(تصاویر) از فنچ ۱۰۰ هزار تومانی تا طوطی ۱۰۰ میلیون تومانی در بازار پرندگان خلیج فارس

در گوشه ای از محله خلیج یا اصطلاحا «شماره دو» در منطقه ۱۸ تهران، چند سالی است که بازاری راه‌اندازی شده که در آن انواع پرندگان زینتی از فنچ و قناری و مرغ عشق گرفته تا طوطی‌های سخنگوی چند ده میلیونی به فروش می‌رسد؛ بازاری که با وجود همه جذابیت‌های آن، حواشی گوناگونی هم دارد که در این گزارش به آن پرداخته‌ایم.

صدای ممتد پرندگان اولین مواجهه هر کسی است که پایش را به «بازار پرندگان زینتی خلیج فارس» می‌گذارد؛ صدایی که حتی از فاصله چند متری بیرون ساختمان اصلی این بازار و زمانی که هنوز وارد ساختمان نشده‌ایم، بلندتر از هر صدای دیگری به گوشمان می‌رسد و تا وقتی که از محوطه بازار خارج شویم، یک لحظه هم این صدا قطع نمی‌شود.

اینجا صدها پرنده هم‌زمان با یکدیگر مشغول خواندن آواز هستند و این مساله در کنار تنوع رنگ و نژاد پرندگانی که در این بازار به فروش می‌رسند، زیبایی‌های آن را دوچندان می‌کند، اگرچه مشتری‌ها برای این که صدای خود را به مغازه‌دارها برسانند، حتما ناچارند که فریاد بزنند. 

روزی که به بازار پرندگان خلیج فارس رفتیم، اواسط هفته و یک روز خلوت بازار بود؛ روزی خلوت با کلی سر و صدا. اما مغازه‌دارها می‌گویند در روزهای پنجشنبه، جمعه و ایام تعطیل که بازار خلیج فارس حسابی شلوغ می‌شود، دیگر نه صدا به صدا می‌رسد و نه جای سوزن انداختن باقی می‌ماند.

اتفاقا به خاطر فعالیت بیشتر بازار خلیج فارس در روزهای جمعه است که برخی شهروندان این محل را با عنوان جمعه‌بازار پرندگان می‌شناسند، ولی باید توجه داشت که این بازار همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا حداقل ۸ شب باز است و در آن می‌توان از پرنده‌های زینتی گرفته تا قفس، قلاده، غذا، مکمل، مواد شوینده و سایر لوازم نگهداری از پرنده، سگ، گربه و دیگر حیوانات خانگی را تهیه کرد. 

بازار پرندگان زینتی خلیج فارس که در مسیر شرق به غرب بزرگراه آزادگان، بعد از بلوار ابوسعید قرار گرفته، از سال ۸۹ راه‌اندازی شده است و پیش از آن، «کوچه‌مرغی‌ها» در خیابان مولوی معروفترین محل عرضه پرندگان زینتی در تهران بود.

در سال‌های اخیر نیز تعداد زیادی از پرنده‌فروش‌های مولوی به این بازار آمده‌اند، اما کمابیش فعالیت فروشندگان پرنده و دیگر حیوانات در آن کوچه معروف همچنان ادامه دارد. ضمن این که در حال حاضر محل دیگری هم در خیابان خاوران بورس فروش پرندگان است، اما اخیرا شهرداری تهران، احداث فاز دوم بازار خلیج فارس را در کنار ساختمان کنونی آن آغاز کرده است و قصد دارد تمام پرنده‌فروش‌های پایتخت را که هنوز به این نیامده‌اند، به صورت متمرکز در این بازار مستقر کند. 

در این میان با وجود این که برخی فروشندگان پرنده در بازار خلیج فارس می‌گویند که تابستان‌ها معمولا کاسبی در این بازار زیاد خوب نیست، اما به نظر می‌رسد در همین فصل تابستان نیز بخصوص در روزهای تعطیل، بازار فروش انواع حیوانات از پرنده گرفته تا سگ و گربه حسابی داغ است.

