(عکس) اسب «کُرد» زیباترین اسب ایران؛ کدام اسب کُردی بهتر است؛ جاف، افشاری یا سنجابی؟!

اسب کُردی یا اسب کُرد، یکی از نژاد‌های اسب اصیل ایران است که در منطقه کردستان و کرمانشاه نشأت گرفته و زیستگاهش همان مناطق است. این اسب بومی کردستان است و در کنار کاسپین، ترکمن، اصیل و دره شوری یکی از نژاد‌های اسب اصیل بومی ایران به شمار می‌رود. 

ویژگی‌های اسب کردی

اسب کرد دارای سه تیره بزرگ افشاری، سنجابی و جاف است. این اسب قد متوسط (۱۴۰ تا ۱۵۵ سانتی متر) و بدنی فشرده و عضلانی با ساختار استخوانی محکم دارد. این اسب دارای پوست بسیار ضخیم و پوششی متراکم و همچنین یال و دم ضخیم است.

اسب «کُرد» زیباترین اسب ایران؛ کدام اسب کُردی بهتر است؛ جاف، افشاری یا سنجابی؟! برخلاف دیگر نژاد‌های اسب بومی ایران مانند ترکمن که پشتی بلندتر و طولی لاغرتر دارند، اسب کرد ساختار بدنی تنومند دارد. اسب کرد چشم‌های درشتی دارد که در کاسه چشم قرار دارند و در بیشتر موارد برجسته نیستند، اگرچه برخی از گونه‌های این نژاد چشم‌های برجسته‌تری دارند.

چشم‌های این اسب بیشتر بیضی شکل است. به نظر می‌رسد اسب کرد گردن کوتاه تری داشته باشد، اگرچه گردنش قد متوسطی دارد و به دلیل پهن و عضلانی بودن کوتاه به نظر می‌رسد. 

همچنین باید گفت به لحاظ ساختار بدنی دارای شانه‌های عضلانی و سینه پهن است. گردن خود را معمولا در حالت عمودی نگه می‌دارد. این نژاد به داشتن حالت دم و سر بلند معروف است.

گوش‌هایش بر روی تارک سر قرار گرفته‌اند و طول متوسطی دارند، با این حال ممکن است به دلیل ضخامت پیشانی‌شان کوچک به نظر برسند. لاله گوش آن‌ها (پیننا) کاملا باز است. اسب کردی نژادی بسیار فعال و پرشور است. 

تاریخچه اسب کرد

 اعتقاد بر این است که اسب کرد از نسلی از اسب‌های منقرض شده به نام «نسایی» است. تا سال ۲۰۲۲، جمعیت اسب کرد در ایران ۲۷۰۰ رأس برآورد شده است. این اسب ابتدا در استان کرمانشاه پرورش یافت و سپس به مناطق کردنشین عراق، ترکیه و سوریه آورده شد.

این اسب برای چندین هزار سال تا به امروز توسط کرد‌ها پرورش و استفاده می‌شد. اسب کرد توانایی زنده ماندن در آب و هوای معتدل سرد و مناطق کوهستانی را دارد که آن را در برابر شرایط سخت محیطی مقاوم کرده است.

اسب کردی در فرهنگ عامه

در طول قیام‌های عراق در سال ۱۹۹۱، پیشمرگه‌ها (زمانی که آن‌ها یک گروه شورشی بودند و نه یک نیروی مسلح رسمی) سوار بر اسب‌های کردی شدند و از آن‌ها برای انتقال سلاح از طریق کوه‌ها استفاده کردند.

در سال ۲۰۱۹، ایران میزبان اولین جشنواره ملی زیبایی اسب کرد در استان اردبیل بود. یک جشنواره دو روزه مخصوص این نژاد در سال ۲۰۲۳ در استان کرمانشاه برگزار شد. جشنواره‌ای نیز در سال ۲۰۲۳ مختص اسب کردی در سلیمانیه عراق برگزار شد. 

در ژانویه ۲۰۲۳، اسب کرد به فهرست میراث فرهنگی ناملموس ملی ایران اضافه شد. در دسامبر ۲۰۲۲، ایران اعلام کرد که در حال توسعه پرونده‌ای برای اسب برای ثبت احتمالی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو است. در نوامبر ۲۰۲۳، ایران و عراق اعلام کردند که به دنبال اتخاذ یک موقعیت مشترک در یونسکو برای این نژاد هستند.

در اردیبهشت ۱۴۰۱ جشنواره اسب اصیل کُرد با حضور ۷۰ اسب در دو بخش شوی سواره و دست‌گردان در محل معبد آناهیتای کنگاور در استان کرمانشاه برگزار شد. در شهریور ۱۴۰۱ همایش شوی سواره اسب کُرد با حضور ۴۰ سوارکار در شهرستان دیواندره استان کردستان برگزار شد. 

در سال ۱۴۰۱ اعلام شد که برای برگزاری جشنواره بین‌المللی اسب کُرد در اوایل اسفند ۱۴۰۱ در کرمانشاه برنامه‌ریزی انجام می‌شود با این وجود بعد از مدتی برگزاری آن به فروردین سال بعد موکول شد و در اواخر فروردین ۱۴۰۲ نیز سرپرست میراث فرهنگی استان کرمانشاه از مشخص نبودن زمان دقیق برگزاری آن خبر داد. 

