خرید جنگنده یوروفایتر، تلاش ترکیه برای حفظ برتری هوایی در منطقه

در نمایشگاه بین‌المللی صنایع دفاعی IDEF 2025 که در تاریخ ۲۳ ژوئیه در استانبول برگزار شد، وزیر دفاع ترکیه، یاشار گولر، و وزیر دفاع بریتانیا، جان هیلی، تفاهم‌نامه‌ای برای خرید جنگنده‌های یوروفایتر توسط ترکیه امضا کردند که نقطه عطف مهمی در روند تأمین جنگنده‌های میان‌مدت ترکیه محسوب می‌شود.

موضوع خرید جنگنده‌های میان رده پس از خروج ترکیه از برنامه F-35 Joint Strike Fighter (JSF) در سال ۲۰۱۹ و تا زمانی که جنگنده بومی ملی (MMU) «کآن» وارد خدمت شود، برای حفظ توانمندی و بازدارندگی هوایی ترکیه اهمیت زیادی پیدا کرده است. در این چارچوب، علاوه بر برنامه خرید ۴۰ فروند F-16V از آمریکا و ارتقاء ۷۹ فروند F-16 موجود به سطح F-16V، پروژه‌ای تحت عنوان «آزاد» برای تجهیز F-16ها به سامانه‌های مأموریتی نسل جدید بومی نیز در جریان است.

با توجه به این‌که MMU کآن در دهه ۲۰۳۰ به بلوغ عملیاتی کامل خواهد رسید و برای ورود به خدمت در تعداد کافی نیازمند زمان است، خرید و به‌روزرسانی جنگنده‌های موجود ضرورت دارد. این فعالیت‌ها برای حفظ کارآمدی و بازدارندگی نیروی هوایی ترکیه، به ویژه در شرایط پیچیده منطقه‌ای و رقابت‌های فناوری، حیاتی هستند و در این میان، جنگنده یوروفایتر نقش مهمی ایفا می‌کند.

تاریخچه پروژه یوروفایتر

جنگنده یوروفایتر پروژه‌ای چندملیتی بود که در اواخر جنگ سرد و برای تأمین نیازهای مشترک هواپیماهای جنگنده کشورهای اروپایی آغاز شد. در سال ۱۹۸۳، بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا نیازهای مشترک خود را اعلام کردند و در ۱۹۸۸ پروژه یوروفایتر رسماً آغاز شد. فرانسه که ابتدا در پروژه حضور داشت، در ۱۹۸۵ جدا شد و پروژه مستقلی به نام رافائل را توسعه داد.

اولین پرواز نمونه اولیه در سال ۱۹۹۴ انجام و تولید انبوه از ۱۹۹۸ آغاز شد. اولین جنگنده‌ها در ۲۰۰۳ به نیروی هوایی آلمان تحویل داده شدند و سپس کشورهای ایتالیا، اسپانیا، اتریش و عربستان سعودی نیز این هواپیما را به خدمت گرفتند. تا سال ۲۰۲۴ بیش از ۶۰۰ فروند یوروفایتر به خدمت گرفته شده‌اند.

سابقه ترکیه و یوروفایتر

ترکیه در دهه های گذشته چندین بار داوطلب خرید یوروفایتر قرار گرفته است. در اواسط دهه ۱۹۸۰، هنگامی که خرید ۴۰ فروند تورنادو از بریتانیا مطرح بود، پیشنهاد شد ترکیه به پروژه یوروفایتر به طور مساوی بپیوندد. سپس در اوایل دهه ۲۰۰۰ و حدود ۲۰۱۰، بار دیگر پیشنهاد خرید این جنگنده‌ها با مشارکت صنعتی به ترکیه ارائه شد اما به دلایل مختلف این خرید عملی نشد.

ویژگی‌های جنگنده یوروفایتر

یوروفایتر، جنگنده‌ای چندمنظوره با طراحی بال دلتا است. این هواپیما به دلیل طراحی آئرودینامیکی پیشرفته و سیستم کنترل پرواز، قابلیت مانور بالا و توانایی پرواز با سرعت مافوق صوت بدون استفاده از پس‌سوز (supercruise) را دارد. این جنگنده در مدل‌های تک‌سرنشین و دو سرنشین تولید شده و می‌تواند مأموریت‌های هوا به هوا و هوا به زمین را انجام دهد.

