طوطی «دراکولا»؛ پرنده‌ای مرموز که صدایش مو بر بدن انسان راست می‌کند

فرادید| جیغ وهم‌آلود این پرنده سکوت جنگل بارانی را می‌شکند و در مه همچون هشداری شبح‌وار طنین می‌اندازد. پرندگان اندکی هستند که بتوانند از دید ظاهر و رازآلودگی با طوطی دراکولا رقابت کنند. پرهای سیاه براق، سینه‌ای به رنگ خون و جیغی که گویی از دل یک فیلم ترسناک شنیده می‌شود به طوطی دراکولا ظاهری داده که در هیچ پرنده‌ی دیگری روی زمین دیده نمی‌شود. 

به گزارش فرادید، این گونه کمیاب که تنها در جنگل‌های کوهستانی و دورافتاده‌ی گینه نو یافت می‌شود، هم زیست‌شناسان و هم پرنده‌شناسان را مجذوب خود کرده است. چهره‌ی شبیه کرکس و آوازهای وهم‌آلود به آن شهرتی ترسناک بخشیده‌اند. 

ویژگی‌های منحصربه‌فرد این طوطی عملکردهای کاربردی هم دارند، از محافظت از پرها گرفته تا تخصص در رژیم غذایی که به لایه‌های رازآمیز شخصیت این پرنده‌ی عجیب‌وغریب افزوده‌اند. 

طوطی دراکولا با نام علمی Psittrichas fulgidus، فقط در جنگل‌های بارانی کوهستانی گینه نو یافت می‌شود. پرهای سیاه براق، شکم سرخ‌رنگ و سر طاسی شبیه کرکس به آن ظاهری داده‌اند که انگار درست از دل افسانه‌ای گوتیک بیرون آمده است. 

منقار قلاب‌مانند و نگاه نافذ این پرنده، حضور دراماتیکش را تقویت کرده و موجب شده لقب طوطی دراکولا را به خود بگیرد، لقبی که اکنون ذهن پرنده‌شناسان و علاقه‌مندان حیات‌وحش را به یک اندازه تسخیر کرده است. این پرنده که «طوطی پسکه» نیز نامیده می‌شود، تنها عضو جنس خود است و این جنس نیز تنها جنس در زیرخانواده‌ی خود به‌شمار می‌رود که آن را به یک نمونه‌ی عجیب و غریب تکاملی تبدیل می‌کند. 

اما طوطی دراکولا برخلاف لقب ترسناکش خون‌آشام نیست، بلکه میوه‌خوار است: عاشق انجیر، شهد و گل‌های گرمسیری خاص. سر بی‌موی او برای ترساندن نیست، بلکه یک ویژگی تکاملی هوشمندانه است تا از چسبیدن شیره‌های میوه به پرهایش جلوگیری کند. 

جیغ‌های ترسناک در دل سایه‌بان درختان

یکی از ویژگی‌های ترسناک این پرنده، آواز یا بهتر بگوییم جیغ آن است: جیغی خشن و خراش‌دار که برخی آن را به «غرش» تشبیه کرده‌اند. این صدا برخلاف چهچه‌ی شاد طوطی‌های دیگر، احتمالاً به دسته‌ها کمک می‌کند هنگام پرواز میان شاخ‌وبرگ‌های انبوه جنگل با یکدیگر در تماس بمانند. 

همچنین ممکن است هشدار یا نشانه‌ی قلمرو باشد و حضور پرنده را به‌شکلی وهم‌آور در جنگل اعلام کند. طوطی دراکولا زیاد آواز نمی‌خواند، اما وقتی صدا تولید می‌کند، آن صدا می‌تواند مسافت زیادی را طی کند. این یکی دیگر از دلایلی است که این طوطی را از سایر گونه‌های طوطی متمایز می‌کند. 

