Faradeed

برندۀ جایزۀ نوبل ادبی و یکی از بزرگترین چهره‌های ادبیات جهان در ۸۸ سالگی درگذشت.

وه، چه روزگار خوشی؛ وه، چه خاطرات دوست‌داشتنی‌ای؛ وه، چه اضطراب شیرینی؛ وه، چه تصاویر سرخوشی، زمانی که وجود پنهان خود را با طلسم عشق می‌پوشاندم!.

در باب ریاضی و جست‌وجوی ناشناخته‌ها نام دارد، می‌خواهد این طرز فکر را اصلاح کند و ریاضیات -و تمرکز و انتزاع و حدس‌های عجیب‌وغریب و کشف‌وشهود‌های درخشان پیوسته با آن- را مایۀ نشاط نیرومندی معرفی می‌کند که دروازه‌ای به سوی سرخوشی است.

در اشعار شاملو دو شعر هست که به گمان من از خوش‌ساخت‌ترین و زیباترین اشعار اوست و نشان می‌دهد که شاملو چقدر دقیق، عمیق و ظریف، طبیعت را می‌دیده است، می‌شنیده است و لمس می‌کرده است.

تراژدی‌نویسان بزرگ به تغییر فکر نمی‌کردند. در تراژدی همه‌چیز حول «فرد» و حول «قهرمان» انسجام پیدا می‌کند. شخصیت تراژیک غرق در ذهنیت خویش و استوار بر شالوده متافیزیکی «من» کنش می‌کند. او خودخواه‌تر از آن است که به تغییر اجتماعی بیندیشد.

شعر مدرن فارسی سرشار است از صدا‌هایی که با سماجت تمام شبح‌وار می‌مانند و از ناپدیدن‌شدن سرباز می‌زنند. گاهی این صداها، توگویی از ناکجا، در شعر پدیدار می‌شوند و همچون نفوذ امر غریب عمل می‌کنند و گاهی ما را به‌سوی هیچستانی عرفانی سوق می‌دهند.

جمله مشهور مارکس در این زمینه آن است که تاریخ جهان، تاریخ منازعات طبقاتی است. او سپس اشاراتی به دوره‌های قبل می‌کند و وقتی به دوران جدید می‌رسد، می‌گوید در این دوران حتی پیچیدگی جامعه ساده‌تر شده و تاریخ را به منازعه میان بورژوازی و طبقه کارگر یا پرولتاریا تقلیل می‌دهد.

پس امروز هم با نگرشی یک‌سویه و با حسی منفی درباره سینمای کیارستمی صحبت‌کردن به سبب بی‌اعتمادی کیارستمی به جریان‌های مدعی آزادی‌خواهی و لیبرالیته و... می‌تواند دربردارنده همان گزینش‌های حذفی مخفی باشد.

«خاطرات پاره‌پاره‌ی دیروز»، داستانی کوتاه از مجموعه داستان «یوزپلنگانی که با من دویده‌اند»، بیان وقایع مربوط به نهضت جنگل و اتفاقات پیرامون آن مانند دارزدن دکتر حشمت است، اما داستان فقط بیان یک واقعه تاریخی نیست بلکه به چیزی گسترده‌تر از یک واقعه توجه می‌کند.

اکنون اگر به دگردیسی نیرو‌ها یعنی تبدیل دو نیرو به یک نیرو که فی‌الواقع کشف مهم راوی است بازگردیم، به استیصال انسانی می‌رسیم که می‌خواهد خودش باشد و بدون نقاب زندگی کند، اما نمی‌تواند.

سوالی که داستایفسکی در رمان شگفت‌آور «جنایت و مکافات» پرسید، یک قرن است که ما را رها نکرده: آیا می‌توان انسانی ستمگر و خبیث را برای رسیدن به جامعه‌ای بهتر کُشت؟ عقلانیت سردِ فایده‌گرایی می‌گوید آری؛ و در حقیقت آنچه داستایفسکی را بیشتر از خودِ قتل به وحشت انداخته بود، عقلانی جلوه‌کردنِ آن بود. اما چگونه چنین چیزی ممکن شد؟ شاید نگاهی به شرایط اجتماعی روسیه در آن دوران بتوان پاسخی فراهم کند.

«وطن کجاست؟ من وطن‌های زیادی داشتم! تصور می‌کنم زمانی برای همه‌شان دلتنگ می‌شدم، ولی مدتی است که هر جا باشم همانجا وطنم است»

لئوناردو داوینچی در زمره معدود افرادی در تاریخ بشری است که استعداد‌های متنوعی داشته اند، اما شواهد فیزیکی اندکی درباره میزان واقعی نبوغ او در دسترس است. پس زمینه‌ی نقاشی باکره صخر‌های او آنچنان از اهمیت برخوردار شده و بر آن تاکید می‌شود که به نظر می‌رسد موضوع اصلی آن نه معجزه‌ی تولد و زنده ماندن مسیح در دنیایی خطرناک، بلکه طبیعت کهن و صخره‌هایی است که آثار گذر زمان را نشان می‌دهند. لئوناردو در این تابلو چیزی را مخفیانه بیان می‌کند که اگر آشکارا مطرح می‌شد به عنوان «محتوای شریرانه و کفر آمیز» تلقی اش می‌کردند.

اونیل آدمی خوشبین نبود؛ چه کسی می‌‏توانست این همه مصیبت را تحمل کند و خوش‌بین بماند؟ متن‌‏های او هم نمایش‏گر تباهی‏‌اند و تصویری جدی و عبوس از آن نوع زندگی که همه از آن هراس داریم. یوجین اونیل صد سال قبل متن‏‌هایی نوشت که ما را با خودمان روبه‌رو می‏‌کند؛ او پیشگو نبود، ماهیت زندگی را دریافته بود

او اشاره می‌کند که جریانِ دائمی نبرد بینِ عقل‌گرایان و دین‌گرایان در منطقه‌ی خراسان در دوره‌ی عطار به نفعِ گروهِ دوم تمام می‌شود و اتفاقن عطار یکی از کسانی‌ست که سنت و نگاهِ خیامی را طرد کرده و منزوی می‌کند.