البته خرید و فروش این حیوانات نه به صورت رسمی و در داخل ساختمان بازار خلیج فارس، بلکه به صورت غیررسمی و به نوعی در قالب دستفروشی در روزهای جمعه در بیرون بازار پرندگان یعنی در کنار خیابان منتهی به این بازار و حاشیه بزرگراه آزادگان انجام می‌شود.

به همین دلیل است که حاشیه بازار پرندگان خلیج فارس که بعضا گزارشاتی درباره خرید و فروش گونه‌های غیرمجاز حیات وحش نیز در‌ آن منتشر شده، به عنوان اصلی‌ترین محل خرید و فروش انواع گونه‌های جانوری در تهران شناخته است. 

پرندگان قفسی ارزان‌قیمت؛ از فنچ تا عروس هلندی

در بازار خلیج فارس مانند سایر مراکز عرضه پرندگان زینتی، قیمت انواع پرندگان برحسب نوع گونه، نژاد، رنگ، زیبایی و حتی شکل منقار آنها تعیین می‌شود؛ به نحوی که گونه‌های منقارکج مثل طوطی قیمت بالاتری از گونه‌های منقارصاف مثل قناری دارند. البته سخنگو بودن طوطی‌ها و نژاد خاص آنها هم تاثیر زیادی در گران‌تر بودن نسبت به مرغ عشق، مرغ مینا، عروس هلندی و پرندگان زینتی مشابه دارد. 

ارزان‌ترین پرنده این بازار، فنچ است که یک فرد از آن بسته به نژاد، از ۱۲۰ هزار تومان تا حدود ۵۰۰ هزار تومان قیمت دارد. بعد از فنچ هم شاید بتوان قناری را ارزان‌ترین پرنده بازار خلیج فارس به حساب آورد که حداقل قیمت آن حدود ۴۰۰ هزار تومان است، اما بسته به زیبایی و نژادی که دارد، قیمت آن تا حدود ۸۰۰ هزار تومان هم بالا می‌رود.

مرغ مینا و عروس هلندی هم جزو پرندگان نسبتا ارزان‌قیمت بازار خلیج فارس محسوب می‌شوند که نرخ هر فرد از آنها از ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و به چند میلیون تومان هم می‌رسد. 

از میان تمام افرادی که به هر دلیل دوست دارند در منزل یا محل کار خود پرنده‌ای را در قفس نگهداری کنند، طبیعتا مشتریان پرندگان زینتی ارزان‌قیمت قشر کم‌درآمدتر جامعه هستند. جوجه‌کشی از این پرنده‌ها نیز چندان سخت نیست و از مردم عادی گرفته تا کسانی که به صورت تخصصی مشغول این کار هستند، به‌راحتی از گونه‌هایی مثل فنچ، قناری، مرغ مینا، مرغ عشق و ... جوجه‌کشی می‌کنند و بسته به نوع گونه، نژاد و سایر ویژگی‌های یک پرنده، جوجه‌های را از ۱۰۰ هزار تومان تا بیش از یک میلیون تومان به مغازه‌دارهای همین بازار خلیج فارس یا دیگر مراکز عرضه پرندگان زینتی می‌فروشند. 

طوطی‌های سخنگو که در گونه‌های مختلفی از کاسکو گرفته تا ماکائو و ... دسته‌بندی می شوند، گران‌ترین پرندگان بازار خلیج فارس به حساب می‌آیند که قیمت هر فرد از آنها از حداقل ۶۰ میلیون تومان شروع می‌شود و معمولا تا حدود ۸۰ میلیون تومان نرخ‌گذاری می‌شوند. البته برخی طوطی‌ها که نژادهای کمیاب‌تری دارند، از قیمت‌های بالاتری هم برخوردارند و نرخ آنها به بیش از ۱۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. 