سامانه‌های مأموریتی این جنگنده شامل رادار AESA مدل Captor-E، سیستم دفاعی DASS، کامپیوترهای پیشرفته، لینک داده Link 16 و حسگرهای الکترواپتیکی است. سیستم‌های دفاعی آن شامل جنگ الکترونیک، توزیع کننده‌های فلیر و چاف و گیرنده‌های هشدار رادار می‌باشد.

یوروفایتر توان حمل انواع تسلیحات شامل موشک‌های هوا به هوا مانند Meteor، AIM-120 AMRAAM، IRIS-T و ASRAAM، مهمات هدایت‌شونده هوا به زمین مانند Brimstone، Storm Shadow، Paveway و موشک کروز Taurus را دارد و همچنین مجهز به توپ ۲۷ میلی‌متری Mauser BK-27 است.

این هواپیما از دو موتور توربوفن EJ200 ساخت کنسرسیوم یوروجت بهره می‌برد که هر کشور شریک مسئول بخش‌هایی از تولید موتور است.

نسخه‌های تولیدی و به‌روزرسانی‌ها

یوروفایتر در چند مرحله به نام Tranche تولید شده است. Tranche 1 توانایی اولیه برتری هوایی را فراهم می‌کند، Tranche 2 به توان محدود هوا به زمین افزوده شده و Tranche 3A شامل قابلیت‌های چندمنظوره و کامپیوترهای پیشرفته‌تر و ادغام تسلیحات بیشتر است و نسخه‌های Tranche 4 و 5 قرار است بهبودهای بزرگی در رادار AESA، سیستم‌های دیجیتال و جنگ الکترونیک داشته باشند.

یوروفایتر و نیروی هوایی ترکیه

نیروی هوایی ترکیه در حال حاضر دارای حدود ۲۴۰ فروند F-16C/D و ۲۵ فروند F-4E/2020 فعال است. جنگنده‌های F-4E که از دهه ۲۰۰۰ مدرن شده‌اند، به پایان عمر مفید خود نزدیک شده‌اند و F-16ها نیز با چالش رقابت با نسل جدید هواپیماهای کشورهای منطقه مواجهند. به عنوان مثال، یونان با خرید رافائل از فرانسه و ارتقاء F-16های خود، اسرائیل با تحویل F-35I و ارتقاء ناوگان F-15، توان هوایی خود را ارتقا داده‌اند.

تحولات منطقه نشان می‌دهد که ضعف در قدرت هوایی تقریبا معادل نداشتن آن است. قدرت هوایی شامل تمامی ابزار، نیرو، فناوری و روش‌هایی است که به کنترل فضای هوایی و جلوگیری از استفاده دشمن از آن کمک می‌کند. در این میان، جنگنده‌های پیشرفته، سامانه‌های پدافند هوایی، هواپیماهای هشدار زودهنگام و تانکرهای سوخت‌رسان بخش‌های حیاتی قدرت هوایی هستند.

برنامه‌های بومی و نقش یوروفایتر

ترکیه در حال توسعه برنامه‌های ملی ساخت جنگنده‌های سرنشین‌دار (MMU کآن)، هواپیماهای بدون سرنشین تهاجمی (آنکا ۳) و جنگنده‌های بدون سرنشین چندمنظوره (کیزیل الما) است و از هواپیماهای بدون سرنشین مسلح خود نیز به صورت گسترده استفاده می‌کند. انتظار می‌رود با ورود کیزیل الما به خدمت، ترکیه یکی از نخستین کشورهای جهان باشد که از ترکیب جنگنده‌های سرنشین‌دار و بدون سرنشین بهره می‌برد.

با این حال، تا زمانی که پروژه MMU کآن به بلوغ کامل برسد، خرید یوروفایتر به عنوان راهکاری موقت برای حفظ توان بازدارندگی و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای اهمیت حیاتی دارد.

منبع: عصر ترکیه