مذاکرات برجام از صفر شروع می‌شود؟!

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به اینکه چین و روسیه خواستار این هستند که مذاکرات از همان جایی که قطع شده است ادامه یابد، گفت:، اما من فکر می‌کنم اگر مذاکره‌ای هم انجام شود، احتمالا از صفر شروع شود.

مذاکرات یا صرفا به صورت وقت‌گیرانه بدون اینکه به نتیجه خاصی منجر شود، ادامه می‌یابد و یا اینکه شاید اصلا ادامه پیدا نکند و دلیل اصلی آن هم این است که تیم‌های مذاکره‌کننده طرفین چندان توان مذاکراتی ندارند.

دکتر احمد فاطمی‌نژاد با بیان اینکه عوامل مختلفی در شروع هر مذاکره‌ای تاثیرگذارند، اظهار کرد: یکی از این عوامل، اراده طرفین برای شروع مذاکره است. عامل دوم وجود چشم‌اندازی روشن برای نتیجه‌بخش بودن مذاکرات است. هر بازیگر منطقی وارد مذاکراتی می‌شود که انتظار داشته باشد آن مذاکرات برایش دستاوردی دارد.

وی ادامه داد: سومین عامل، توان طرفین مذاکره‌کننده است، یعنی طرفین باید توان انجام مذاکرات مفید را داشته باشند.

البته عوامل دیگری هم وجود دارد، اما از منظر همین سه عامل هم اگر ما به مذاکرات ایران با ۱+۴ و آمریکا نگاه کنیم، می‌بینیم درست است که هر دو طرف می‌گویند تمایل بازگشت به مذاکرات را دارند، اما نشانه‌هایی وجود دارد که انگار دو طرف چندان اراده‌ای برای انجام مذاکره ندارند.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: مثلا جمهوری اسلامی یک خواسته منطقی را بیان می‌کند و می‌گوید اگر قرار به احیای برجام است، باید در همان شرایطی که در گذشته وجود داشته است، احیا شود.

یعنی نمی‌شود که آمریکا چند سال پیش از برجام خارج شده است و در این سال‌ها کلی اتفاقات جدید برای ایران افتاده است و بسیاری تحریم جدید علیه ایران وضع شده است، حال آمریکا بدون جبران هیچ کدام از این موارد، به برجام بازگردد.

طبیعتا این مورد نشان از این دارد که آمریکا تمایلی به بازگشت به مذاکرات ندارد و تنها می‌خواهد نمایش دهد که قصد از سرگیری مذاکرات را دارد.

فاطمی‌نژاد تصریح کرد: همچنین ایران نیز هرچند گفته است می‌خواهد به مذاکرات برگردد و قصد احیای برجام را دارد، اما نشانه‌های دیگری وجود دارد که چندان تمایلی به از سرگیری مذاکرات ندارد. یکی از این نشانه‌ها، این است که بیش از سه ماه از آخرین دور مذاکرات در وین می‌گذرد، ولی هنوز از طرف جمهوری اسلامی اقدامی برای بازگشت به مذاکرات صورت نگرفته است، در حالی‌که اگر ایران واقعا تصمیم به انجام مذاکرات دارد، باید سریع‌تر چارچوب خود در مذاکرات و افراد مذاکره‌کننده را مشخص کند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: همچنین ایران نیز از تعهدات برجامی خود بسیار فراتر رفته و این‌ها همه نشانه این است که طرفین تمایل چندانی برای بازگشت به مذاکرات ندارند.

وی بیان کرد: مسئله بعدی این است که آیا اساسا انجام مذاکره دستاوردی دارد یا نه. حداقل از طرف ایران، این احساس وجود دارد که مذاکرات دستاوردی نخواهد داشت و دلیل اصلی‌اش این است که پس از خروج آمریکا از برجام، بسیاری تحریم علیه ایران وضع شد، لذا ایران احساس می‌کند مذاکره با آمریکا دستاورد چندانی برایش نخواهد داشت.

از طرف دیگر آمریکا نیز نگرانی‌های این چنینی دارد و می‌گوید که ایران به مرحله‌ای از غنی‌سازی رسیده است که دیگر امکان بازگشت به تعهداتش در برجام وجود ندارد.

فاطمی‌نژاد اضافه کرد: همچنین مسئله سوم بحث توان مذاکراتی است. من فکر می‌کنم که مذاکرات حرفه‌ای و دشوار، مانند آن چیزی که در وین در جریان بود، نیازمند تیم‌های حرفه‌ای، دقیق و آگاه به آداب مذاکره است. در حال حاضر نه در ایران، نه در آمریکا و نه در کشور‌های ۱+۴ تیم‌های مذاکره‌کننده مانند سال ۲۰۱۵ که توان داشتند ۲۰ روز مذاکره کنند، نیستند.

