هوش اجتماعی فراتر از انسان؛ بونوبوها می‌توانند مثل ما ذهن دیگران را بخوانند
یک آزمایش نشان می‌دهد که بونوبوها می‌توانند تشخیص دهند که یک انسان فاقد اطلاعات است و او را در مسیر درست راهنمایی کنند.
تشخیص میزان هوش یک شریک در کار گروهی، مهارتی پیچیده است. این نوع از هوش که شامل درک وضعیت ذهنی دیگران می‌شود، در انسان‌ها وجود دارد؛ اما در نخستی‌های غیر از انسان کمتر بررسی شده است.
محققان در یک آزمایش به چند بونوبوی در اسارت وظیفه‌ی ساده‌ای دادند. آن‌ها باید خوراکی خوشمزه‌ای را که زیر یکی از سه لیوان پنهان شده بود، پیدا می‌کردند. از آنجایی که بونوبوها گونه‌ای باهوش هستند، پیدا‌کردن لیوان درست نباید برایشان چندان دشوار باشد. بااینحال آن‌ها بدین منظور باید به یک شریک انسانی و نه فردی از گونه‌ی خودشان تکیه می‌کردند. درنتیجه بونوبوها این وظیفه را برعهده گرفتند که فنجان صحیح را به شریک انسانی خود نشان بدهند.
کریستوفر کروپنیه، دانشمند علوم شناختی تکاملی از دانشگاه جانز هاپکینز و و یکی از برگزارکنندگان آزمایش، می‌گوید: «بونوبوها می‌دانستند که چه زمانی شریکشان از مکان خوراکی بی‌خبر است و به‌طور فعال ارتباط برقرار می‌کردند تا مطمئن شوند که شریک بی‌اطلاعشان بتواند انتخاب درستی را انجام دهد.»
بونوبوها برای مطلع‌کردن شریک ناآگاهشان با او ارتباط برقرار می‌کنند
کروپنیه و لوک تاونرو، دانشجوی دکتری شناخت تطبیقی، رفتار بونوبوها در آزمایش را در مقاله‌ای که در مجله‌ی مقالات آکادمی ملی علوم ایالات متحده آمریکا منتشر شده، توصیف کردند. یافته‌های آن‌ها شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه می‌کند که این میمون‌ها می‌توانند ناآگاهی فرد دیگر را بفهمند و برای رفع این سردرگمی اقدام کنند.
توانایی درک حالات ذهنی دیگران اغلب به عنوان «نظریه‌ی ذهن» شناخته می‌شود. انسان‌ها از نظریه‌ی ذهن برای برقراری ارتباط و هماهنگی موفقیت‌آمیز با یکدیگر استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، وقتی متوجه می‌شویم کسی اطلاعاتی ندارد، می‌دانیم چه زمانی و چگونه آن اطلاعات را با او به اشتراک بگذاریم. محققان پیشنهاد کرده‌اند که شامپانزه‌ها و بونوبوها، نزدیک‌ترین خویشاوندان تکاملی انسان، ممکن است دارای نظریه ذهن باشند. اما به گفته‌ی نویسندگان مقاله، تعداد کمی از آزمایش‌ها، این ایده را در محیط‌های کنترل‌شده بررسی کرده‌اند.
کروپنیه و تاونرو در مطالعه با سه بونوبوی نر در مرکز پژوهشی شناخت و حفاظت از میمون‌ها در ایالت آیووا کار کردند. در طول آزمایش، یکی از بونوبوهای نر روبروی تاونرو می‌نشست و یک خوراکی، مثلا انگور یا بادام زمینی، زیر یکی از سه لیوان روی پنهان می‌شد. اگر تاونرو لیوان درست را برمی‌گرداند، بونوبو جایزه را دریافت می‌کرد.
در برخی آزمایش‌ها، تاونرو مستقیماً می‌دید که خوراکی زیر کدام لیوان قرار داده می‌شود؛ اما در برخی دیگر، دید او با یک تکه مقوا مسدود می‌شد. بعد از مخفی‌شدن خوراکی، او ۱۰ ثانیه صبر می‌کرد و سپس یکی از لیوان‌ها را برمی‌گرداند.
محققان فکر می‌کنند که شاید شامپانزه‌ها و بونوبوها دارای نظریه ذهن هستند
بونوبوها ظاهراً می‌دانستند تاونرو چه زمانی خوراکی را دیده است. در آزمایش‌هایی که او خوراکی را دیده بود، آن‌ها با صبر و حوصله منتظر می‌ماندند تا لیوان درست را انتخاب کند. اما در آزمایش‌هایی که دید او مسدود شده بود، بونوبوها به لیوان درست اشاره می‌کردند تا او را از محل خوراکی باخبر کنند. تاونرو می‌گوید: «آن‌ها فورا متوجه وظیفه خود می‌شدند و می‌دانستند به کجا اشاره کنند.»
مسن‌ترین بونوبو، میمون نری به نام کانزی، بیشترین تلاش را برای جلب توجه تاونرو به خرج داد. این میمون ۴۴ ساله که همیشه به دنبال خوراکی خوشمزه است، در طول مطالعه بارها با اشاره و ضربه‌زدن برای جلب توجه تاونرو و اطمینان از دریافت غذای خود، به او کمک کرد.
تحقیقات نشان داده‌اند که شامپانزه‌ها می‌توانند تشخیص دهند که دیگران از چیزی بی‌اطلاع هستند و بر همین اساس، شیوه‌ی ارتباط خود را تغییر دهند. برای مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان داد که شامپانزه‌های وحشی با تولید صداهای خاص به اعضای گروه خود که از حضور یک مار در نزدیکی بی‌خبر بودند، هشدار می‌دادند. رفتار مشابهی در نوزادان انسان نیز دیده شده است؛ آن‌ها حتی پیش از توانایی صحبت‌کردن، به چیزهایی که دیگران از آن‌ها بی‌خبرند اشاره می‌کنند.
یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد که توانایی درک ناآگاهی دیگران و اقدام بر اساس آن، احتمالاً به آخرین نیای مشترک انسان‌ها و بونوبوها بازمی‌گردد که بین شش تا هشت میلیون سال پیش زندگی می‌کرد. این پژوهش نشان می‌دهد که خویشاوندان میمون ما می‌توانند حالات دانستن و ندانستن دیگران را بفهمند و از این اطلاعات برای هدایت رفتارهای ارتباطی خود، بدون نیاز به زبان پیچیده، استفاده کنند.
بااینحال، هنوز مشخص نیست که آیا میمون‌ها صرفا به دنبال خوراکی هستند یا انگیزه‌ی بیشتری در کار است. کروپنیه می‌پرسد: «آیا آن‌ها می‌دانند که برقراری ارتباط، وضعیت ذهنی فرد مقابل را تغییر می‌دهد؟ یا این درک بعداً در روند تکامل انسان به وجود آمده است؟» تیم پژوهشی امیدوار است که در آینده به این پرسش پاسخ دهد.
با توجه به اینکه بونوبوها بومی جنگل‌های جمهوری دموکراتیک کنگو هستند و به دلیل از‌بین‌رفتن زیستگاه و شکار، در معرض خطر انقراض قرار دارند، ممکن است انجام آزمایشات روی آن‌ها دشوار باشد. کروپنیه امیدوار است این تحقیقات مهم انجام شود و نشان دهد بونوبوها تا چه حد به انسان‌ها شباهت دارند. او می‌گوید: «بونوبوها نقش مهمی در کمک به انسان در درک جایگاه خود در دنیای طبیعی دارند.»
منبع: خبرآنلاین
