اولین مشاهده از دیسکِ شکل گیری قمرهای فراخورشیدی

فرادید| ستاره شناسان به کمک آرایه تلسکوپی آلما برای نخستین بار بدون هیچ ابهامی وجود یک دیسک به دور سیاره‌ای خارج از منظومه شمسی را مشاهده کردند. دیسک مورد بحث یک دیسک دور سیاره‌ای نامیده می‌شود که سیاره فراخورشیدی PDS ۷۰c را احاطه کرده است، یکی از دو سیاره غول پیکر مشتری مانند است که به دور ستاره‌ای در فاصله تقریبا ۴۰۰ سال نوری از ما در گردش است.

به گزارش فرادید؛ ستاره شناسان پیش از این نشانه‌هایی از یک دیسک که زادگاه احتمالی قمر است را در اطراف این سیاره فراخورشیدی پیدا کرده بودند، اما، چون نمی‌توانستند دیسک را به وضوح از محیط اطرافش تشخیص دهند تاکنون قادر به تایید این اکتشاف نبودند.

علاوه بر این بنیستی محقق دانشگاه گرنوبل در فرانسه و دانشگاه شیلی و تیمش با کمک داده‌های آلما (ALMA) دریافتند که قطر این دیسک تقریبا به اندازه فاصله خورشید از زمین است و به قدر کافی مواد لازم برای تشکیل ۳ قمر به اندازه ماه را دارد. کاربرد این نتایج تنها برای فهمیدن نحوه به وجود آمدن قمر‌ها نیست.

جاهن بی یکی از نویسندگان این مقاله در این باره می‌گوید:" این مشاهدات جدید همچنین برای اثبات نظریه‌های تشکیل سیارات که تا کنون نتوانسته اند مورد آزمایش قرار بگیرند، بسیار حائز اهمیت است. "

سیارات در دیسک‌های غباری در اطراف ستاره‌های جوان تشکیل می‌شوند، آن‌ها درحالی که حفره‌هایی را ایجاد می‌کنند، مواد موجود در دیسک ستاره‌ای را برای رشد خود می‌بلعند. اما ستاره شناسان هنوز جزئیات فرآیند تشکیل سیارات را درنیافته اند.

مریام کپلر محقق موسسه نجومی ماکس پلانک در آلمان و یکی دیگر از نویسندگان این مقاله می‌گوید: تاکنون بیش از ۴۰۰۰ سیاره فراخورشیدی کشف شده است، اما همه آن‌ها در منظومه‌هایی بالغ کشف شده بودند. PDS ۷۰b و PDS ۷۰c که یادآور سیستمی شبیه به جفت مشتری و زحل اند، تا به حال تنها سیارات کشف شده‌ای هستند که هنوز در فرآیند شکل گیری قرار دارند.

با وجود شباهت‌هایی میان این سیارات با مشتری و زحل، اما این نکته نیز وجود دارد که دیسک اطراف PDS ۷۰c تقریبا ۵۰۰ برابر بزرگتر از حلقه‌های زحل است. سیارات PDS ۷۰b و PDS ۷۰c، دو سیاره‌ای که این منظومه را میسازند، اولین بار با تلسکوپ بسیار بزرگ VLT رصدخانه جنوبی اروپا، به ترتیب در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کشف شدند. ماهیت خاص آن‌ها بیان کننده این است که از آن زمان تاکنون به وسیله دیگر تلسکوپ‌ها و ابزار‌ها نیز بار‌ها رصد شده اند.

اکنون آخرین مشاهدات آلما (ALMA) با وضوح بالا به ستاره شناسان این امکان را داده است تا اطلاعات بیشتری در مورد این منظومه کسب کنند. آن‌ها علاوه بر تایید تشخیص دیسک دور سیاره‌ای در اطراف PDS ۷۰c و مطالعه اندازه و جرم آن، دریافتند که PDS ۷۰b مدرک واضحی دال بر وجود چنین دیسکی در اطراف خود نشان نمی‌دهد و این مسئله بیانگر این است که این سیاره به وسیله PDS ۷۰c از غبار و مواد ناشی از محل تولد محروم مانده است.

با استفاده از تلسکوپ فوق العاده بزرگ ELT رصدخانه جنوبی اروپا که در حال حاضر در حال ساخت در سرو آرمازونس (Cerro Armazones) واقع در صحرای آتاکامای شیلی است، می‌توان به درک عمیق تری از این منظومه سیاره‌ای دست یافت.

منبع: European Southern Observatory