به تیم سیاست خارجه آمریکا هم نه تنها در مورد ایران، بلکه در مورد سایر موضوعاتی که در دوران بایدن اتفاق افتاده هم انتقادات زیادی وارد است. به عنوان مثال خروج آمریکا از افغانستان باعث شد تیم سیاست خارجه ایالات متحده حتی از سوی سایر بخش‌های دولت این کشور مورد انتقاد قرار گیرد.

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در مورد افراد حاضر در وزارت امور خارجه ایران نیز به نظر نمی‌رسد توان لازم برای انجام مذاکرات را داشته باشند، گفت: مجموع این عوامل چالش‌های بزرگی است که پیش روی بازگشت به مذاکرات و احیای برجام وجود دارد.

فاطمی‌نژاد در خصوص اینکه در صورت عدم انجام مذاکره، ایران چه خواهد کرد، عنوان کرد: اگر کشور‌هایی مانند چین که از ایران نفت می‌خرند، ایران را وجه‌المصالحه قرار ندهند و همچنان به همین شکل از ایران نفت بخرند، احتمالا دولت ایران به همین شکل کج‌دار و مریز کنونی بتواند امور کشور را به پیش ببرد و مدیریت کند.

تحریم‌ها تا همیشه نمی‌تواند ادامه یابد

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تحریم یا هر ابزار فشار دیگری، یک وضعیت استثنائی است، خاطرنشان کرد: کشور‌ها به صورت طبیعی باید با هم در ارتباط باشند و از این طریق امور خود را به پیش ببرند. تحریم یک شرایط استثنائی است و تا همیشه نمی‌تواند وجود داشته باشد؛ چراکه نمی‌توان برای همیشه مسیر ارتباط با یک کشور را سد کرد و اینکه حتی از سمت مقامات آمریکایی هم بیان می‌شود که سیستم تحریم‌های آمریکا ممکن است از هم بپاشد، یک موضوع واقعی است، یعنی به لحاظ کارکردی نمی‌توان برای همیشه یک سیستم تحریمی سفت و سخت را ادامه داد و این سیستم بالاخره شکست خواهد خورد و عمدتا از طریق مبادلات غیر رسمی که هر چند برای ایران بسیار پرهزینه است، اما امکان بقا را برای کشور فراهم می‌کند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل ادامه داد: بنابراین ممکن است روز به روز ابزار فشار آمریکا علیه ایران ضعیف شود. خصوصا که اتفاقاتی مانند خروج آمریکا از افغانستان به ایران اعتماد به نفس می‌دهد؛ چراکه نشان‌دهنده این است که آمریکا دیگر حاضر به انجام کار‌های پرهزینه در سیاست خارجه خود نیست.

پس می‌توانیم در کنار انتقاد به آمریکا حیات خودمان را هم حفظ کنیم و حتی ممکن است بتوانیم سایر کشور‌های همسایه را هم راضی کنیم با ما در ارتباط باشند؛ چراکه این کشور‌ها به دلیل اتفافات اخیر افغانستان، اعتمادشان به آمریکا سست شده است.

وی افزود: بنابراین به نظر من در صورت عدم انجام مذاکره، شرایط برای کشور از این بدتر نخواهد شد و همچنان به همین شکل کج‌دار و مریز امور کشور پیش خواهد رفت، هرچند گشایشی هم برای مردم پیش نخواهد آمد.

وی با بیان اینکه ایران همکاری‌های خود با آژانس را قطع نخواهد کرد، عنوان کرد: ایران کماکان با آژانس همکاری خواهد کرد، هرچند یک همکاری گسترده و کاملا راضی‌کننده برای آژانس نخواهد بود، اما طوری هم نخواهد بود که آژانس بتواند ایران را به نقض قوانین متهم کند.

مذاکرات در صورت انجام، احتمالا از صفر شروع شود

عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به اینکه چین و روسیه خواستار این هستند که مذاکرات از همان جایی که قطع شده است ادامه یابد، گفت:، اما من فکر می‌کنم اگر مذاکره‌ای هم انجام شود، احتمالا از صفر شروع شود.

مذاکرات یا صرفا به صورت وقت‌گیرانه بدون اینکه به نتیجه خاصی منجر شود، ادامه می‌یابد و یا اینکه شاید اصلا ادامه پیدا نکند و دلیل اصلی آن هم این است که تیم‌های مذاکره‌کننده طرفین چندان توان مذاکراتی ندارند.