وقتی از یکی از فروشندگان طوطی‌های سخنگو در بازار پرندگان خلیج فارس پرسیدیم که آیا فقط افراد ثروتمند مشتری این‌گونه پرندگان گران‌قیمت هستند، پاسخ داد «هرکسی این پرنده‌ها را دوست دارد، برایش فرقی نمی‌کند که چقدر باید برای خرید یا نگهداری از آنها پول بدهد.» 

به گفته این مغازه‌دار، همین پرنده‌های خاص مانند پرندگان زینتی ارزان قیمت‌تر، با وجود این که نژادهایی از آمریکای جنوبی و حتی اقیانوسیه دارند، اما در همین ایران خودمان  تولید می‌شوند؛ یعنی نژادهای آنها از گذشته وارد کشور شده و سال‌هاست که عده‌ای به صورت تخصصی، مشغول جفت انداختن این پرندگان هستند و از این طریق با پرنده‌فروش‌های تهران یا دیگر شهرهای کشور همکاری می‌کنند. البته به دلیل شرایط خاص نگهداری از این طوطی‌ها، جوجه‌کشی از آنها نسبت به سایر پرندگان زینتی دشوارتر است. 

از اسباب‌بازی سگ تا شامپوی گربه در بازار پرندگان! 

با وجود این که در داخل بازار پرندگان خلیج فارس، گونه دیگری غیر از پرندگان زینتی فروخته نمی‌شود، اما لوازم مورد نیاز سایر حیوانات خانگی نیز در این بازار به فروش می‌رسد؛ از قلاده‌های مخصوص سگ گرفته تا شامپوها، غذاها، مکمل‌ها و اسباب‌بازی‌های سگ، گربه و دیگر حیوانات خانگی. به صورت کلی می‌توان گفت در این بازار، انواع مواد غذایی و بهداشتی و همه تجهیزات مورد نیاز برای پرورش انواع پرندگان زینتی و دیگر گونه‌های جانوری که معمولا در منزل نگهداری می‌شوند، موجود است. 

نکته جالب توجه این که براساس ادعای مغازه‌داران بازار خلیج فارس، تقریبا همه این وسایل در ایران تولید می‌شود و همین حالا کارخانجات مختلفی در سطح کشور در زمینه تولید غذاها، مکمل‌ها، شوینده‌ها و حتی قلاده‌ها و اسباب‌بازی‌های مورد نیاز سگ و گربه و تجهیزات مشابه مورد نیاز برای نگهداری از پرندگان زینتی مشغول به فعالیت هستند و تولیدات خود را به بازار خلیج فارس و مراکز مشابه در شهرهای مختلف عرضه می‌کنند. 

در این میان تعداد دیگری از مغازه‌دارهای بازار پرندگان خلیج فارس نیز به طور تخصصی قفس می‌فروشند؛ از قفس‌های چوبی که شبیه لانه‌های درختی پرندگان ساخته شده است تا قفس‌های ساده فلزی و پلاستیکی.

البته در برخی از این مغازه‌ها، علاوه بر قفس، وسایل مورد نیاز برای حمل و جابه‌جایی سگ و گربه نیز فروخته می‌شود که این وسایل هم اغلب از پلاستیک‌های مقاوم ساخته شده‌اند و شکلی شبیه قفس‌های پرندگان اما در ابعادی متفاوت دارند. 

قفس‌های موجود در بازار خلیج فارس بسته به جنس، اندازه و شکل، قیمت‌های متفاوتی دارند؛ به نحوی که نرخ آنها از ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و به بیش از یک میلیون تومان هم می‌رسد.

یکی از مغازه‌داران تاکید دارد که کارگاه‌های موجود در ایران قابلیت تولید تمام انواع قفس را دارند و به همین دلیل، اغلب قفس‌هایی که در بازار خلیج فارس یافت می‌شود، ایرانی هستند. این مغازه دار می‌گوید تا هفت هشت سال پیش، بیشتر قفس‌های پرندگان از چین وارد می‌شد، اما چند سالی است که کارگاه های زیادی در ایران به تولید قفس‌های پلاستیکی، فلزی و چوبی مشغول شده‌اند. 

