سرنوشت سعودی‌ها در عصر بایدن
شواهد نشان می‌دهد رئیس‌جمهور منتخب آمریکا طرفدار حضور فعالانه در خاورمیانه برای دفاع از منافع حیاتی آمریکا، موازنه در برابر روسیه و چین و محافظت از جریان آزاد انرژی در خلیج‌فارس است.
کد خبر :
۸۷۶۰۸
بازدید :
۵۳۸۳
احسان ابطحی | معرفی آنتونی بلینکن، دیپلمات ۵۸ ساله به‌عنوان گزینه پیشنهادی وزارت خارجه و همین‌طور جیک سالیوان ۴۳ ساله، به‌عنوان مشاور امنیت ملی از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده، تا حدود زیادی چشم‌انداز دیپلماسی چهار سال آینده این کشور را روشن کرده است.
شواهد نشان می‌دهد رئیس‌جمهور منتخب آمریکا طرفدار حضور فعالانه در خاورمیانه برای دفاع از منافع حیاتی آمریکا، موازنه در برابر روسیه و چین و محافظت از جریان آزاد انرژی در خلیج‌فارس است. انتخاب آنتونی بلینکن و جیک سالیوان همچنین نشانه‌ای از علاقه بایدن به بازگشت به عصر مداخله‌گرایی لیبرال و تشکیل اتحاد و ائتلاف‌های بین‌المللی است.
گزینش این دو دیپلمات سرشناس که از طرفداران بازگشت ایالات‌متحده به برجام و از منتقدان جنگ بی‌رحمانه عربستان علیه مردم یمن هستند، بیش از همه اعراب و در راس آن‌ها سعودی‌ها را نگران و مضطرب کرده‌است؛ عربستانی که در طول چهار سال گذشته از سوی دستگاه آشفته سیاست خارجی ترامپ، چک سفید امضا از واشنگتن دریافت کرده بود، از اول بهمن - ۲۰ ژانویه- باید با رئیس‌جمهوری در آمریکا مواجه شود که سال گذشته دولت ریاض را دولتی «منفور» توصیف کرده بود.
بلینکن که به‌دلیل مواضع لیبرال خود در زمینه حقوق بشر و تغییرات آب و هوایی مورد حمایت جناح چپ حزب دموکرات و افرادی نظیر برنی سندرز است، درصورت تایید از طرف سنای آمریکا با فهرست بلندی از چالش‌ها مواجه خواهد بود.
برای ذهن‌خوانی وزیر خارجه احتمالی بایدن، باید سابقه و مواضع او را به دقت مورد بررسی قرار داد. معاون وزیر خارجه آمریکا در دوره اوباما از جمله مشوقان اصلی او برای خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق بود؛ اما به شدت از اقدام ترامپ در خروج نیرو‌های کشورش از شمال سوریه انتقاد و این اقدام را «لطمه به اعتبار آمریکا در جهان» توصیف کرد.
او در مصاحبه‌ای که ماه مه سال ۲۰۲۰ با شبکه سی‌بی‌اس انجام داد، از حضور نیرو‌های آمریکایی در سوریه حمایت و از اینکه ایالات‌متحده در دوره اوباما به‌طور مستقیم در سوریه مداخله نظامی نکرد، ابراز تاسف کرد.
بلینکن همچنین مدعی است که واشنگتن موضعی سرسختانه‌تر در قبال دیکتاتور‌های خاورمیانه مانند ژنرال سیسی رئیس‌جمهور مصر و محمد بن سلمان، حاکم دو فکتوی عربستان اتخاذ خواهد کرد و برخلاف ترامپ موضوع حقوق بشر را در صدر اولویت‌های دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه قرار خواهد داد.
اما بی‌تردید بزرگ‌ترین دل‌نگرانی سعودی‌ها از روی کار آمدن بایدن و بلینکن، مخالفت هر دوی آن‌ها با جنگ بی‌رحمانه سعودی‌ها علیه مردم یمن است.
بلینکن در سال ۲۰۱۸ به همراه شمار دیگری از مقامات دولت اوباما در نامه‌ای خطاب به دونالد ترامپ، خواستار مداخله رئیس‌جمهوری آمریکا برای پایان جنگ یمن شدند. به نظر می‌رسد یکی از اقدامات دولت آینده آمریکا قطع همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی با ریاض در جنگ یمن باشد.
بلینکن که یک دیپلمات پراگماتیست و بین‌الملل‌گراست در موضع‌گیری‌هایش تاکید کرده است که روابط آمریکا و عربستان سعودی را مورد بازنگری قرار خواهد داد. از سوی دیگر بایدن نیز در جریان مبارزات انتخاباتی تاکید کرده است که سلاح‌های بیشتری به سعودی‌ها فروخته نخواهد شد؛ سیاستی که با سیاست رئیس سابقش، باراک اوباما نیز متفاوت خواهد بود.
