نادرترین درخت جهان که از زمان دایناسورها باقی مانده است

فرادید| درخت کاج وُلِمی (Wollemia nobilis) که متعلق به خانواده قدیمی آرائوکاریاسیه با قدمت ۲۰۰ میلیون‌ساله است، تا قبل از کشف تصادفی آن در سال ۱۹۹۴، تصور می‌شد از روی کره زمین ناپدید شده است. 

به گزارش فرادید، از آن زمان، این بازمانده ماقبل‌تاریخی در کانون یکی از شدیدترین تلاش‌های حفاظتی جهان قرار گرفته است. جمعیت وحشی این درخت که تنها چند عدد از آن باقی مانده، با دقت تحت نظارت است و تدابیری برای محافظت از آن در برابر قطع غیرقانونی، بیماری‌ها و تهدیدات زیست‌محیطی اتخاذ شده است. حتی کسانی که مجاز به بازدید از آن هستند، باید فرایندهای ضدعفونی را پشت سر بگذارند تا این بجامانده از دوران ژوراسیک از خطرات دوران مدرن در امان بماند. 

در سپتامبر ۱۹۹۴ دیوید نوبل، مأمور میدانی خدمات پارک‌های ملی و حیات‌وحش نیو ساوث ولز در حال عبور از دره‌ای عمیق و باریک در پارک ملی ولمی بود. او به عنوان یک کوهنورد و کاوشگر کهنه‌کار قبلاً از این مناطق سخت عبور کرده بود، اما این بار چیزی توجه او را جلب کرد. 

درختی که از میان انبوه گیاهان سر به فلک کشیده می‌دید شکلی کاملاً متفاوت از هر چیزی داشت که قبلاً دیده بود. پوست تیره و گره‌دار آن که شبیه شکلات در حال جوشیدن بود و شاخ‌وبرگ‌هایی شبیه سرخس، به شکل عجیبی یادآور فسیل‌هایی بود که در کتاب‌ها دیده بود. نوبل کنجکاو شد و چند نمونه جمع‌آوری کرد و آن‌ها را برای شناسایی با خود برد. 

آنچه بعداً رخ داد، یکی از شوکه‌کننده‌ترین کشفیات گیاه‌شناسی قرن بود. متخصصان تأیید کردند این درخت یک گونه باستانی به نام ولمیا (Wollemia) است؛ نمونه‌ای نادر از فسیل زنده. نزدیک‌ترین اقوام این درخت به دوران ژوراسیک بازمی‌گردند و کاج ولمی توانسته از انقراض در امان بماند و در انزوا در این دره پنهان باقی بماند، بدون اینکه آسیبی ببیند. 

نوبل برخی از نمونه‌ها را به باغ‌های گیاه‌شناسی سلطنتی در سیدنی برد، جایی که دو گیاه‌شناس به نام‌های وین جونز و جان آلن آن‌ها را بررسی کردند و فوراً اهمیت آنچه را که مشاهده می‌کردند درک کردند و آن را به کَریک چمبرز، مدیر وقت باغ‌های گیاه‌شناسی سلطنتی سپردند. چمبرز اظهار داشت این کشف معادل گیاه‌شناسی یافتن یک دایناسور کوچک زنده روی زمین است. 

هر روز درختی از دوران دایناسورها پیدا نمی‌شود که زنده و در حال رشد باشد. کاج ولمی یک رابط مستقیم با گذشته باستانی زمین بود و اطلاعات گرانبهایی از تکامل و تاب‌آوری گیاهان ارائه می‌داد. 

نخستین اقدام پس از اینکه مشخص شد تنها ۱۰۰ درخت از این گونه در طبیعت باقی‌مانده، تأمین بقاء آن بود. محافظت‌کنندگان سریعاً دسترسی به محدوده درخت را محدود کردند تا اطمینان حاصل کنند دست‌نخورده باقی می‌ماند. محل دقیق آن مخفی نگه داشته شد و تنها تعداد کمی از محققان اجازه داشتند به آن نزدیک شوند. 