 پس از آن سرپرست میراث فرهنگی استان کرمانشاه در نیمه اردیبهشت ۱۴۰۲ از برگزاری این جشنواره در نیمه اول خرداد ۱۴۰۲ با حضور کشور عراق در بیستون خبر داد. با این وجود جشنواره باز هم به تأخیر افتاد و این بار به ماه تیر موکول شد.

در ۵ تیر ۱۴۰۲ معاون ورزش و جوانان استان کرمانشاه علت تعویق‌های پیاپی این جشنواره را مخالفت سرمایه‌داران خصوصی ورزشگاه‌های ۱۵ خرداد و انقلاب کرمانشاه با برگزاری آن به دلیل آسیب زدن به زمین‌های چمن این دو مجموعه و همچنین مخالفت میراث فرهنگی با برگزاری آن در محوطه تاریخی بیستون اعلام کرد. 

در نهایت در ۱۱ تیر ۱۴۰۲ معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه از برگزاری جشنواره بین‌المللی اسب کُرد در مجموعه ورزشی انقلاب کرمانشاه طی روز‌های ۱۵ و ۱۶ تیر با حضور شرکت‌کنندگانی از سراسر ایران و ۲۴ میهمان از کردستان عراق اعلام کرد و در نهایت در تاریخ ۱۵ تیر ۱۴۰۲ این جشنواره در ورزشگاه انقلاب کرمانشاه برگزار شد. 

 اسب کرد یکی از نژاد‌های زیبای اسب در ایران به شمار می‌رود و قدمت زیادی نیز دارد. البته این اسب طی سالیان دراز با دیگر نژاد‌ها در سراسر جهان ترکیب شده و اکنون یکی از زیباترین اسب‌ها دست کم در ایران به شمار می‌رود. این اسب با وجود زیبایی خیره‌کننده و ویژگی‌های خوب زیادی که دارد هنوز ناشناخته مانده و آن طور که باید و شاید توسط جهانیان به رسمیت شناخته نشده است. 

اسب کرد دارای سه تیره متفاوت است که هر کدام ویژگی‌های خود را دارند. 

اسب جاف: در بین اسب‌های کردی اسب تیره جاف بیشترین جمعیت را دارد و بیشتر به رنگ سیاه و سفید بوده است. طایفه‌ای که این اسب را انتخاب و نگهداری کرده این دو رنگ را پذیرفته‌اند و اکنون این اسب در کردستان موجود است.

یکی از ویژگی‌های مهم «اسب جاف» صورت زیبای آن است و به همین دلیل یک اسب چشم‌نواز از لحاظ ظاهری می‌باشد. دلیل انتخاب این اسم نیز این است که به ایل جاف تعلق دارد که یکی از بزرگترین ایل‌های کردستان محسوب می‌شود. این اسب پیشانی پهن و مسطح دارد و گوش‌ها اندکی به سمت عقب متمایل شده‌اند. 

سر این اسب سنگین است و چشم‌ها نیز عمیق و خشمگین به نظر می‌رسند. استخوان بینی اسب جاف دراز و سینه اسب نیز از جلو تا حد زیادی عضلانی است. دست و پا‌های این اسب، اما کوتاه و بسیار محکم است و اندکی مو نیز در ناحیه شاخ موجود دارد. ساختار بدنی اسب جاف جمع و جور و عضلانی است و به لحاظ رفتاری نیز مطیع و صبور است. 

اسب افشاری: اسب افشاری بعد از جاف بیشترین جمعیت را در مناطق کردنشین دارد و عمدتا به رنگ کهر و قره کهر موجود است. اسب افشاری قد نسبتا بلندتری نسبت به سایر تیره‌ها دارد. رنگ کهر این اسب اغلب دارای قلم‌های سفید است و وضعیت قرارگیری سر و سینه این اسب بسیار ایده‌آل است. دست و پای بلند و باریک از ویژگی‌های دیگر اسب است.

منطقه افشار شامل قسمت‌های شرقی و شمال شرقی استان کردستان است و قسمت‌های جنوبی استان آذربایجان غربی و قسمت‌های غربی استان زنجان است و این اسب نیز به دلیلی تعلق به این منطقه نام افشاری گرفته است.

قد این اسب متوسط و در حدود ۱۴۵ تا ۱۵۳ سانتیمتر است. گردن این تیره کوتاه و ستبر و دست و پای کوتاه و قوی است و کپل کلفت و پهن و گرد و یال و دم بلند و سینه پهن و فراخ از خصوصیات اسب تیره افشار است. 

اسب سنجابی: این اسب مشهور که از نژاد‌های اسب کردی است در رده سوم فراوانی قرار دارد و بیشتر در استان‌های کرمانشاه و شهر‌های اسلام آباد زیست دارد. رنگ این اسب عمدتا کرنگ و نیله و به ندرت سمند می‌باشد.

سنجابی نام یکی دیگر از ایل‌های استان کرمانشاه است که به در زمان‌های قدیم به پرورش این اسب مشغول بوده‌اند. اسب‌های سنجابی از نظر شکل ظاهری دارای کشیدگی بیشتری نسبت به تیره‌های دیگر و کپل خوابیده‌تر دارند. این اسب زیباست. 

هر یک از این اسب‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد و تجربه سوارکاری متفاوتی را ارائه می‌دهند.

منبع: راز بقا