Faradeed

موسس فیس‌بوک بیش از ۱۵۰ بار در جمع دربارۀ «اجتماع» بحث کرده است. خوانشی دقیق نقشۀ راه او برای آینده را نشان می‌دهد

آیا ممکن است بتوانیم واقعاً با یک ربات احساس صمیمیت کنیم؟ پاسخ به این پرسش واقعاً آسان نیست. فرض کنید رباتی داشته باشید که ده سال در خانۀ شما باشد، گاه‌گاه خاطراتی از روز‌های گذشته یا غم‌ها و شادی‌هایتان تعریف کند، به حرف‌هایتان گوش بدهد و در تصمیم‌گیری مشاورتان باشد. آیا او را دوست خودتان نخواهید دانست؟ گری گاتینگ می‌گوید پاسخ به این پرسش منوط به این است که بدانیم آیا ربات‌ها می‌توانند آگاهی داشته باشند یا نه؟

ما از دنیای دیجیتال هم به‌خوبی سردرنمی‌آوریم: اینترنت ما را با هم آشناتر کرده یا بیگانه‌تر؟ آزادترمان کرده یا بَرده‌تر؟ یا مخلوطی از همۀ این‌ها؟ جواب قاطعی در کار نیست. ما به شکل بی‌سابقه‌ای همه‌جا در حال اظهارات عاشقانه و صمیمانه‌ایم؛ و در عین حال، به نظر می‌رسد سردترین، بدخوترین و خودشیفته‌ترین آدم‌های تاریخ هم هستیم. چه اتفاقی دارد برایمان می‌افتد؟ رمان‌نویس و استاد دانشگاهی کانادایی ماهیت صمیمیت در دنیای آنلاین را بررسی کرده است.

بسیاری از پروژه‌هایی که ابتدا به منظور اهدافی نظامی راه‌اندازی شده بودند، بعد‌ها برای کسب درآمد نیز به کار گرفته شدند، از پودر پنیر بگیرید تا جی. پی. اس. اما شبکه‌های اجتماعی گویا مسیر برعکس را طی کرده‌اند. پلتفرم‌هایی که از اساس برای کسب سود طراحی شده بودند، حالا به بخشی جدایی‌ناپذیر از هر اقدام سیاسی و نظامی تبدیل شده‌اند. وضعیتی که به تعبیر نویسندگان کتابی جدید باعث شده است کل جهان به میدان نبردی دائمی تبدیل شود.

روزگاری، وقتی انسان به آسمان نگاه می‌کرد، شوری معنوی او را فرامی‌گرفت. آسمان جایگاه خدایانی بود که از نقایص بشری پاکیزه بودند. ارسطو وقتی نجوم درس می‌داد، می‌گفت: آنچه افلاک را به چرخش و گردش درمی‌آورد عشق است. اما از دورانی که آپولو به فضا فرستاده شد، و فضانوردان و خلبانان از بالا به زمین نگاه انداختند، آن تجربه رنگ باخت. این تغییر از مقام فرشته‌ها به مدار پهباد‌ها و ماهواره‌ها چه معنایی را در زندگی ما عوض کرد؟

آمازون از همه لحاظ یکی از سودآورترین شرکت‌های امروز آمریکا است. از زمان آغاز فعالیت در سال ۱۹۹۴ این شرکت با دنبال کردن یکسری قوانین داخلی، به غولی تبدیل شده که امروز همه می‌شناسند، به‌طوری که درآمد خالص آن در سال ۲۰۱۷ به ۱۷۸ میلیارد دلار رسید.

تصور ما از آینده خام و محدود است. سی‌سال پیش، امکان تأسیس شرکتی مثل گوگل وجود نداشت. کسی قبل از اختراع وب می‌توانست حتی تصوری از شرایط امروزی دنیا داشته باشد؛ بنابراین آینده‌نگری همیشه مخاطره‌آمیز است. بااین‌حال، نشانه‌هایی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را تا نهایت منطقی‌شان دنبال کرد. اگر دنیای امروز به نهایت منطقی‌اش برسد، به چه روزی خواهیم افتاد؟ شاید نوعی فئودالیسم فناورانۀ جدید. تعداد انگشت‌شماری ارباب، میلیون‌ها روبات و میلیارد‌ها انسان بی‌مصرف.

تا پیش از اختراع شبکه‌های اجتماعی، نهایت مزاحمت یک فرد ناشناس این بود که زنگ بزند و در گوشی تلفن فوت کند. اما در عصر حاضر نوع جدیدی از انسان ظهور کرده که می‌شود هویتش را با مزاحمت تعریف کرد: ترول‌ها، کاربرانی که به‌اندازۀ مزاحم‌تلفنی‌های دو دهۀ پیش یکدست و صاف و ساده نیستند. برخی‌شان دائم فحش می‌دهند، یکسری فقط غلط املایی می‌گیرند، و یک عده هم همیشه مناقشه می‌کنند. در نوشتۀ پیش رو، با ده نوع از انواع ترول‌ها آشنا شوید.

