Faradeed

در اینجا، آدم‌ها امروز و فردا می‌کنند، یا خودشان را تخریب می‌کنند، تا مجبور به تغییر (حتی تغییر مثبت) نشوند، چون اکراه دارند چیزی از کفشان برود بی‌آنکه بدانند جایش را چه می‌گیرد.

نئولیبرالیسم، در سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر نه تنها در ایران بلکه در جهان غرب نیز معنایی دشنام‌گونه یافته است.

به جهان اطراف نگاه کنید. رقابت در این جهان موج می‌زند، رقابت برای مقام بالاتر، لذایذ بیشتر، و سود‌های خیره‌کننده. اگر می‌خواهی پیشرفت کنی، نباید به فکر دیگران باشی، فقط خودت را ببین که در مرکز عالمی. اما دیوید ووتن معتقد است انسان‌ها همیشه این‌قدر بی‌رحم و خودخواه نبوده‌اند. تاریخ خودخواهی حدوداً از قرن هجدهم و با تفسیری خاص از طبیعت انسان شروع می‌شود: با نظریۀ سیاسی نیکولو ماکیاوللی، ایدۀ اقتصادی آدام اسمیت، و نگاه اخلاقی تامس هابز.

برای اکثر ما، جهانی عاری از دروغ می‌تواند به معنی تخریب خودانگاره یا تصور از خود باشد. زندگی با راستگویی به این معنی است که شما در مورد نحوه‌ی لباس پوشیدنتان، روابط تان، یا هر چیز دیگری، بازخورد‌های صادقانه و گاه بی رحمانه دریافت خواهید کرد.

عشق به عنوان یک پدیده بیرونی و اجتماعی از منطق درونی هم برخوردار است.

دیوف با اشاره به دشت‌هایی وسیع که درختان باستانی بائوباب در آن پراکنده‌اند می‌گوید: "وقتی دیدم که دیگر مردان زمین خودشان را دارند، با خودم فکر کردم، چرا من نه؟ " در دوردست، در آغوش مزارع ذرت خشک، دهکده‌اش به نام ندیمو قرار گرفته که معنای نامش در زبان محلی سرِر می‌شود، "نمک".

نشان‌ها، مهر‌ها و پرچم‌های سواتیسکای قرمز و سفید و دیگر اشیای تزیینی با موضوع نازی‌ها در بازار محبوب چاتوچاک بانکوک که آخرهفته‌ها برپا می‌شود، فروخته می‌شود و اگر به مرکز توریستی جادۀ خائوسان بروید، ممکن است فروشنده‌ای را به ببینید که تیشرتی منقش به هیتلری برهنه را که از تعطیلاتش در ساحل آفتابی لذت می‌برد، تبلیغ می‌کند.

نیازی لبخندزنان در میان افراد به شدت مسلحش در ورودی دژ خود ایستاده است. او سربندی سیاه به سر دارد و روی پیراهن شلوار خود، یک جلیقۀ مشکی پوشیده است. ریشی بلند و خاکستری دارد. می‌گوید: "آمریکایی‌ها دیگر دشمن محسوب نمی‌شوند. آن‌ها در حال بیرون رفتن هستند. شکست خورده‌اند. "

آخرین کلماتی که آدم‌ها پیش از مرگ خود می‌گویند بسیار رمزآلود و دردناک است: کلماتی که انگار دربارۀ جایی ماورای دنیاست. محتضران از آدم‌هایی می‌گویند که ما نمی‌بینیم یا داستان‌هایی روایت می‌کنند که هیچ چفت‌وبستی ندارند. گاهی می‌گویند احساس می‌کنند در فضا معلق‌اند، با آنکه محکم توی تخت‌شان دراز کشیده‌اند، یا می‌خواهند بروند سفر، وقتی نمی‌توانند از جایشان برخیزند. چند پژوهشگر به‌دنبال آن بوده‌اند که این حرف‌ها چه چیز‌هایی دربارۀ ماهیت زبان بشری می‌گویند؟

کسانی هستند که به لحاظ روانشناختی چنان به دنیا آمده‌اند یا چنان تربیت شده‌اند که به همه اعتماد می‌کنند؛ به تعبیری «اعتماد عام» دارند که به لحاظ روانشناسی اجتماعی بسیار می‌تواند زیان‌بار باشد. دو عامل باعث چنین تربیتی می‌شود؛ نخست، عامل ژنتیک و دوم عامل تربیت. گویی داشتن اعتماد استثناناپذیر، یک «فضیلت» است؛ این در حالی است که «اعتماد عام» بسیار می‌تواند مضر باشد و باید در اعتماد «عقلانیت» حاکم شود. اما عقلانیت از کجا پدید می‌آید؟ در ۵ مورد، اعتماد کردن از عقلانیت برخوردار است.

