تصاویر؛ هدهد نقاب‌دار؛ پرنده معروف به «چاقوکِش» که روی بال‌هایش خار دارد و صدایش تا صد‌ها متر دورتر شنیده می‌شود
هدهد نقاب‌دار (Masked Lapwing)، پرنده‌ای جسور و نگهبان تالاب‌هاست که با آویزه‌های زرد صورت و صدای هشدار بلندش شناخته می‌شود. این پرنده در زیستگاه‌های متنوعی از استرالیا تا آسیا زندگی می‌کند و رفتار دفاعی تهاجمی دارد. از ویژگی‌های عجیبش می‌توان به خار‌های بال و لانه‌سازی در مکان‌های غیرمعمول اشاره کرد که او را به نگهبانی منحصر‌به‌فرد تبدیل کرده است.
هدهد نقاب‌دار (Masked Lapwing) یکی از شناخته‌شده‌ترین پرندگان آبزی در استرالیا و بخش‌هایی از آسیای جنوب‌شرقی است. این پرنده به خاطر آویزه‌های زرد روشن روی صورت و صدای هشداردهنده و بلندش شهرت دارد و هم تحسین و هم ناراحتی انسان‌ها را برمی‌انگیزد.
حضورش در پارک‌ها، تالاب‌ها، زمین‌های ورزشی و حتی باند فرودگاه‌ها رایج است، جایی که رفتار دفاعی بی‌پروایش، آن را به نیرویی جدی در میان پرندگان تبدیل کرده است.
ویژگی‌های فیزیکی و ظاهری
هدهد نقاب‌دار پرنده‌ای متوسط است که معمولاً حدود ۳۵ تا ۴۰ سانتی‌متر طول و تا ۸۵ سانتی‌متر طول بال دارد. پر آن در بخش جلویی سفید و بال‌ها قهوه‌ای است و بر روی سر تاجی سیاه دارد. شاخص‌ترین ویژگی آن، آویزه‌های زرد روشن روی صورت است که مانند پرده‌هایی کوچک کنار منقار آویزان شده‌اند.
این آویزه‌ها علاوه بر ایجاد ظاهر «نقاب‌دار»، بخشی از نمایش تهدیدآمیز پرنده در برابر خطر‌ها هستند. نر و ماده ظاهری مشابه دارند و جوجه‌ها آویزه‌های کوچک‌تر و رنگ‌های کمرنگ‌تری دارند.
رفتار و زیستگاه
هدهد نقاب‌دار بسیار سازگار است و می‌تواند در زیستگاه‌های گوناگون، از گِل‌زار‌های ساحلی و کناره رودخانه‌ها تا زمین‌های ورزشی شهری زندگی کند. غذای اصلی آن حشرات، کرم‌ها و بی‌مهرگان کوچک است که با نوک‌زدن در خاک یا شکار از سطح زمین به دست می‌آورد.
یکی از ویژگی‌های مشهورش، رفتار تهاجمی هنگام لانه‌سازی است. در فصل زادآوری، که معمولاً بهار و تابستان است، تخم‌های خود را روی زمین‌های باز می‌گذارد؛ گاهی حتی در مکان‌هایی عجیب مثل پارکینگ یا زمین گلف. اگر انسان، سگ یا حتی پرنده‌ای دیگر به لانه نزدیک شود، با صدای بلند هشدار می‌دهد، پرواز‌های شیرجه‌ای انجام می‌دهد و گاهی مستقیماً به مهاجم حمله می‌کند.
زادآوری و مراقبت والدین
هدهد نقاب‌دار پدر و مادری مراقب و بسیار محافظ است. لانه معمولاً یک گودی کم‌عمق در خاک است که با کمی علف یا بقایای گیاهی پوشانده می‌شود. ماده ۳ تا ۴ تخم خالدار می‌گذارد که به‌خوبی با محیط هم‌رنگ و استتار می‌شوند.
هر دو والد حدود ۲۸ تا ۳۰ روز تخم‌ها را جوجه‌کشی می‌کنند. جوجه‌ها پس از خروج از تخم قادر به راه‌رفتن و تغذیه از همان ساعات اولیه هستند، اما والدین برای چندین هفته از آنها به شدت محافظت می‌کنند و حتی در برابر حیوانات بسیار بزرگ‌تر می‌ایستند. این راهبرد تهاجمی باعث شده که این پرنده حتی در مناطق شهری هم موفق باشد، هرچند گاهی به درگیری با انسان‌ها منجر می‌شود.
عجیب‌ترین ویژگی‌های هدهد نقاب‌دار
هدهد نقاب‌دار ویژگی‌های عجیبی دارد که فراتر از ظاهر چشمگیر و رفتار جسورش است. یکی از عجیب‌ترین آنها وجود خار‌های کوچک روی مفصل بال است. این خار‌ها سمی نیستند، اما می‌توانند ضربه‌ای دردناک به شکارچیان یا انسان‌های کنجکاو وارد کنند. این سلاح کوچک بیشتر در حملات هوایی فصل لانه‌سازی استفاده می‌شود.
ویژگی عجیب دیگر، تمایل به لانه‌سازی در مکان‌های غیرمعمول است؛ از پشت‌بام ساختمان‌ها و استادیوم‌های ورزشی گرفته تا فرودگاه‌های شلوغ. این عادت گاهی باعث محدودیت پرواز یا تلاش برای جابجایی پرنده‌ها می‌شود تا خطر برخورد با هواپیما کاهش یابد.
صدای هشدار این پرنده آنقدر بلند و مداوم است که تا صد‌ها متر شنیده می‌شود. برخی دانشمندان معتقدند این صدا علاوه بر هشدار به مهاجم، برای فراخواندن هدهد‌های دیگر جهت کمک به دفاع نیز کاربرد دارد. از همه جالب‌تر، گاهی این پرنده خود را مجروح نشان می‌دهد تا شکارچی را از لانه دور کند. با وانمود کردن به داشتن بال شکسته، مهاجم را وادار به تعقیب خود می‌کند و در نتیجه، جوجه‌ها در امان می‌مانند.
منبع: راز بقا