اقدامات سختگیرانه‌ای برای امنیت زیستی در نظر گرفته شد تا از ورود پاتوژن‌ها به ویژه بیماری کشنده خاکی فیتوفورا سینامومی جلوگیری شود، چون می‌تواند جمعیت شکننده این درختان را نابود کند. هر کسی که مجاز به بازدید بود باید از فرایندهای ضدعفونی عبور می‌کرد تا خطر آلودگی به حداقل برسد. 

کاج ولمی با وجود وضعیت شکننده‌ای که دارد، نه تنها زنده مانده بلکه به یک نماد جهانی حفاظت تبدیل شده است. فعالان حفاظت از محیط زیست برای تأمین آینده این درخت تلاش کرده‌اند و نهال‌های آن اکنون در باغ‌های گیاه‌شناسی و مجموعه‌های خصوصی در سراسر جهان کاشته شدند. 

کاج ولمی اکنون یک هدیه دیپلماتیک و نماد تاب‌آوری است. نهال‌ها در مکان‌های معتبر جهان، از جمله باغ‌های گیاه‌شناسی سلطنتی در سیدنی، باغ‌های کیو در لندن و سایر مکان‌های حفاظت‌شده در سراسر جهان کاشته شده‌اند. 

این درختان جوان سفیران تنوع زیستی و یادآور این هستند که برخی از قدیمی‌ترین گونه‌های زمین هنوز نیاز به حفاظت دارند. 

سال ۲۰۰۵ کاج ولمی به طور تجاری در دسترس قرار گرفت و این امکان را برای افراد و مؤسسات فراهم کرد که این شگفتی ماقبل‌تاریخی را پرورش دهند. ایده این کار ساده بود: با کاشت کاج‌های ولمی در حیاط خانه‌ها و باغ‌های گیاه‌شناسی، حفاظت‌کنندگان می‌توانستند خطر شکار غیرقانونی را کاهش دهند و آینده این گونه را خارج از زیستگاه آسیب‌پذیر طبیعی آن تأمین کنند. 

اگرچه این مشارکت تجاری سال ۲۰۱۰ به شکل رسمی پایان یافت، بسیاری از درختان جوان همچنان در سراسر جهان پرورش داده می‌شوند. امروزه داشتن یک کاج ولمی نه تنها یک جذابیت است، بلکه یک اقدام کوچک و معنادار در جهت حفاظت به شمار می‌آید. 

یک کاج جوان و تازه کاشته شده ولمیا (Wollemia nobilis) که در یک چمنزار در باغی در انگلستان در حال رشد است.

در همین حال، این گونه در زیستگاه طبیعی خود همچنان تحت حفاظت شدید است. تا سال ۲۰۲۱، تنها ۴۶ درخت کاج ولمی بالغ در طبیعت باقی مانده‌اند که همراه با چند ده درخت جوان هستند. محافظت‌کنندگان با دقت جمعیت آن‌ها را تحت نظر دارند و تدابیر امنیت زیستی را برای محافظت از آن‌ها در برابر بیماری‌ها، تغییرات اقلیمی و آتش‌سوزی‌های جنگلی (آتش‌سوزی‌های ۲۰۱۹-۲۰۲۰ در استرالیا چندین کاج ولمی را نابود کرد) که همگی تهدیدات دائمی به شمار می‌روند، اعمال می‌کنند. 

آنچه روزی یک کشف پنهانی در اعماق دره‌های پارک ملی ولمی بود، اکنون به یکی از شگفت‌انگیزترین داستان‌های حفاظت در عصر مدرن تبدیل شده است. در حالی که این گونه همچنان در خطر انقراض است، تلاش‌های حفاظتی آینده‌اش را تضمین کرده است. کاج ولمی اکنون در باغ‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و چشم‌اندازهای حفاظت‌شده در سراسر جهان رشد می‌کند اما بقای آن در طبیعت همچنان در معرض خطر است. برای درختی که کنار دایناسورها زیسته، این بازگشت بسیار خوبی است.

مترجم: زهرا ذوالقدر