از طرفی خانم میشله فلورنوی، گزینه اصلی بایدن برای تصدی پست وزارت دفاع نیز از حامیان اصلی منع فروش سلاح به عربستان سعودی است.
به نظر می‌رسد مهم‌ترین تغییر در سیاست خارجی آمریکا در ارتباط با عربستان سعودی رخ خواهد داد و واشنگتن فروش سلاح به ریاض را متوقف و ۵ هزار نیروی آمریکایی را از این کشور خارج خواهد کرد.
یکی دیگر از چالش‌های بایدن با ریاض، تمایل او برای بازگشت به برجام و کاهش تنش میان تهران و واشنگتن است؛ موضوعی که قطعا سعودی‌ها آن را - به شکل فعلی آن- به ضرر منافع راهبری خود در منطقه می‌دانند.
اما با وجود سیاست‌های اعلامی بایدن، بسیار خوش‌بینانه به نظر می‌رسد که آمریکا به راحتی به روابط واشنگتن با این متحد دیرین ایالات‌متحده در خاورمیانه لطمه اساسی وارد کند. به بیان دیگر، قطعا چالش‌هایی در روابط ریاض-واشنگتن در دوران زمامداری بایدن به‌خصوص در حوزه حقوق بشر به وجود خواهد آمد؛ اما این چالش‌ها به این مفهوم نیستند که بایدن به دهه‌ها روابط استراتژیک ایالات‌متحده با عربستان سعودی پایان خواهد داد.
رابطه واشنگتن و ریاض، سنگ بنای سیاست خاورمیانه‌ای واشنگتن است و دو طرف سال‌هاست که همکاری استراتژیک ساختاری با یکدیگر دارند.
شاهد این مدعا آنکه بایدن در پرسش و پاسخی که با شورای روابط خارجی آمریکا در تاریخ اول اوت ۲۰۱۹ انجام داد، ضمن انتقاد از جنگ یمن، قتل جمال خاشقجی و فروش سلاح به عربستان سعودی، بر اهمیت استراتژیک همکاری با ریاض در مبارزه با تروریسم و همچنین «مهار ایران» تاکید و اضافه کرد که ارزش این همکاری را درک می‌کند.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن هم اخیرا تاکید کرده است که در مذاکرات احتمالی میان تهران و واشنگتن متحدان منطقه‌ای آمریکا را هم دخیل خواهد کرد. این موضع دقیقا همان خواسته‌ای است که عربستان سعودی و امارات از پیش از انعقاد برجام داشتند و خواهان آن بودند که بخشی از مذاکره میان ایران و آمریکا باشد؛ موضوعی که اخیرا، وزیر خارجه عربستان نیز بر آن تاکید کرد.
سالیوان که نماینده آمریکا در مذاکرات غیر‌علنی تهران و واشنگتن در عمان در سال ۱۳۹۱ بود، این درس را از برجام گرفته است که هرگونه توافق پایداری با ایران نیازمند حمایت متحدان منطقه‌ای کاخ سفید است. در همین چارچوب، قطعا ایالات‌متحده به دنبال رسیدن به توافق با ایران بر سر مسائلی مانند مسائل موشکی و نقش منطقه‌ای تهران خواهد بود تا بتواند رضایت متحدانش را هم به دست بیاورد.
از این منظر و در صورتی که ایران حاضر به گفتگو بر سر پیوست‌های موشکی و منطقه‌ای به‌عنوان بند‌های تکمیلی برجام نشود و به سمت راهبرد موازنه در برابر فشار‌های آمریکا حرکت کند، طبیعتا زمینه برای تعدیل فشار‌های آمریکا بر عربستان و بازیابی نقش ریاض در راهبرد فشار چندجانبه علیه تهران مجددا فراهم خواهد شد.
این مساله به‌ویژه از این منظر احتمال تحقق بیشتری دارد که عربستان بنا دارد تا با استفاده از کارت عادی‌سازی روابط با اسرائیل، زمینه را برای دریافت امتیازات از تیم بایدن فراهم کند؛ بنابراین دستگاه دیپلماسی ایران باید بسیار هوشیارانه این تهدید را خنثی کند.
نتیجه آنکه با ورود بایدن و تیم سیاست‌خارجی او به کاخ سفید، بی‌تردید سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه تغییر می‌کند و واشنگتن بر مسائلی مانند حقوق بشر، چند‌جانبه‌گرایی و مداخله‌گرایی لیبرال تغییر خواهد کرد؛ اما این موضوع به مفهوم آن نیست که ایالات‌متحده ریاض و ابوظبی را رها خواهد کرد؛ زیرا این موضوع از طرفی به افزایش قدرت ایران در منطقه منجر خواهد شد و از سوی دیگر سعودی‌ها و اماراتی‌ها را به سمت روسیه و چین هل خواهد داد.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن هم اخیرا تاکید کرده است که در مذاکرات احتمالی میان تهران و واشنگتن متحدان منطقه‌ای آمریکا را هم دخیل خواهد کرد. این موضع دقیقا همان خواسته‌ای است که عربستان سعودی و امارات از پیش از انعقاد برجام داشتند و خواهان آن بودند که بخشی از مذاکره میان ایران و آمریکا باشد؛ موضوعی که اخیرا، وزیر خارجه عربستان نیز بر آن تاکید کرد.
