پند ارزشمند ارسطو دربارۀ سه نوع «دوستی»
پیدا کردن دوست دشوار است و نگه داشتن آن با وجود این همه مشغله در دنیای امروز دشوارتر. آیا ارسطو فیلسوف یونان باستان می‌تواند در این مورد کمکی به ما بکند؟
فرادید| بر اساس آخرین تحقیقات، تعداد قابل‌توجهی از آمریکایی‌ها به شکل نگران‌کننده‌ای هیچ دوستی ندارند. در دهه‌ی ۱۹۹۰، تنها ۳ درصد آمرییکان به ناظر نظرسنجی اعلام کردند هیچ دوست صمیمی ندارند اما در سال ۲۰۲۱ دوازده درصد مردم به این پرسش بسیار اندوهناک پاسخ مثبت دادند. بنابراین تعجبی ندارد اگر بگوییم این کشور هم‌اکنون در قلب یک جور «همه‌گیری تنهایی» قرار دارد.
به گزارش فرادید، اگر این پیش‌فرض را بپذیریم که به عنوان یک بزرگسال پرمشغله، دوست‌یابی و نگهداشتن دوست نسبت به گذشته دشوارتر شده است، دو پرسش مهم مطرح می‌شود: اول اینکه تا چه حد باید به این موضوع اهمیت بدهیم و دوم این که چه کاری باید درباره آن انجام دهیم؟
دوستی فی‌نفسه بسیار خوب است، اما در جوش و خروش زندگی مدرن، این دوستی‌ها به راحتی قربانی شده و از بین می‌روند. دوستان از ما در برابر استرس محافظت می‌کنند، در حالی که تنهایی سلامت فیزیکی ما را تهدید می‌کند. دوستان حامی و خوش‌بین، عامل کلیدی یافتن جسورانه‌ترین و تاثیرگذارترین ایده‌های کارآفرینی هستند. به علاوه، کیفیت روابط ما با دیگران تعیین‌کننده‌ی میزان قدرت ما در سختی‌ها است.
اگر بپذیریم که دوستی رابطه‌ی ارزشمندی است، برای یافتن دوستان خوب و تقویت چنین روابطی چه باید کرد؟ در این مطلب، نصیحت‌های فیلسوف یونان باستان ارسطو را درباره‌ی این پرسش می‌خوانید.
سه نوع دوستی از دیدگاه ارسطو
این مطلب الهام‌گرفته از مقاله‌ی استاد فلسفه‌ی یونان باستان، امیلی کاتس از دانشگاه ایالتی میشیگان است. او در این مقاله تفکر ارسطو در باب دوستی را بررسی کرده است که یک نکته‌ی آن در عصر حاضر بسیار کاربردی است.
بیشتر ما به دوستی به عنوان یک طبقه‌ی منفرد می‌اندیشیم. فرقی نمی‌کند میزان صمیمیت در دوستی تا چه حد است، دوست دوست است! اما ظاهراً ارسطو درباره دوستی اینگونه فکر نمی‌کرد. او دوستی را به سه نوع تقسیم کرده است: منفعت-محور، لذت-محور و شخصیت-محور.
هر یک از این انواع برخاسته از چیزی است که در آن دوستی ارزشمند است: فایده، لذت یا خوی و سرشت. دوستانی که آن‌ها را بخاطر ذات و سرشت خوبشان دوست دارید و برایشان ارزش قائلید ارزشمندترین دوستان شما هستند، اما مراقبت و نگهداری از آن‌ها بیش از انواع دیگر وقت‌گیر است. علم مدرن پشتیبان این گفته است: یافتن یک دوست واقعی مستلزم صرف زمان بسیار زیادی است و از آنجا که زمان، منبع محدودی است، بیشتر دوستی‌ها بر مبنای لذت یا منفعت شکل می‌گیرند.
شاید این حقیقت در نگاه نخست دلسردکننده به نظر برسد چون ناخودآگاه به این می‌اندیشید که بیشتر دوستی‌های ما بر مبنای تبادل منفعت یا کمی لذت است. اما اینجاست که افکار ارسطو برای کارآفرینان مدرن جالب می‌شود. ارسطو اصرار داشت که دوستی‌های منفعت‌محور و لذت‌محور «هم» می‌توانند باارزش و رضایت‌بخش باشند به شرطی که هر دو طرف، محوریت دوستی را چنان که هست درک کرده باشند.
اگر هر دو طرف مبنای دوستی منفعت‌محورشان را به یک شکل درک کرده باشند، از یکدیگر سوءاستفاده نمی‌کنند بلکه به طور متقابل به هم منفعت می‌رسانند. همانطور که ارسطو توضیح می‌دهد: «اختلافات میان دوستان غالب اوقات زمانی اتفاق می‌افتد که دو طرف درک همسانی از ماهیت دوستی‌شان ندارند.»
برای مثال اگر دوست شما که خوره ریاضی است تصور کند بخاطر شخصیت بی‌نهایت وفادارش با او دوست شده‌اید، در حالی که شما فقط برای قبول شدن در درس حساب دیفرانسیل و انتگرال به کمک او نیاز دارید، غوغا بپا خواهد شد. اما اگر او بداند که شما برای مهارت‌های او در ریاضیات ارزش قائلید و او نیز برای مهارت‌های مقاله‌نویسی شما ارزش قائل باشد، آنگاه یک دوستی سازنده و سالم ایجاد می‌شود.
برداشتن فشار از روی دوستی‌های بزرگسالی
اگر این نوع دوستی عملی شود عالیست اما چگونه این اتفاق می‌تواند به کارآفرینانی که دوستان کمی دارند کمک کند؟ همه توافق نظر دارند که حفظ روابط با بهترین و واقعی‌ترین دوستان بسیار وقت‌گیر است. وقتی در بحبوحه‌ی بزرگسالی هستید، نگهداشتن بسیاری از این روابط غیرممکن احساس می‌شود.
ارسطو نکته‌ی مهمی را یادآوری می‌کند و آن این است که نیاز نیست برای داشتن یک دوستی سالم و انگیزه‌بخش، صدها ساعت حضور در کنار هم یا چندین و چند خاطره‌ی مشترک بسازید. انواع خودمانی‌تر و حتی مبادله‌ای‌تر دوستی هم دارای ارزش واقعی هستند، به شرط اینکه دو طرف بدانند دوستی‌شان بر چه مبنایی است و ماهیت آن چیست.
ایجاد و حفظ چنین دوستی‌هایی آسانتر است. پس نباید این دوستی‌ها را بخاطر منفعت‌گرا یا لذت‌گرا بودن‌شان فاید ارزش و فایده بدانید. این روابط دارای اهمیت هستند تا زمانیکه درست شکل بگیرند.
رویکرد ارسطو از سنگینی بار دوستی بر دوش بزرگسالان امروز می‌کاهد. همه ما به دوست احتیاج داریم اما همه دوستی‌های ما لزوماً نباید شخصیت‌محور باشند. لذت، سرگرمی، علایق مشترک و کمک متقابل همگی دلایل تاییدشده برای دوستی از دیدگاه این فیلسوف و تمام فیلسوفان باستانی هستند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