رسانه‌های رسمی که صبح تا شب دنبال خبر‌هایی می‌گردند که جدی‌تر، وحشتناک‌تر و دردناک‌تر باشد، از ترول‌ها متنفرند. در واقع ترول‌ها بخش مطرود دنیای اینترنت هستند، آدم‌های عاطل و باطلی که همه‌چیز را مایۀ کرکرخنده می‌کنند. اما استفان کرپیتز، کسی که مدت‌هاست دنیای ترول‌ها را از نزدیک مطالعه می‌کند، معتقد است برای فهم فرهنگ ترول‌ها باید این پیش‌داوری‌ها را کنار گذاشت، و آنگاه متوجه خواهیم شد که ترول‌بازی به نوعی هنر مردمی دنیای اینترنت است.

راس اولبریکت، جوانی آمریکایی بود که با ایده‌های آزادی‌خواهانه دلش می‌خواست یک بازار آزادِ آنلاین برای خرید و فروش مواد مخدر راه‌اندازی کند. جایی که آدم‌ها بتوانند، در نبود هرگونه خشونت و قانونِ اجباری، هر کار دلشان می‌خواهد انجام دهند. او سایتی مخفی تأسیس کرد که اعضا به صورت ناشناس در آن مواد خرید و فروش می‌کردند. اما این بازیِ خوشایند خیلی زود به مرز‌های جنون‌باری رسید که هیچکس فکرش را نمی‌کرد.

آیا فناوری‌های عمومی، گوشی‌هایی که در دست داریم و شبکه‌های اجتماعی‌ای که در آن می‌نویسیم می‌توانند زندگی اجتماعی‌مان را بهتر کنند؟ جلوی ظلمی را بگیرند یا نیازِ نیازمندی را برطرف سازند؟ گاهی بله، ولی خیلی وقت‌ها هم نه. در کتابی جدید، دختر دانشجویی که با شور و شوق اولین نسل از رسانه‌های مردمی را به کار گرفت تجربۀ خودش از این فناوری‌ها را در قالب روایتی داستان‌وار بازگو کرده است.

بحث درباره آینده خبر و نحوه انتشار آن با توجه به توسعه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در جهان یک بحث فراگیر است. از سال‌ها قبل با توجه به سرعت نفوذ رسانه‌های جدید، بسیاری رسانه‌های سنتی را در معرض انحطاط می‌دیدند با این حال موارد متعددی طی سال‌های اخیر نشان داده که شبکه‌های اجتماعی به تنهایی آماده به دست‌گیری کامل جریان اطلاع‌رسانی در فضای امروز نیستند.

فضای مجازی نوعی جذابیت عرفانی دارد. شبکه‌ای عظیم و نادیدنی که ما با آن می‌خندیم، اشک می‌ریزیم، خشمگین می‌شویم یا آرام می‌گیریم. روزگاری حتی قرار بود که با حضور در آن آزاد شویم و تبعیض‌ها و سلسله‌مراتب‌ها را واژگون کنیم. اما گویا روزبه‌روز امید‌هایی که به اینترنت بسته بودیم بیشتر نقش بر آب می‌شود. نیکلاس کار می‌گوید اینترنت حالا به سیستم اطلاعاتیِ قدرتمندی تبدیل شده است که عده‌ای انگشت‌شمار کنترل آن را به دست گرفته‌اند.

شاید روزی جامعۀ ما این شیفتگی به توییتر و فیس‌بوک را هوسی زودگذر و اغلب مخرب ببیند. چندماه قبل، شان پارکر، اولین رئیس فیس‌بوک، حرف‌هایی زد که داغ دل خیلی‌ها را تازه کرد. پارکر تأیید کرد که فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی، آگاهانه و عامدانه، از نقصان‌های روان‌شناختی انسان‌ها سوءاستفاده می‌کنند تا کاربرانشان را هرچه بیشتر درگیر کنند. دقیقاً مثل نوعی اعتیاد. این سخنان نشانه‌ای بود از موج جدیدی که بین مردم راه افتاده است. حالا خیلی‌ها دارند شبکه‌های اجتماعی را ترک می‌کنند تا شاید آرامش قبلی‌شان را دوباره پیدا کنند.

انسان تنها موجودی است که می‌شود درباره‌اش تاریخ نوشت، تاریخِ سرنوشت او از غارهای تاریک تا زندگی در برج‌های سربه‌فلک‌کشیده. اما ما، انسان‌های قرن ۲۱، هم‌روزگار دانشمندانی هستیم که برای آیندۀ بشر هم تاریخ می‌نویسند. آن‌ها می‌گویند تاریخی که در انتظار ما نشسته بسیار وحشتناک‌تر است از روزگار جنگ‌ها و ناامنی‌های گذشته: روبات‌هایی که ساختۀ دست انسان‌اند می‌توانند در آینده بلای جانش شوند و حتی به حیات او بر کرۀ زمین پایان دهند. آیا برای تاریخ آینده هم نمی‌شود کاری کرد؟