طوطی دراکولا چه به‌تنهایی پرواز کند، چه در گروه‌های کوچک تا ۲۰تایی، از حرکات پیاپی بال زدن و سپس حرکتی روان و پیوسته استفاده می‌کند تا در دنیای درختی خود جابه‌جا شود. برخلاف بسیاری از بستگانش، از منقار و چنگال برای بالا رفتن از شاخه‌ها استفاده نمی‌کند. در عوض می‌پرد؛ رفتاری که بین طوطی‌ها بسیار نادر است. 

رژیم غذایی خاص و تکامل متفاوت

با وجود شباهت ظاهری به کرکس، طوطی دراکولا شباهت کمی با لاشخورها دارد. کم و بیش به شکل انحصاری از گونه‌ای نادر و چسبناک از انجیر وحشی تغذیه می‌کند که بالای درختان جنگل بارانی رشد می‌کند؛ رژیمی به‌شدت تخصصی که آن را در برابر اختلالات زیست‌محیطی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند. ظاهر عجیب و رفتارهای این طوطی، درست نتیجه‌ی نیازهای غذایی و فشارهای زیستگاهی آن است. 

سر بدون پر آن که زمانی یک ویژگی ترسناک تلقی می‌شد، در واقع راه‌حل کارآمدی برای جلوگیری از تجمع شیره‌ی میوه‌ها در اطراف صورتش است. گاهی رژیمش را با شهد یا گل‌های گرمسیری تکمیل می‌کند، اما این‌ها بخش فرعی رژیم غذایی او هستند؛ «انجیر» اصلی‌ترین غذای اوست. 

اندازه، جنسیت، و ساختار اجتماعی

طوطی دراکولا پرنده‌ای کمابیش بزرگ است؛ حدود ۴۵ سانتی‌متر طول دارد و وزن آن بین ۶۸۰ تا ۸۰۰ گرم است. نر و ماده تقریباً یکسان به نظر می‌رسند، اگرچه نرها معمولاً لکه‌ی قرمز کوچکی پشت چشم دارند، نشانه‌ای که فقط از نزدیک دیده می‌شود. 

آن‌ها پرندگانی نسبتاً اجتماعی هستند و بیشتر جفت‌جفت یا در گروه‌های کوچک مشاهده می‌شوند. پرواز آن‌ها در جنگل منحصربه‌فرد است؛ بین بال‌زدن‌های سریع و حرکت روان و پیوسته متناوب عمل می‌کنند و این کار به آن‌ها حرکتی شبح‌گون میان سایه‌بان مه‌آلود جنگل می‌بخشد. 

افسانه‌ای در حال ناپدید شدن

متأسفانه، این زیبایی وهم‌آلود اکنون در فهرست گونه‌های آسیب‌پذیر اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد. ظاهر جذاب آن، هدف تجارت حیوانات عجیب و غریب و استفاده‌ی زینتی بومیان شده است. همراه با تخریب مداوم جنگل‌ها و تکه‌تکه شدن زیستگاه، فشارها بر بقای طوطی دراکولا روزبه‌روز بیشتر می‌شود. 

بال‌ها و پرهای این طوطی قیمت بالایی دارند و جوجه‌هایش در بازارهای غیرقانونی حیات‌وحش بسیار خواهان دارند. اطلاعات بسیار کمی درباره‌ی عادت‌های تولیدمثل آن در دسترس است، اما کارشناسان معتقدند آن‌ها تنها یک یا دو تخم در سال روی درختان بزرگ و توخالی می‌گذارد که روند بازسازی جمعیت را کند و نامطمئن می‌کند. 

باغ‌وحش‌های جهان به‌ندرت این پرنده را دارند و تولیدمثل آن در اسارت همچنان چالش‌برانگیز است. با ادامه‌ی کوچک شدن زیستگاه این پرنده به دلیل قطع درختان و تبدیل اراضی، فعالان محیط‌زیست هشدار می‌دهند این پرنده‌ی منحصربه‌فرد ممکن است به‌زودی نایاب‌تر از همیشه شود.

مترجم: زهرا ذوالقدر