عراق چگونه از بحران عبور می‌کند؟

هادی العامری، رهبر ائتلاف فتح در عراق گفت: «نظام پارلمانی در عراق با شکست مواجه شده و دیگر کارآیی ندارد. این کشور نیازمند سیستم جدیدی است.» عامری با اشاره به تظاهرات اخیر در عراق گفت که درخواست‌های معترضان را می‌توان با بازطراحی سیاست‌ها پاسخ گفت.

خبرگزاری «ام‌بی‌سی نیوز» در گزارش اول نوامبر به نقل از عامری، رهبر سپاه بدر نوشت: «نظام پارلمانی در عراق دچار شکست شده و دیگر مفید نیست. نظام سیاسی باید اصلاح شود. همزمان با بازطراحی سیاست‌ها، تغییرات بنیادینی باید در قانون‌اساسی صورت بگیرد.» این خبرگزاری همچنین به نقل از کارشناسان امور عراق می‌افزاید، اظهارنظر عامری نشان‌دهنده میل او به «جایگزین کردن نظام ریاستی به‌جای نظام پارلمانی است».

این سخنان درحالی ایراد می‌شود که ده‌ها هزار معترض عراقی با حمایت برخی مقام‌های مذهبی شیعی و رئیس‌جمهور کشور در بزرگ‌ترین تظاهرات ضددولتی، روز جمعه در پایتخت عراق جمع شدند. «آلیسا جی. روبین» در گزارش اول نوامبر در نیویورک‌تایمز نوشت نیرو‌ها و جناح‌های سیاسی در کنار مقام‌های کشوری تقلای زیادی می‌کنند تا از شدت بحران در عراق بکاهند.

درحالی‌که نهاد‌های مذهبی به‌ویژه مرجعیت عالی عراق روز جمعه اعلام کردند که خواسته‌های معترضان باید محترم شمرده شود، معترضان هم بر خواسته‌های خود پافشاری ورزیده و خواستار پایان دادن به فساد و تغییر در کادر رهبری هستند.

ایهام کامل، مسوول بخش خاورمیانه و آفریقای شمالی در گروه اوراسیا می‌گوید: «اعتراضات در عراق در درجه نخست به سیاست‌های محلی و سیاستمداران فاسد مربوط است که نتوانسته‌اند کاری برای مردم بکنند.» به گفته این تحلیلگر، مردم عراق از ناتوانی سیاستمداران‌شان خشمگین هستند.

علی العراقی، یکی از معترضان که ۳۵ سال دارد و اهل نصیریه واقع در جنوب عراق است و شاهد درگیری‌های خونین میان نیرو‌های امنیتی و معترضان بوده، می‌گوید: «تمامی احزاب و فراکسیون‌ها فاسدند.» شامگاه سه‌شنبه ۲۹ اکتبر نیز مردانی که لباس سیاه بر تن داشتند و چهره‌شان را پوشانده بودند به سمت معترضان در کربلا آتش گشودند.

دست‌کم ۱۸ نفر به قتل رسیدند و صد‌ها نفر زخمی شدند. تحلیلگران معتقدند این حمله می‌تواند به نقطه عطفی در اعتراضات عراق تبدیل شود.

گزارشگر نیویورک تایمز می‌افزاید در پشت پرده هم نیرو‌های امنیتی و مقام‌های کشوری درحال بحث و چانه‌زنی هستند تا چگونه از شدت اعتراضات بکاهند. برخی برخورد بیشتر را تجویز کرده‌اند و برخی خواستار خویشتنداری و تن دادن به اصلاح شده‌اند. پارلمان و مقام‌های دولتی درحال بحث در مورد راه‌هایی برای برآورده ساختن برخی از خواسته‌های معترضان هستند و این درحالی است که برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، خود را در کنار معترضان قرار داده است.

برهم صالح معتقد است: «وضع موجود پایدار نیست. ما نیازمند تغییرات بزرگ هستیم.» این مقام عراقی افزود: «هیچ راه‌حل امنیتی وجود ندارد. ما سرکوب و استفاده از زور و خشونت را نفی می‌کنیم. راه‌حل در اصلاح است.»

صالح پیشنهاد کرده که نظام انتخاباتی فعلی کنار زده شود؛ نظامی که در آن رای‌دهندگان آرای خود را به فهرستی از نامزد‌های متعلق به یک حزب سیاسی خاص می‌دهند. در عوض، براساس طرح او، مردم به نمایندگان هر ناحیه رای می‌دهند.

اقدامی که باعث می‌شود اعضای پارلمان به حوزه‌های انتخابیه‌شان پاسخگوتر شوند و نفوذ احزاب سیاسی وفادار به این یا آن را کاهش دهد. رئیس‌جمهور عراق افزود، عادل عبدالمهدی استعفا خواهد داد، اما تنها زمانی که جایگزینی مناسب برای او پیدا شود تا کشور دچار خلأ قدرت نشود.

گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌نویسد تکرار بحث استعفای عبدالمهدی از سوی صالح ظاهرا با هدف همراهی با درخواست معترضان انجام می‌گیرد تا نشان دهد دولت هم در تصمیم خود جدی است. با این حال، قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم هر یک به فراخور حال خود مواضعی اتخاذ کرده‌اند.