هزینه خورد و خوراک طوطی‌های سخنگو، ماهانه بالای یک میلیون تومان است

هر که بامش بیش، برفش بیشتر؛ این ضرب‌المثل در موضوع هزینه‌های تغذیه و نگهداری از پرندگان زینتی هم صدق می‌کند، به نحوی که بسته به نوع پرنده و غذای مورد نیاز او، قیمت دانه‌ها، تخمه‌ها و سایر مواد غذایی و مکمل‌های مورد نیاز آنها از کیلویی ۱۵ هزار تومان شروع می‌شود و حتی به بیش از ۲۰۰ هزار تومان در هر کیلو هم می‌رسد و طبیعتا هرچقدر هم که یک پرنده گران‌تر باشد، غذاهای مورد نیاز آن هم بیشتر خرج برمی‌دارد. 

یکی از صاحبان مغازه در بازار خلیج فارس که به صورت تخصصی، غذا و مکمل پرندگان و دیگر حیوانات خانگی را می‌فروشد، می‌گوید کسی که مثلا یک قناری یا عروس هلندی را نگهداری می‌کند، ماهانه باید حدود ۱۰۰ تا ۱۳۰ هزار تومان برای پرنده‌اش هزینه کند، اما هزینه خورد و خوراک طوطی‌های سخنگو از ماهانه یک میلیون تومان هم بیشتر می‌شود.

البته باید توجه داشت که پرندگان گران‌قیمت، علاوه بر غذاهای عادی، به غذاهای تقویتی نیز احتیاج دارند و مکمل‌های آنها معمولا به صورت بسته‌بندی ارائه می‌شود و در آنها از موادی نظیر ارزن، میوه‌های خشک، مغزهایی مثل بادام زمینی و برخی مواد پروتئینی استفاده شده است. 

نگهداری از طوطی‌های سخنگو و دیگر پرندگان گران‌قیمت، نه‌تنها به صرف هزینه بالاتری برای خورد و خوراک احتیاج دارد، بلکه این پرندگان به رسیدگی‌های درمانی بیشتری نیز نسبت به پرندگان ارزان‌تر نیاز دارند؛ به نحوی که کم پیش می‌آید که صاحب یک فنچ یا قناری آن را برای رسیدگی درمانی نزد دامپزشک ببرد، اما طوطی‌ها مثل سگ‌ها و گربه‌های خانگی حتما به مراقبت‌های بهداشتی و رسیدگی‌های دامپزشکی نیاز دارند که این مساله نیز بخشی از هزینه‌های نگهداری از آنها را تشکیل می‌دهد. 

تولید غذا، مکمل و شوینده پرنده و دیگر حیوانات خانگی در ایران 

در بازار خلیج فارس غذاهای عادی پرندگان زینتی معمولا به صورت فله و مواد غذایی تقویتی یا همان مکمل‌ها عمدتا به صورت بسته‌بندی عرضه می‌شود. در این میان با وجود این که روی جلد مکمل‌های بسته‌بندی‌شده هم از اسامی فارسی و هم از عبارات انگلیسی استفاده شده است، ولی مغازه‌داری که این غذاهای تقویتی را می‌فروشد، تاکید دارد که همه این‌ها در ایران تولید می‌شوند.

او توضیح می‌دهد که تا چند سال پیش، غذاهای تقویتی بسته‌بندی‌شده از بلژیک یا دیگر کشورهای اروپایی وارد ایران می‌شد، اما در سال‌های اخیر کارخانجات و کارگاه‌های زیادی در این زمینه فعال شده‌اند و در حال حاضر عمده غذاها و تقویتی‌هایی مورد نیاز پرندگان زینتی و حتی دیگر حیوانات خانگی نظیر سگ و گربه، ایرانی است. 

این فروشنده که چنین ادعایی داشت، خودش مالک یک برند تولید قفس و مواد غذایی پرندگان بود، اما وقتی چند مغازه مشابه دیگر در بازار خلیج فارس را هم بررسی کردیم، متوجه شدیم که ظاهرا این فرد پربیراه نمی‌گوید.

