(تصاویر) «بز ندوشن»؛ بزی یزدی با بهترین کرک جهان که «پنیر معروف ندوشن» را تولید می‌کند

در لایه زیرین پوشش بز‌های کرکی الیافی به نام «کُرک» قرار گرفته که جزء کالا‌های لوکس دنیا محسوب می‌شود. بز‌های کرکی اغلب در مناطق گرمسیری و خشک پرورش داده می‌شوند و به دلیل کمیاب بودن قیمت کرک بز بسیار بالاست و صادرات کرک بز از کشور ایران به کشور‌های چین و کشور‌های اروپایی مانند ایتالیا و بلژیک انجام می‌شود.

در کشور ایران انواع مختلفی از بز‌های کرکی وجود دارد مانند بز رائینی، کرکی جنوب خراسان، آباده در مناطق حاشیه کویری یزد، کرمان، بیرجند، اصفهان، سمنان و سیستان و بلوچستان و ... 

یکی دیگر از بز‌های کرکی معروف کشور «بز ندوشن» نام دارد که یکی از بهترین نژاد‌های بز کشور است و البته ثبت جهانی هم شده است. بز ندوشن علاوه بر تولید کرک بسیار باکیفیت یک نوع شیر بسیار خوب هم تولید می‌کند که بسیار مغذی است. بز ندوشن از جمله نژاد‌های با صرفه اقتصادی محسوب می‌شود که مقاومت بالایی در برابر تشنگی، گرسنگی و سایر موارد مربوط به آب و هوای گرم دارد. 

ویژگی‌های بز ندوشن

کرک بز ندوشن یکی از بهترین کرک‌های ایران و جهان است و اگر کسانی به دنبال کسب درآمد از طریق کرک هستند قطعا پرورش بز ندوشن یکی از بهترین راهکار‌ها برای این امر است. بز ندوشن صرفا به دلیل کرک معروف نیست بلکه وزن‌گیری خوبی دارد و مناسب پرواربندی نیز هست. هر رأس بز ندوشن سالانه نزدیک به ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم کرک تولید می‌کند. 

رنگ بز ندوشن قهوه‌ای و عنابی رنگ است و جثه کوچکی دارد. رنگ سر، گوش و دست و پای این بز کاملا سفید است و بومی استان یزد در شرق کشور است. بز کرکی ندوشن از آنجا که ثبت جهانی شده از جمله شاخص‌های مهم دامداری در ایران به شمار می‌رود. بز‌هایی که در آب و هوای گرم رشد می‌کنند معمولا جثه‌های کوچکی دارند و تولید گوشت آن‌ها کم است. بز رباطی و بز ندوشن از جمله بز‌های استان یزد هستند که این ویژگی را دارند. 

به طور کلی «بز ندوشن» دارای ویژگی‌های زیر است:

رنگ بدن قهوه‌ای و عنابی رنگ است و سر و گوش و پا‌ها به رنگ سفید است. 
بز‌های ندوشن نر شاخدار هستند و ماده‌ها شاخ ندارند. 
جثه بز ندوشن کوچک است، اما وزن‌گیری خوبی دارد و مناسب پرواربندی است. 

بز ندوشن در حالت کلی یک بز کرکی – شیری محسوب می‌شود و شیر این بز به لحاظ دارا بودن مواد مغذی بسیار معروف است. مدت زمان شیردهی بز ندوشن ۱۵۰ روز است و روزانه ۴۰۰ گرم شیر با چربی ۶ درصد می‌دهد که برای بزی با این جثه به نظر عملکرد مناسبی است. 

نکته دیگر در مورد بز ندوشن این است که یکی از معروفترین پنیر‌های ایران و جهان را تولید می‌کند که به «پنیر ندوشن» معروف است و از شیر بز ندوشن تهیه می‌شود. 

درصد باروری بز ندوشن ۹۷ درصد است و در ماه‌های شهریور و مهرماه جفت‌گیری می‌کند و دوره بارداری آن ۵ ماه است و در ماه‌های بهمن و اسفند زایمان می‌کند. حدود ۱۵۰ روز دوره آبستنی دارد و درصد دوقلوزایی این بز ۵ تا ۸ درصد است و در صد ماده‌زایی نیز ۵۰ درصد است. 

بز ندوشن با اینکه در حالت کلی جثه کوچکی دارد، اما وزن‌گیری خوبی دارد. بزغاله ندوشن در هنگام تولد تنها ۲ کیلوگرم است و تا پایان دوره شیرخوارگی بزغاله نر به ۱۶ کیلوگرم و ماده به ۱۴ کیلوگرم می‌رسد. وزن بز نر در شش ماهگی ۱۸ کیلو و ماده ۱۶ کیلو است و در سن یک سالگی یعنی در زمان بلوغ بز نر ندوشن به ۲۶ کیلوگرم و ماده به ۲۵ کیلوگرم می‌رسد. میزان افزایش روزانه وزن بز ندوشن از بدو تولد تا دوران بلوغ روزانه ۹۱ گرم است. 

قد بزن ندوشن تا کتف حدود ۶۸ سانتیمتر در نر و ۶۰ سانتیمتردر ماده‌هاست و ارتفاع جدولگاه نیز در بز نر و ماده ندوشن به ترتیب ۶۳ و ۵۶ سانتیمتر است. طول بدن بز نر ندوشن و ماده به ترتیب ۵۷ و ۵۰ سانتیمتر و دور سینه نر ۸۰ سانت و ماده ۷۰ سانت است. 

بهترین تولیدکننده کالای لوکس کرک

کرک به دلیل کمیاب بودن و موارد استفاده زیاد نسبتا یک کالای لوکس در جهان به شمار می‌رود. از طرف دیگر کرک تنها در بین بز‌هایی رشد می‌کند که در مناطق گرم و خشک زیست می‌کنند و به همین دلیل بز‌های تولیدکننده کمیاب هستند. نکته جالب اینجاست که ایران یکی از بزرگترین کشور‌های تولیدکننده کرک بز به شمار می‌رود و بز‌هایی از قبیل رائینی، کرکی جنوب خراسان، بیرجندی و در نهایت ندوشن از جمله بز‌های تولیدکننده کرک به شمار می‌روند. صادرات کرک ایران بیشتر به کشور‌های چین و مغولستان انجام می‌شود. 

طی سال‌های اخیر قیمت کرک در جهان با افزایش قیمت روبرو شده است. تعداد بز‌های کرکی کشور در حال حاضر حدود ۴ تا ۵ میلیون راس است و سالانه ۱۵۰۰ تن کرک خام در ایران برداشت می‌شود. پس از موکشی حدود ۵۰۰ تن کرک خالص تولید می‌شود که به دلیل فقدان صنایع نخ‌ریسی با ۸۵ درصد خلوص به کشور‌های اروپایی صادر می‌شود و یا به صورت قاچاق و بدون هیچ گونه عمل‌آوری از مرز‌های کشور افغانستان به کشور چین صادر می‌شود. 

اگر جزیات تولید کرک هر رأس بز ندوشن را بررسی کنیم هر رأس بز ندوشن سالانه ۲۲۰ تا ۲۸۰ گرم بیده کرک تولید می‌کند. میزان قطر کرک تولیدی ۱۴ الا ۱۷ میکرون است و حدود ۴۴ الی ۵۰ درصد کرک خالص از بیده کرک به دست می‌آید.

منبع: راز بقا