سالیوان که نماینده آمریکا در مذاکرات غیر‌علنی تهران و واشنگتن در عمان در سال ۱۳۹۱ بود، این درس را از برجام گرفته است که هرگونه توافق پایداری با ایران نیازمند حمایت متحدان منطقه‌ای کاخ سفید است. در همین چارچوب، قطعا ایالات‌متحده به دنبال رسیدن به توافق با ایران بر سر مسائلی مانند مسائل موشکی و نقش منطقه‌ای تهران خواهد بود تا بتواند رضایت متحدانش را هم به دست بیاورد.
از این منظر و در صورتی که ایران حاضر به گفتگو بر سر پیوست‌های موشکی و منطقه‌ای به‌عنوان بند‌های تکمیلی برجام نشود و به سمت راهبرد موازنه در برابر فشار‌های آمریکا حرکت کند، طبیعتا زمینه برای تعدیل فشار‌های آمریکا بر عربستان و بازیابی نقش ریاض در راهبرد فشار چندجانبه علیه تهران مجددا فراهم خواهد شد.
این مساله به‌ویژه از این منظر احتمال تحقق بیشتری دارد که عربستان بنا دارد تا با استفاده از کارت عادی‌سازی روابط با اسرائیل، زمینه را برای دریافت امتیازات از تیم بایدن فراهم کند؛ بنابراین دستگاه دیپلماسی ایران باید بسیار هوشیارانه این تهدید را خنثی کند.
نتیجه آنکه با ورود بایدن و تیم سیاست‌خارجی او به کاخ سفید، بی‌تردید سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه تغییر می‌کند و واشنگتن بر مسائلی مانند حقوق بشر، چند‌جانبه‌گرایی و مداخله‌گرایی لیبرال تغییر خواهد کرد؛ اما این موضوع به مفهوم آن نیست که ایالات‌متحده ریاض و ابوظبی را رها خواهد کرد؛ زیرا این موضوع از طرفی به افزایش قدرت ایران در منطقه منجر خواهد شد و از سوی دیگر سعودی‌ها و اماراتی‌ها را به سمت روسیه و چین هل خواهد داد.
به عبارت دیگر، ریاض و ابوظبی به زودی درک خواهند کرد که برای حل و فصل مناقشات خاورمیانه نیاز به یک همکاری گسترده و مصالحه منطقه‌ای بزرگ دارند و دیر یا زود - با پشتیبانی آمریکا- باید با ایران به یک توافق بزرگ دست یابند.
بلینکن اخیرا در گفتگو با شبکه سی‌بی‌اس با اشاره به همین موضوع تاکید کرده است که بازگشت واشنگتن و تهران به برجام، نقطه آغازی برای توافق‌های بزرگ‌تر با ایران با در نظر گرفتن دغدغه‌های متحدان منطقه‌ای آمریکا در مسائلی مانند مسائل موشکی و نقش منطقه‌ای تهران خواهد بود.
سالیوان نیز موضع مشابهی اتخاذ و بر رفع نگرانی رژیم صهیونیستی و دیگر شرکای منطقه‌ای آمریکا در هرگونه توافق احتمالی با ایران تاکید کرده‌است.
بلینکن اخیرا در گفتگو با شبکه سی‌بی‌اس با اشاره به همین موضوع تاکید کرده است که بازگشت واشنگتن و تهران به برجام، نقطه آغازی برای توافق‌های بزرگ‌تر با ایران با در نظر گرفتن دغدغه‌های متحدان منطقه‌ای آمریکا در مسائلی مانند مسائل موشکی و نقش منطقه‌ای تهران خواهد بود.
سالیوان نیز موضع مشابهی اتخاذ و بر رفع نگرانی رژیم صهیونیستی و دیگر شرکای منطقه‌ای آمریکا در هرگونه توافق احتمالی با ایران تاکید کرده‌است.
از نظر تیم سیاست خارجی بایدن، بازگشت تهران و واشنگتن به مه ۲۰۱۸، یعنی زمان خروج ترامپ از برجام، شروع مذاکرات منطقه‌ای، موشکی و بازنگری بند غروب آفتاب در برجام - با هدف رفع نگرانی متحدان منطقه‌ای آمریکا- از جمله عربستان خواهد بود.
۰