به عبارت دیگر، چند سالی است که تعدادی کارخانه و کارگاه داخلی در زمینه تولید قفس، غذا، مکمل، شامپو، مواد شوینده، اسباب‌بازی و سایر تجهیزات مورد نیاز برای پرورش سگ، گربه، پرندگان زینتی و سایر حیوانات خانگی فعال شده و حتی به اشتغالزایی در این زمینه نیز پرداخته‌اند.

البته با توجه به محدودیت‌هایی که در کشورمان در خصوص تولید مثل، خرید و فروش و نگهداری از حیوانات خانگی وجود دارد، لزوم ساماندهی بیشتر نحوه تولید و عرضه مواد غذایی و لوازم این حیوانات توسط وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی کشور احساس می‌شود. 

اعتراض محیط‌زیست نسبت به فروش گونه‌های غیرمجاز و وعده شهرداری برای ساماندهی 

بازار خلیج فارس در حال حاضر مهمترین مرکز خرید و فروش پرندگان زینتی تهران است و شغل رسمی مغازه‌داران این بازار نیز علاوه بر عرضه مواد غذایی و ملزومات نگهداری از حیوانات خانگی، خرید و فروش آن دسته از پرندگانی است که جزو پرندگان زینتی محسوب می‌شوند و تجارت آنها براساس قوانین داخلی و بین‌المللی حوزه محیط‌زیست، ممنوع نیست.

اما با این وجود از زمان راه‌اندازی این بازار تا امروز، گلایه‌های زیادی از سوی شهروندان مطرح شده است مبنی بر این که در روزهای جمعه، دستفروشانی که در حاشیه بازار خلیج فارس فعالیت می‌کنند، علاوه بر پرنده، به خرید و فروش سگ، گربه و دیگر حیوانات خانگی هم می‌پردازند.

البته اخیرا سعید بیگی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران وعده داده است که این وضعیت را ساماندهی کند و اعلام کرده که مدیریت شهری با خرید و فروش حیوانات خانگی در کنار خیابان مخالف است. 

نکته مهم دیگر این که گزارشات میدانی برخی رسانه‌ها و و فعالان محیط‌زیست از این حکایت دارد که بعضا به جز پرندگان زینتی و حیوانات خانگی، گونه‌هایی از پرندگان و دیگر جانداران در حاشیه و شاید در داخل بازار خلیج فارس به فروش می‌رسند که جزو گونه‌های حیات وحش محسوب می‌شوند، یعنی گونه‌های غیرمجازی که هرگونه نگهداری و تجارت آنها براساس قوانین داخلی و بین‌المللی حوزه محیط‌زیست جرم است.

شهریور ۱۴۰۱، علیرضا مزینانی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران ضمن اعتراض نسبت به این وضعیت، اعلام کرد که بیشترین تخلفات حوزه حیات وحش در سطح استان در بازار پرندگان خلیج فارس رخ می‌دهد و گونه‌هایی نظیر شاهین، دلیجه، عقاب، شاه‌بوف، جغد، قرقی، سنجاب، لاک‌پشت، روباه، ایگوانا، میمون، تمساح، جوجه‌تیغی، طاووس، چین‌چیلا، ملنگو و بوتیمار در این بازار کشف شده‌اند. 

البته به گفته مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران، از اسفند سال گذشته، اکیپ‌هایی از محیط‌زیست استان هر هفته در روزهای جمعه در بازار پرندگان خلیج فارس مستقر می‌شوند تا به شناسایی گونه‌های غیرمجاز بپردازند و با متخلفان خرید و فروش این گونه‌ها در داخل یا حاشیه این بازار برخورد کنند.

بیگی همچنین تاکید کرده است که نظارت‌ها بر حاشیه بازار خلیج فارس تشدید خواهد شد تا در هفته‌های آتی با همکاری مراجع قضایی و انتظامی، این بخش از وقوع تخلفات احتمالی پاکسازی شود. 

منبع: ایلنا