کدام کشور جهان بیشترین انواع «مارهای سمی» را دارد؟

فرادید| مارها همواره هم انسان را شیفته خود کرده‌اند و هم ترسانده‌اند. آن‌ها نماد خطر و رمز و راز و بقاء بوده‌اند و همیشه کنجکاوی و ترس مردم در طبیعت یا هر جای دیگر را برانگیخته‌اند. برپایه‌ی آمار، بیش از ۳۰۰۰ گونه مار در سراسر جهان وجود دارد که نزدیک به ۶۰۰ گونه آن‌ها سمی هستند و می‌توانند با نیش خود جان قربانی را بگیرند. برخی کشورها تنها چند گونه از این مارها را دارند، اما برخی دیگر سهم بیشتری از آن‌ها دارند. 

به گزارش فرادید، بنابر رکوردهای گینس، هیچ جایی در جهان به اندازه استرالیا مار سمی ندارد؛ این کشور بیش از ۱۰۰ گونه مار خشکی‌زی سمی و نزدیک ۳۰ گونه مار دریایی سمی دارد. با این حال، نکته جالب اینست که هرچند استرالیا میزبان خطرناک‌ترین مارهای جهان است، اما این کشور جایی نیست که بیشترین مرگ‌ومیر ناشی از مارگزیدگی در آن رخ می‌دهد. 

مارهای مرگبار استرالیا:

تایپان بیابانی (Inland Taipan) 

این مار که با نام «مار خشن» یا «مار ریزپولک» هم شناخته می‌شود، سمی‌ترین مار جهان است. نیش آن به قدری قوی‌ست که می‌تواند چندین انسان بزرگسال را از پای درآورد. با این حال، تاکنون هیچ مرگ تأییدشده‌ای از انسان به‌وسیله آن ثبت نشده است. دلیلش اینست که زیستگاه طبیعی آن مناطق دورافتاده و خشک است و برخوردش با انسان‌ها بسیار نادر است. 

مار قهوه‌ای شرقی (Eastern Brown Snake) 

این مار برای استرالیایی‌ها بسیار نگران‌کننده‌تر است. اگرچه سم آن به قدرت تایپان بیابانی نیست، اما همچنان بسیار کشنده است و از همه مهم‌تر، به شکل فراگیر در این کشور پراکنده است. این مارها همواره در مزارع و نزدیک سکونتگاه‌های انسانی یافت می‌شوند، زیرا شکار اصلی‌شان موش است. همین نزدیکی به انسان‌ها موجب شده که بیشترین مرگ‌ومیر ناشی از مارگزیدگی در استرالیا از همین گونه باشد. 

به این‌ها باید تایپان ساحلی، مارهای ببری و انواع گوناگون مارهای دریایی را هم افزود. همین موضوع موجب شده استرالیا به سرزمینی شهرت پیدا کند که کمابیش همه‌چیز در آن نیش می‌زند، می‌گزد یا می‌درد. 

آیا استرالیایی‌ها به‌راستی در خطرند؟ 

با وجود شهرت ترسناک استرالیا، این کشور در عمل از دید آمار مرگ‌ومیر ناشی از مارگزیدگی بسیار ایمن است. بنا به گزارش «بنیاد بهداشت و رفاه استرالیا»، در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ تنها ۷ مورد مرگ ناشی از مارگزیدگی ثبت شد (در میان ۱۹ مرگ ناشی از برخورد با جانوران سمی). هر سال نزدیک ۱۵۰۰ مورد مارگزیدگی مشکوک یا قطعی گزارش می‌شود که تنها ۲۰۰ مورد نیازمند پادزهر هستند و در نهایت بین ۲ تا ۴ مرگ در سال رخ می‌دهد. 

این آمار پایین نتیجه سه عامل مهم است: 

• سامانه درمانی کارآمد: بیمارستان‌های استرالیا همواره ذخایر کافی پادزهر دارند و پزشکانِ آموزش‌دیده می‌دانند چگونه فوری و درست عمل کنند. 
• آگاهی همگانی: استرالیایی‌ها از کودکی آموزش می‌بینند که چگونه از برخورد با مارها جلوگیری کنند و هنگام مارگزیدگی چه اقداماتی انجام دهند. 
• رفتار طبیعی مارها: مارها همواره از انسان دوری می‌کنند و تنها هنگام تحریک یا به دام افتادن حمله می‌کنند. 

مقایسه با هند

در مقابل، هند با واقعیتی بسیار تلخ‌تر روبه‌روست. هرچند شمار گونه‌های سمی آن کمتر از استرالیاست، اما بالاترین آمار مرگ ناشی از مارگزیدگی در جهان را دارد: نزدیک ۵۸ هزار مرگ در سال از مجموع کمابیش یک میلیون مارگزیدگی.  دلایل اصلی این فاجعه: زندگی جمعیت‌های روستایی نزدیک زیستگاه مارها، دسترسی اندک به خدمات درمانی در مناطق دورافتاده و گاه درنگ در درمان به‌دلیل باورهای فرهنگی. 

نکات ایمنی

چه در بیابان‌های استرالیا باشید، چه در روستاهای هند یا جنگل‌های دیگر جهان، توجه به چند نکته ساده می‌تواند خطر را کاهش دهد: 

• مراقب گام‌هایتان باشید: همیشه مراقبِ پیرامون‌تان باشید، به‌ویژه وقتی میان علف‌های بلند یا کنار سنگ‌ها راه می‌روید. 
• لباس محافظ بپوشید: چکمه‌های بلند و جوراب‌های ضخیم نفوذ سم را کاهش می‌دهند. 
• مارها را تحریک نکنید: بیشتر گزیدگی‌ها زمانی رخ می‌دهد که انسان‌ها بخواهند مار را بگیرند یا بکشند. 
• فوری کمک بگیرید: هنگام گزیدگی، عضو را بی‌حرکت نگه دارید، آرامش خود را حفظ کنید و فوری به مرکز درمانی بروید. 
• قوانین محلی ایمنی را بیاموزید: برای نمونه در استرالیا با اورژانس تماس بگیرید، در هند به نزدیک‌ترین بیمارستانی بروید که پادزهر دارد. 

چکیده

استرالیا بیشترین گونه‌های مارهای سمی جهان را دارد، از جمله تایپان بیابانی که رکورددار قدرت سم است. با این حال، به لطف آگاهی مردم، سامانه درمانی پیشرفته و شرایط جغرافیایی، شمار قربانیان مارگزیدگی در این کشور بسیار اندک است.

مترجم: زهرا ذوالقدر