برخلاف آن‌چیزی که در فیلم‌های سینمایی گانگستری می‌بینید، آدم‌کشی کار آسانی نیست. کارامدی سلاح‌های گرم و علی‌الخصوص تپانچه‌ها بسیار پایین است. در واقع تنها ۳۰درصد از ترور‌هایی که با سلاح‌گرم انجام می‌شود به نتیجه می‌رسد. مشکلات دیگری هم هست: آدم‌هایی که اشتباهی کشته می‌شوند، قاتل‌هایی که بعد از قتل نمی‌دانند چه کنند و احساسات و عذاب‌وجدان و اینطور چیزها. راه‌حل جدید دولت آمریکا پهپاد است. حالا با پهپاد‌ها دوران جدیدی از ترور آغاز شده است.

حدود دویست‌سالی می‌شود که بین انسان و کارهایش شکافی عمیق افتاده. اما اندازۀ این شکاف به‌قدر یک دکمه است. پیش‌تر، انسان‌ها بی‌واسطه در متن کارشان حضور داشتند و با لمس اشیای اطراف جهان را تغییر می‌دادند. اما حالا چه؟ به کار‌های روزمره‌تان نگاه کنید: در آسانسور، دکمه‌ای می‌زنیم و بالا می‌رویم. دکمه‌های کیبورد را فشار می‌دهیم و متنی نوشته می‌شود. حتی برای ابراز علاقه و نفرت هم به دکمه محتاجیم: لایک‌ها دکمه‌اند و بمب‌های اتم با دکمه پرتاب می‌شوند. دکمه‌ها چگونه معنای زندگی‌مان را تغییر داده‌اند؟

علم محصول گفتگو و دیالوگ است. در جامعه‌ای که از اختلال ارتباطی رنج می‌برد، علم تولید نمی‌شود. متأسفانه جامعه ما پر از اختلال‌های ارتباطی است؛ از همین رو، ما در ایران «علم زنده» نداریم. علمی که از گفتگو و ارتباط درنیاید، «علم مرده» است؛ تکثیر تئوری‌ها است. ما در مدارس‌مان تئوری‌ها را هم می‌کشیم و بعد به بچه‌ها تحویل می‌دهیم.

تصویر آشنایی که ما از کلاس در ذهن داریم، یعنی یک تخته‌سیاه و مجموعه‌ای از نیمکت‌ها که روبه‌روی آن چیده شده‌اند، قدمت چندانی ندارد. در واقع، بیش از دویست‌سال نمی‌گذرد از دورانی که مخترعی ناشناس پیشنهاد استفاده از تخته‌سیاه را در کلاس داد. پیشنهادی که خیلی زود چنان فراگیر شد که دیگر هیچ‌کس دوران قبل از آن را به یاد نمی‌آورد. اما دقیقاً با شناخت شیوۀ تدریس پیش از رواج تخته‌سیاه است که میزان انقلابی‌بودن آن روشن می‌شود.

میلیاردر‌هایی که هر سال در اجلاس داووس دور هم جمع می‌شوند، جدیداً داستان تازه‌ای دربارۀ خدماتشان به بشریت تعریف می‌کنند. این روایت با نمودار‌ها و اینفوگرافیک‌هایی ارائه می‌شود که نشان می‌دهند، طی ۲۰۰سال گذشته، فقر کاهش یافته و کیفیت زندگی در اثر گسترش تجارت و سرمایه‌داری افزایش پیدا کرده است. اما انسان‌شناسی کارکشته، معتقد است این نمودار‌ها چیز دیگری را نشان می‌دهند: اینکه چطور انسان‌ها در دام دنیایی افتاده‌اند که در آن همه چیز را باید با «پول» خرید.