطقه به وجود می‌آورند. از سوی دیگر، معماران ممکن است از کمترین فضای موجود اطراف سازه‌ها برای نصب تجهیزات بازی کودکان بهره بگیرند و از این طریق، نه تنها کودکان بلکه والدین آن‌ها را گرد هم بیاورند و شور منطقه را افزایش دهند.
پارک سوهو (Soho) در لندن یکی از موفق‌ترین پارکهای جیبی جهان به‌شمار می‌رود که دسترسی به آن از تمام نقاط پارک فراهم آمده است. وجود میزهای تنیس متعدد در این فضای عمومی، زمینه را برای گرد هم آمدن بزرگسالان هنگام غروب فراهم آورده و این در حالی است که برآمدگی‌های سراسر پارک با ارتفاعات متفاوت، حضور پرشور کودکان را همراه با والدین خود برای بالا و پایین رفتن از این تپه‌های زیبا لذت‌بخش کرده است.
منبع: همشهری آنلاین
