انتخابات امریکا، نفت و ایران

علیرضا سلطانی | بازار نفت در صدر بازار‌هایی است که از مدت‌ها قبل از انتخابات تاریخی ۲۰۲۰ ریاست‌جمهوری امریکابه شدت روند این انتخابات و ترکیب ساختار سیاسی آینده امریکارا رصد و با تحولات آن به خصوص در روز‌های پس از انتخابات در شکل نوسان قیمت همراهی کرده است.

این واکنش‌ها بیش از هر چیزی ناشی از تاثیرگذاری بالایی است که بازار نفت از سیاست‌ها و اقدامات ترامپ در ۴ سال گذشته داشته است. بازار‌های جهانی به خصوص بازار نفت در هیچ دوره‌ای به اندازه دوره ترامپ از دولت امریکاو سیاست‌های نفتی آن متاثر نبوده است.

سیاست‌های غیرمتعارف ترامپ در بازار نفت در شکل توسعه و افزایش تولید نفت غیرمتعارف (شیل)، کنار گذاشتن تعهدات زیست‌محیطی و افزایش تولید نفت امریکاو به طور کلی توسعه صنعت نفت امریکابا هدف افزایش اشتغال در آمریکا، بازار نفت را به شدت دچار نوسان کرد و زمینه حرکت قیمت از ۷۰ دلار در هر بشکه تا منفی ۳۸ دلار در هر بشکه را فراهم کرد که امری بی‌سابقه در بازار نفت بود.

این نوسان شدید حتی در مورد سیاست‌های نفتی دولت ترامپ در عرصه بین‌المللی و در مقابل رقبای نفتی به خصوص اوپک هم دیده می‌شود. ترامپ تا قبل از اپیدمی کرونا، مواضع سخت و تقابلی در برابر اوپک و اوپک پلاس در پیش گرفت، اما پس از واگیری کرونا از تقابل به سوی همکاری با اوپک آن هم با هدف جلوگیری از سقوط قیمت نفت را در پیش گرفت.

به این اقدامات تحریم گسترده و شدید عرضه نفت ایران و ونزوئلا که عمدتا با هدف باز کردن جایی برای ورود نفت امریکابود را باید اضافه کرد. علاوه بر این آغاز جنگ تجاری با چین و دیگر قدرت‌های نوظهور به عدم تعادل در بازار نفت کمک کرد و باعث به هم خوردن عرضه و تقاضا در بازار در نتیجه کاهش رشد اقتصادی چین همچنین به هم خوردن روند سرمایه‌گذاری و برنامه‌های توسعه‌ای در کشور‌های تولیدکننده نفت شد.

مجموع این سیاست‌ها و اقدامات که متاثر از سیاست‌های هیجانی، ماجراجویی‌های شخصی و رفتار‌های یکجانبه و کاسب‌کارانه ترامپ و دولت او بود به بی‌ثباتی و عدم تعادل بازار نفت و عدم امکان سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی شده در حوزه تولید نفت شد. خروج ترامپ از کاخ سفید و بازگشت ساختار سیاسی امریکا از مسیر متفاوت ۴ سال گذشته به مسیر عادی دهه‌های اخیر برای بازار نفت هم نویدبخش افزایش ثبات و تعادل خواهد بود.

سیاست‌های اعلامی بایدن نسبت به بازگشت ایالات متحده به تعهدات بین‌المللی اعم از تعهدات محیط زیستی داخلی و بین‌المللی، بازگشت به برجام و رفع تحریم‌های نفتی ایران و ونزوئلا، امکان مصالحه با چین و دیگر قدرت‌های نوظهور همچنین کنار گذاشتن سیاست‌های یکجانبه در حوزه‌های مختلف، زمینه ایجاد تعادل در بازار نفت و ثبات نسبی در قیمت‌ها می‌شود. علاوه بر این سیاست‌های دولت بایدن می‌تواند منجر به توسعه و تحرک دوباره بخش‌های انرژی‌های تجدیدپذیر شود که از گردش مالی بالایی در امریکا و دیگر کشور‌های توسعه یافته برخوردار است.

فارغ از سیاست‌های اعلامی، استقبال جهانی از پیروزی بایدن و به عبارت دقیق‌تر شکست ترامپ تاثیر روانی بالایی در بازار‌های جهانی و از جمله بازار نفت خواهد داشت. به طور قطع بازار جهانی نفت، چشم انتظار بازگشت نفت ایران خواهد بود.

به طور طبیعی مانند ماه‌های منتهی به اجرای برجام و رفع تحریم‌های نفتی ایران در سال ۹۴ برخی کشور‌های نفتی مانند عربستان‌سعودی و حتی روسیه در برابر بازگشت ایران کارشکنی کنند، اما با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای افزایش تولید و اجرای طرح‌های توسعه‌ای در حوزه افزایش ضریب برداشت نفت از میادین نفتی و به مرحله تولید رسیدن طرح‌های توسعه‌ای میادین جدید به خصوص میادین مشترک، ایران با رفع تحریم‌ها زودتر و سریع‌تر از دوره قبل (سال ۹۴) به بازار نفت بازگردد و بازار‌های خود را پس گیرد.

به طور طبیعی از هم‌اکنون کشور‌های تولیدکننده نفت در قالب اوپک و اوپک پلاس همچنین به صورت یکجانبه باید تمهیدات لازم را برای بازگشت نفت ایران به بازار به لحاظ مدیریت و کنترل اثرات منفی بر قیمت‌ها اتخاذ کنند. بازگشت ایران به بازار نفت از این منظر که بازار و فعالان آن را از بلاتکلیفی خارج کرده به تعادل بازار و امنیت بیشتر بازار جهانی نفت کمک می‌کند.

چنانکه بیان شد به لحاظ سخت‌افزاری صنعت نفت ایران آمادگی بازگشت هر چه سریع‌تر به بازار‌های جهانی نفت را دارد، اما مساله مهم آن است که سیاست خارجی ایران با بهره‌گیری از فرصت ایجاد شده، زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک این بازگشت و رسیدن ایران به حق واقعی خود را ایجاد کند.